Kate Tempest: ‘Ik voelde me verloren’ Kate Tempest: ‘Ik voelde me verloren’

Het derde album van Kate Tempest klinkt anders. Aanzienlijk anders. De eerste single ‘Firesmoke’ was dat betreft geen uitzondering. Op The Book of Traps And Lessons, dat 14 juni verschijnt, zit de performer op een paar millimeter afstand van de luisteraar. Het is minder hiphop, meer spoken word. Tempest klinkt opvallend kwetsbaar. Op de plaat wordt een verhaal verteld over een donkere periode waarin de ontmoeting met een nieuwe vrouw langzaam maar zeker verlossing biedt. Maar Tempest zou Tempest niet zijn als ook de maatschappelijke bedreigingen worden genoemd. De ziekte die kapitalisme heet, de leegte van online, individuen die zich verloren voelen in hun eigen land. Maar ze vertelt het gevoeliger en bij tijden hoorbaar emotioneel. Opgenomen in één take, zo vertelt ze in Amsterdam. En die emotie in haar stem, dat heeft alles met de opnamelocatie te maken.

The Book Of Traps And Lessons is een conceptuele plaat, maar het plan daarvoor lag niet al jaren vastomlijnd klaar. Achter de knoppen zat Rick Rubin, legendarisch producer, mede-oprichter van Def Jam Recordings en specialist in het opnemen van stem. Tempest en haar muzikale parter-in-crime Dan Carey hadden al geruime tijd contact met hem, maar het kwam maar niet tot een samenwerking. Tempest: ‘Hij zocht naar een bepaalde performance en een vorm van schrijven. Maar hij kon niet uitleggen wat. Hij kon alleen demo’s luisteren en zeggen wanneer het niet goed was. In het begin hadden we geen idee waar we naar toe gingen. Dat proces duurde echt een paar jaar. Tussen tours door waren we muziek aan het schrijven. Als we in Amerika waren, maakten we tijd vrij om naar Rick te gaan en hem te laten horen wat we hadden.’ Ze schiet in de lach. ‘En dan zei hij: nee, dat is ’t niet.’

Waar zei hij precies nee tegen?
Tempest: ‘Tegen Let Them Eat Chaos.’

Tegen je hele tweede plaat?
‘We lieten hem wat dingen ervan horen, zoals de eerste demo van ‘Lionmouth Door Knocker’. Dat was niet wat hij zocht. Wij waren er verliefd op en wilden het doen. Hij zei: geen probleem, doe het en blijf doorwerken aan waar ik naar op zoek ben. We maakten Let Them Eat Chaos, gingen toeren, in de tussentijd schreef ik een boek en een poëziecollectie. Er gebeurde vanalles. Maar op de achtergrond was er altijd deze Rick Rubin-energie die me aanmoedigde om uiteindelijk dit simpele ding te maken.’

In 2018 was er een doorbraak voor Tempest, Carey en de bebaarde producer. Sommige dingen die de twee lieten horen vond Rubin goed, andere vond hij ‘extraordinary’. Nog niet eerder had Tempest deze feedback gekregen. Tempest: ‘Hij zei: dit is het, het is jullie gelukt. Dit wordt jullie album.’

Het is een rustig album. Er zitten zelfs a capella gedeeltes bij. Wat dat de oplossing?
‘Hij wilde me laten stoppen met rappen. En stoppen om teksten op muziek te zetten. Eigenlijk wilde hij wat ik doe bij mijn poëzie. Maar als er muziek komt, wil ik daar onderdeel van zijn. Dat is instinct. Hij vond het veel interessanter hiphop-inspired muziek te maken zonder hiphop-conventies. Hij zei: "Als je muziek luistert die aan je verwachtingen voldoet, hoor je het eigenlijk niet. Dan hoor je alleen de vooroordelen over wat die muziek is." Maar ja, echt originele muziek maken is het moeilijkst.

Je moest het leren.
‘Ik heb zoveel geleerd, man. Zo fucking veel.’

Een producer die jarenlang zó afhoudend is: waarom wilde je met hem doorgaan?
‘Ik voelde me echt een geluksvogel omdat hij aandacht aan me besteedde. Als vocalist was het een kans die once in a lifetime voorbij komt. Rick Rubin luistert naar mijn stem: fuck!’

Nooit getwijfeld, dus?
‘Niet aan zijn oor. Wel aan mijzelf omdat ik hem niet helemaal begreep. Ik denk dat het uiteindelijk van belang was dat Let Them Eat Chaos en mijn boeken voor dit album kwamen. Ik was er drie jaar geleden nog niet klaar voor geweest.’

Welke invloed had deze werkwijze op jou persoonlijk?
‘Rick heeft Dan en mij aangemoedigd om onszelf te openen. Om ons niet te verstoppen achter techniek of een narratief. Het is heel kwetsbaar geworden. En daardoor sterk.’

Ben je door deze spoken word-vorm anders gaan schrijven?
‘Gewoonlijk maakt het op een album niet zoveel uit wat je zegt. Maar zoals wij het deden was er geen ruimte voor het verkeerde zinnetje. Het is zo dichtbij de luisteraar, zo intiem. Het gaat om het juiste woord op de juiste plek.’

Bij muziek is het makkelijk aan te wijzen wat de hook is. Weet je tijdens het schrijven van deze teksten ook wat de hook is? Bijvoorbeeld de manier waarop je ‘brown eyed man’ uitspreekt in het gelijknamige nummer.
‘Van dat nummer zijn veel versies geweest. We deden het met een beat. Rick zei: "That’s not it." Hij zei: "Okee, geen drums meer." Ik kon niet stoppen met rappen. Wij dachten: geen drums? Toen gingen we folkgitaar spelen. Ik dacht aan oude Engelse folksongs, aan de manier waarop vrouwen hun geliefdes aanspreken als ze op pad zijn. Ik wilde taal op een nieuwe manier gebruiken. Daar kwam ‘Brown Eyed Man’ uit. Met strijkers en piano. We hebben vervolgens niet alleen dat nummer, maar ook het hele album geleerd te spelen. Daarna zijn we naar Ricks studio Shangri-La geweest. Daar hebben we het album in één take opgenomen. Twee keer per dag, drie dagen lang. Toen hadden we het. Zoals je ‘Brown Eyed Man’ hoort, zo was hij die dag. Het gedicht was gaan leven.’

Ben je emotioneel geworden tijdens het opnemen?
‘Ik was de hele tijd emotioneel.’

Ook de zesde keer?
‘Ja. Het is de mooiste opnamestudio. Bij de Grote Oceaan, met prachtige bomen, kolibries, je zit in een houten mic booth, met een mooie handgemaakte microfoon uit West-Duitsland. En ik dacht: als ik begin, ga ik 45 minuten door en fucking Rick Rubin luistert ernaar. Dan ben je je volledig bewust van het moment. Het is als optreden. Je zit er volledig in. Het is eerder vanuit het lichaam dan vanuit het hoofd.’

Nadat het duidelijk is welke vorm de plaat moest krijgen, begon het echte schrijfproces. Er liggen losse nummers, maar Tempest probeert er een verhalende vorm in te krijgen. Rubin is er niet per se in geïnteresseerd, vertelt ze, maar voor haar geeft een conceptuele vorm meer voldoening. Ze begon de teksten eerst aan elkaar te schrijven, maar nadat ze er achter kwam dat het te geforceerd was, liet ze het idee vallen, ook al zat er al veel werk in en heeft ze flinke ‘chapters’ geschreven waardoor de songs worden gelinkt. Tempest: ‘Die zullen nergens voor gebruikt worden, behalve voor mijn eigen begrip hoe ‘Thristy’ in ‘Keep Moving Don’t Move’ overgaat en die weer in ‘Brown Eyed Man’.

Tempest wil best uitleggen hoe het album in elkaar verweven zit. Dat gaat dan ongeveer zo. Tempest: ‘We beginnen met deze persoon die gevangen zit in wanhoop, dronkenschap, verslaving, ongezonde liefde en een gebroken hart. Ze wordt geconfronteerd met een mogelijke verlossing: een nieuwe vrouw. Maar ze kan het niet. Ze moet iets leren over haar neiging tot destructie. Ze gaan naar huis en zoenen niet. Dan zoomen we uit naar ‘Keep Moving Don’t Move', wat is bedoeld als bigger picture over het verstikkende systeem waarin we leven, en daarna zoomen we in op de gewelddadigheid tegen een individu, wat ons daarna brengt naar ‘Three Sided Coin’. Dat focust op een specifiek persoon die dagelijkse dingen doet als tanden poetsen en naar het werk gaan, maar wel onder de grote context van de rotzooi en verwarring van deze hyperindividualistische, kapitalistische, progressieve samenleving. Dan staan de valkuilen uit en komen we bij ‘All Humans Too Late’ en vervolgens komen we bij de lessen. ‘Hold Your Own’ is een mogelijkheid om uit het schadelijke gedrag te komen, wat leidt tot ‘Firesmoke’ en ‘Possibility Of Love’, waarin ze samen is met de vrouw uit de eerste song. Dat leidt tot de sfeer waarin spirituele ontwaking kan plaatsvinden, wat gebeurt in ‘Peoples Faces’. Er is een mogelijkheid tot liefde.’

Je beschrijft dit in de derde persoon. Ik denk dat het de eerste persoon is.
‘Misschien. Maar het had ook met jou kunnen gebeuren.’

Maar dit is jou overkomen.
‘Dat is zo.’

Vond je het lastig om zo’n persoonlijk verhaal te schrijven?
‘Het hele proces was zwaar. Maar dit waren de gedichten waarop Rick het meest aansloeg. Ik zeg niet: dit gebeurt er. Ik zeg: ik heb dit gezien. Dat heeft Rick aangemoedigd. Soms heb je iemand nodig die je toestemming geeft om zoiets doodengs te doen. Mijn poëziecollectie Running Upon The Wires is trouwens ook heel intiem. Het gaat over liefdesverdriet, seksualiteit, een nieuwe liefde. Vergeleken die bundel voelt deze plaat zelfs wat minder intiem.’

In je roman The Bricks That Built The Houses van drie jaar geleden laat je een personage zeggen dat de stad eenzaam is. Ervaar je dat zelf ook?
‘Ja. Het is interessant om dat te bespreken, want eenzaamheid is het logische gevolg van deze tijd waarin we leven. Het is er sinds het begin van het geïndustrialiseerde kapitalisme, namelijk door het verlies van geloof, het verlies van zekerheid, van gemeenschapswaarden. We zijn consumenten geworden. Er is geen doel. Wat de vrouw op het album in ‘Holy Elixor’ tegen me zegt: "Your loneliness is the symptom, not the sickness."’

Wat is het antidotum tegen eenzaamheid?
‘Creativiteit. Eenzaamheid is de afwezigheid van creativiteit. En elke vorm van connectie. Liefde, een doel, vriendschap, voor sommigen religie, een voetbalclub! Door eenzaamheid kom je overal van los. Dan weet je niet wie al die andere mensen zijn. Creativiteit en connectie brengt je dichter bij jezelf en de wereld.’

In je roman beschrijf je een feest in de creatieve sector. Jouw scene dus. Maar daar is het juist één en al oppervlakkigheid.
‘Ik was op dat feest. Het was vreselijk. Het was een feest na een poëzie-ding. Ik liep rond. Ik was dronken. Ik had een groot alcoholprobleem, ik was eenzaam, depressief, ik had een ongezonde relatie, ik had problemen met mijn geestelijke gezondheid. Ik schaam me niet om dat te vertellen. Ik voelde me verloren. Ik had het op het podium weer over al die donkere dingen gehad…’  Ze verzit even en drinkt wat van haar water. Tempest: ‘Ik was vorige week op tour. Zaterdagavond kreeg ik het bericht dat een vriend van mij zelfmoord heeft gepleegd. Dat hoorde ik twee uur voordat ik op moest. Zelfmoord gebeurt. Het gebeurt zo vaak. Op diezelfde dag hoorde ik dat een vriend hetzelfde nieuws had gekregen over een andere vriend. Gekte.'

Wil je hier wel zijn?
‘Ik wil thuis zijn. Maar wat kan je doen? Ik moet hier zijn. Maar waarom ik je dit vertel: geconfronteerd met dit nieuws ga ik het podium op en opeens gaat dit album over mental health. Over de beslissing levend te blijven. Het was zo indringend hoe die ervaring de taal veranderde en de zaal en de betekenis. Ik heb de set aan hem opgedragen. Het was op dat moment de beste plek om te zijn. Om iets te doen. Omdat het album nu voelt als een rush uit het donkere. Naar waar positiviteit ligt.’

Ze zegt: 'Als ik mijn roman nu zou schrijven, was de scene van het feest helemaal anders geweest. Dan zouden de hoofdpersonen de inzichten krijgen die ik had en zouden ze met de mensen daar kunnen connecten. Op een empatische manier. In plaats van ze te zien als monsters.'

Op het openingsnummer 'Thristy' beschrijft Tempest de ontmoeting met de vrouw die nu haar geliefde is. Maar waarvoor ze zich aanvankelijk niet wilde en kon openstellen: ‘I wanted suckerpunch and numbness, the chase and the conquest of dating by numbers, the safety of keeping my distance and feeding my hungers.’ Ze schrijft: ‘And she offered a peace, that my war didn’t want, because I like being fangs and destruction, suction, and froth and disfunction.’ Wie de platen van Tempest heeft gehoord en een optreden van haar heeft gezien, weet dat ze de zware thema’s niet schuwt. Integendeel, ze houdt de toehoorders de zwartste spiegel voor en laat een maatschappij zien die z’n ziel verloren heeft aan koopgedrag, internetdiscussies en destructieve politiek. Het is een trend die ze fysiek voelt. Tempest: ‘Het is mij nooit duidelijk waar mensen stoppen en ik begin. Ik voel me een onderdeel van iedereen die ik ken. Dat hebben artiesten. Wij zijn degenen die voelen. En hebben daarom een verantwoordelijkheid om anderen los te schudden van hun afgestomptheid.’ Maar het is niet alleen zenden naar buiten. De interne huishouding is ook een reden tot zorg. ‘Ik begin met schrijven als ik me verloren of zwak voel. Daar komen lessen uit voort. Op dit album heb ik het dan ook tegen mezelf. Ik geef counseling aan mijn jongere en oudere ik.’

Ben je een lichter persoon geworden?
Voorzichtig: ‘Ja. Maar ik heb wel wat fasen door moeten gaan.’

Wat is de belangrijkste doorbraak geweest?
‘Ik denk dat ik een heel goed voorbeeld van lichtheid heb gekregen. Door een ontmoeting met de geweldigste, meest stralende persoon die ik ooit in mijn leven ben tegen gekomen. Zij was een groot voorbeeld van hoe je losser kunt worden. Maar uiteindelijk, en dat weet ik, moet je het allemaal zelf doen.’

Kate Tempest staat aanstaande zondag 2 juni op Best Kept Secret. Het album The Book of Traps And Lessons verschijnt 14 juni.