Album van de Week (35): The War On Drugs Album van de Week (35): The War On Drugs

Na een luisterbeurt van A Deeper Understanding zie je het onwillekeurig voor je: hoe een 60-jarige Adam Granduciel in een riante studio de faders omhoog en omlaag schuift op een mengpaneel met 128 kanalen. Hoor je de stuwende functie van dat akoestische slaggitaartje daar op de achtergrond? Merk je hoe de baritonsaxofoon, mellotron, orgel en synthesizers elkaar subtieltjes ondersteunen en snap je waarom er juist voor die ene ribbonmicrofoon is gekozen voor de furieuze gitaarsolo met de vintage Vox-versterker? 

Want zó’n plaat is A Deeper Understanding, de laatste van The War On Drugs: een pijnlijk secuur in elkaar gestoken plaat waarover je over twee decennia gerust een Classic Albums-aflevering kunt opnemen, zo-eentje waarin hij vertelt dat de liefdesperikelen met die ene actrice onwillekeurig op het album belandde, en de superpijnlijke operatie aan zijn rug enorme impact had op de liedjes die hij twintig jaar geleden schreef.

Wie had gedacht dat de band uit Philadelphia – die een dik decennium geleden werd opgericht door Granduciel en Kurt Vile – zou uitgroeien tot de belangrijkste rockband van 2017? Jarenlang borrelde de groep in het Le Guess Who?-circuit, totdat ze in 2014 met Lost in the Dream plotsklaps hun weg vonden naar de radio, een 3FM-Megahit en de titel ‘Album van het Jaar’. Niet alleen bij ons, maar Metacritic liet zien dat er in 2014 geen album zo vaak bovenaan de jaarlijstje van de verzamelde internationale muziekpers preek als die van The War On Drugs.

Dat succes is de band inmiddels aardig aan het verzilveren: ze waren headliner op Down The Rabbit Hole, verkopen tweemaal AFAS Live uit nog voordat het nieuwe album is verschenen, en tekenden voor de opvolger van Lost in the Dream een flink contract bij major label Atlantic. Maar Granduciel had wel een harde eis: totale creatieve vrijheid. 

Dat hoor je direct op A Deeper Understanding: geen enkele knieval naar commercie, geen behapbare refreintjes in kant-en-klare liedjes van drie minuten. Nog altijd is er geen muzikant die zozeer de tijd durft te nemen als Granduciel, nog altijd duren de songs van The War On Drugs sowieso boven de 6 minuten en zitten er minutenlange meanderende instrumentale passages in. Je kunt de plaat bepaald geen koerswijziging noemen voor de groep, maar juist daarom is de albumtitel niet zo gek gekozen: het is vooral een verdieping van het geluid, een verrijking van de productie. Niet één synthesizer maar drie, niet twee gitaren maar vijf, niet een beetje zuchtzang op de achtergrond maar een vrouwenkoor in de verte.

Op de oppervlakte weerklinken nog altijd 80s rock-artiesten als Bruce Springsteen – zelfs z’n euforische glockenspiel! –, Tom Petty, Dire Straits en Don Henley. Niets mis mee en waarschijnlijk weet de band juist door die ankerpunten zo’n gigantisch publiek aan te spreken, maar zulke referenties zouden ook kunnen slaan op de omgevallen platenkast van je oom zonder al te uitgesproken muzieksmaak. Dus hoe kan het dan toch dat The War On Drugs zo spannend en fris klinkt? Omdat daaronder nog altijd een basis van krautrock, shoegaze en ambient zit, zoveel geluiden die je pas een zevende luisterbeurt kunt thuisbrengen of een vijftiende luisterbeurt überhaupt opvallen.

Granduciel vertelde onlangs in een interview dat hij gerust acht maanden schaaft aan een enkel liedje, om het verder en verder uit te spinnen en epischer en epischer te maken, en dat hoor je direct op een nummer als ‘Thinking Of A Place’. Eerst neemt hij een volle 30 seconden de tijd om een basis neer te leggen met synthesizers voordat het liedje écht begint, vervolgens hoor je hoe hij Wurlitzer op keyboard stapelt, orgel op Rhodes en harmonica op pedal steel. Zelf speelde hij zeker een instrument of tien op dat ene liedje. Hij blijft het maar oprekken en oprekken, om pas na een dikke zesenhalve minuut de allerbeste melodie van het nummer prijs te geven. Dat is het gekke van de plaat: de songs kunnen eeuwig voortkabbelen, veel van de beste hooks komen maar één keer terug – wanneer Granduciel ze het hardst nodig heeft – en de meeste refreinen worden een tweede keer weer heel anders gezongen dan de eerste.

2005: Adam Granduciel begint The War On Drugs met Kurt Vile
2008: debuutalbum Wagonwheel Blues verschijnt via Secretly Canadian
2009: Kurt Vile stapt uit de band om zich op solocarrière te storten
2011: album Slave Ambient verschijnt via Secretly Canadian, band speelt op Fabriq (Den Bosch), Take Root en Incubate naast kleine clubshows
2014: album Lost in the Dream verschijnt via Secretly Canadian, band speelt op Le Guess Who? en Best Kept Secret
2015: band is headliner op Down The Rabbit Hole
2017: album A Deeper Understanding verschijnt via Atlantic en verkoopt tweemaal AFAS Live uit

De muziek is altijd ter ondersteuning van de emotie die Granduciel probeert over te brengen: na een alsmaar voortdurende en prachtige ambient passage op het prijsnummer zingt hij hoe hij ontwaakt uit een droom. Wanneer hij zijn geliefde vraagt zijn hand toch vooral vast te pakken komt hij met de meest tedere mondharmonicamelodie van het jaar. Wanneer hij in ‘Pain’ probeert zichzelf te bevrijden van de dagelijkse sleur en gromt dat hij zoekt naar iets wat helemaal niet te vinden is, barst hij direct daarop los in een snijdende emotionele gitaarsolo. Met felle halen onderstreept hij zijn frustraties nog maar eens. 

In het openingsnummer al zingt Granduciel over paranoia en hele nachten rondjes lopen door je hoofd, in ‘Strangest Thing’ vraagt hij zich af of hij leeft ‘in the space between the beauty and the pain’ en in ‘Knocked Down’ gaat hij maar door en door: ‘I want to love you but I get knocked down. I want to love you when I’m lying in the ground. I want to show you but I can’t break free to be the one that I should dare to be.’ In interviews vertelde Granduciel al hoe hij wordt geteisterd door paniekaanvallen en depressies. Het lijkt wel alsof hij zijn eigen zwaarmoedige gedachtes – en dat zijn er zo te horen nogal wat, hoewel hij ze in zijn teksten bewust extreem vaag houdt – probeert te beteugelen met de vaak troostrijke en zalvende, soms zelfs euforische, klanken van The War On Drugs. 

Het klinkt heel cheesy, maar datzelfde effect heeft hij in ieder geval op de luisteraar, en juist dat maakt een toch al fenomenaal klinkende en geproduceerde plaat tot een classic album.