dEUS over de verschrikkingen en fun van 20 jaar The Ideal Crash dEUS over de verschrikkingen en fun van 20 jaar The Ideal Crash

‘’Instant Street’ is een heel moeilijke geweest,’ zegt Tom Barman. ‘Dat nummer begon met een Pavement-achtig tempo.’ Hij staat op van de bank in de Vantage Point-studio om zijn akoestische gitaar te pakken. ‘Ik zal het nooit vergeten,’ zegt Klaas Janzoons. ‘Hij kwam maar niet tot een einde.’ Tom zit alweer en begint te spelen. Een onrustige, uptempo versie van waar ergens ‘Instant Street’ in te herkennen is. ‘Ik had in mijn kamer in Spanje een oud 8-sporending staan. Nu heb je alle beats altijd ter beschikking, maar het waren de jaren ’90. Ik had een rhythmbox. Daar zat een bossa in.’ Tom richt zich op en roept door de studio: ‘Doe eens een bossa, Stef. Een bossaritme.’ dEUS-drummer Stéphane Misseghers begint verderop met zijn handen op zijn bovenbenen te trommelen. Barman: ‘Ik dacht, als ik die akkoorden nou eens veel trager over dat bossaritme speel. Toen had ik het. Ik heb het gewoon 15 bpm vertraagd. Daarna is het tempo is echt zeven keer opnieuw gedaan. Dan was het te snel, dan begon het te meanderen, dan was het te poppy. Dat outro lukte ook niet. Die hebben we opgenomen na een avondje stappen in Malaga, vol energie. We hebben onze producer ’s nachts om drie uur wakker gemaakt. We bleven maar versnellen. Dat is het ding geworden, die versnelling. Na afloop dachten we: wow, wat een nummer, we hebben een single. Dat dacht het label eerst ook, tot ze zagen dat hij langer dan zes minuten duurde. Dat vonden ze minder goed.’

Klaas Janzoons heeft een bruine papieren zak voor zich op de grond gezet. ‘Ik heb patatjes gehaald,’ zegt hij ter verduidelijking. dEUS heeft net een oefensessie achter de rug ter voorbereiding van de tour rond het 20-jarig bestaan van The Ideal Crash. De band kondigde eerst drie optredens in de Ancienne Belgique in Brussel aan, maar dat zijn er uiteindelijk acht geworden. Een record. In Tivoli/Vredenburg in Utrecht speelt dEUS drie eveneens uitverkochte shows. De tour zal ook een belangrijke vuurdoop worden van gitarist Bruno De Groote, die iets meer dan een jaar de vervanger van Mauro Pawlowski is. De band repeteert in de eigen Vantage Point-studio, in de Pekfabriek, het industrieel ogende complex dat in Borgerhout ligt verscholen achter een donkergroene garagedeur. In de zaal op de benedenverdieping houdt dEUS zo nu en dan try-outs en worden feesten georganiseerd. Enkele stalen trappen omhoog duikt een dakterras op. Loop te ver door en je belandt in het huis van Klaas Janzoons. Sla op tijd rechtsaf en de Vantage Point-studio dient zich aan. Voor The Ideal Crash, waar het vandaag over gaat, zat de Antwerpse band in de Spaanse zon, vol ambitie en levenslust. En platenfirma Island die ze in de nek hijgt. 

Eind jaren negentig is dEUS twee platen onderweg. Debuut Worst Case Scenario is de lawinebom waarmee de naam is gevestigd. De arty indierock met een prominent vioolgeluid zorgt er zelfs voor dat de ogen internationaal worden gericht op de spannende bandjesscène in Antwerpen en de rest van België. Opvolger In A Bar, Under The Sea oogst wederom lof. Het is een gevarieerde zoektocht langs muziekstijlen en brengt uitschieters ‘Roses’, ‘Little Arithmetics’ en ‘Fell Off The Floor, Man’ met zich mee. Barman: ‘Die plaat heeft het heel goed gedaan, maar zat vergeleken Worst Case Scenario onder de verwachtingen. Zeker in Engeland waren we een momentum kwijt door verlies aan personeel en muzikanten. Het management had het moeilijker. Wat nog evident was bij de eerste plaat - dan Glastonbury dan Reading daarna dat - was bij In A Bar moeilijker. Het management dacht na de blitzstart: we moeten er aan blijven werken, het gaat snel in die wereld.’

dEUS heeft enkele opzichtige tegenslagen te verduren gehad. Na In A Bar zegt Stef Kamil Carlens de band vaarwel en richt zich op Zita Swoon. Zijn plek wordt ingenomen door Danny Mommens, ook bekend van Vive La Fête. Rudy Trouvé heeft dEUS al na Worst Case Scenario verlaten en is vervangen door Craig Ward. Het is deze Schot die een toekomstbeeld heeft bij de plaat die uiteindelijk The Ideal Crash zal gaan heten. Tom: ‘Ik denk dat Craig een vooropgesteld plan had. Bij In A Bar zei hij: ik kom nu in een band die een zekere mate van succes heeft, dus ik ga mijn plaats zoeken, maar op de volgende plaat ga ik mijn stempel drukken. Hij had grote plannen. Dat hoor je ook. Er zijn heel veel gitaarpartijen. Geen enkel nummer eindigt hetzelfde als het begin, omdat hij een compositie toevoegde aan de compositie van mij. Dat hoor je goed bij ‘One Advice, Space’. Wij dachten zelf, laten we de chaos van de afgelopen jaren focussen en een volwassen plaat maken. Dat klinkt een beetje raar, maar dat was wel wat we wilden. Minder alle kanten op botsen zoals In A Bar. Dat was een eclecticisme avant la lettre. Dan een nummertje jazz, dan trashrock, dan bluesy. Nu noemen ze dat Spotify-platen. Wat wij toen in Spanje wilden maken, was een album album.’ Ambitie en drang naar groei is de frontman daarbij ook niet vreemd. ‘Natuurlijk. Je denkt altijd aan een stap verder. Maar je bent ook instinctief bezig.’

De hoofdreden om naar Spanje te gaan is Filip Eyckmans. De manager van dEUS heeft het hotel Enfrente Arte in Ronda overgenomen en heeft de deuren wijd open gezet voor zijn landgenoten.

Klaas: ‘Filip had de ambitie om in Spanje te blijven. Ik denk dat hij ook wilde dat wij daar in een soort muzikantencommune zouden wonen.’

Tom: ‘Ik noemde hem altijd de hippie met de Visa Card.’

Klaas: ‘Met die Visa Card had hij eigenlijk het oude gemeentehuis in Ronda willen hebben, een prachtig stadje waar toen nog totaal geen toerisme was. Uiteindelijk heeft hij er een serieus hotel gekocht. Hij had er connecties, een vriendenkring, zijn vriendin studeerde in Madrid. Wij waren er kind aan huis.’

Tom: ‘We konden er altijd naar toe. Er was een studio gebouwd. We konden er demo’s maken. Er slapen. Het was een klein in slaap gedommeld stadje dat we helemaal hebben omgesmeten. We draaiden daar, speelden in cafés, deden akoestische versies. We namen het dorpje een beetje over. We zaten er wel anderhalf jaar.’

Klaas: ‘In stukken hè.’

Tom: ‘Dat stadje had ook invloed op ons. Het was niet mogelijk te converseren omdat niemand Engels sprak. In no time leerden we Spaans. We hebben uiteindelijk een echte studio gehuurd daar twintig minuten vandaan, van Trevor Morris. Een prachtige studio met zwembad. Daar zijn we de plaat echt gaan opnemen. Het past wel bij ons. We hebben altijd exotische plekken opgezocht.’

Klaas: ‘Het is niet erg, af en toe afleiding.’

Tom: ‘We gingen elke avond uit. We waren zo’n 25 jaar. Dus gingen we de volgende ochtend weer om elf uur door tot elf uur ’s avonds. De werkethiek is altijd redelijk goed geweest.’

Onder de Spaanse zon oogt alles zorgeloos, maar er vinden wel problemen plaats van persoonlijke aard. Barman heeft de eerste grote break-up achter de rug. Hij wil daarom niet schrijven over hoe goed suds & soda met bier mixt, maar wil dichtbij zichzelf blijven. Het voelt als een openbaring. Barman: ‘Ik dacht: oh, zo kan het ook. Ik had meer persoonlijke nummers gemaakt, maar dit was anders. Dit was afzien. Mijn eerste grote relatie was afgelopen, ik had veel fouten gemaakt. De teksten stroomden eruit. Daar lag geen plan aan vooraf. Het is daarom een soort coming of age-plaat geworden. Het is voor mij de makkelijkst en snelst geschreven plaat.’ De scene waarin de definitieve break-up plaatsvond, Barman weet het niet meer. Maar dat blijkt bij de thematiek van die derde dEUS-plaat te passen. Barman: ‘Het was een slowmotion break-up. Vandaar ook de titel: The Ideal Crash. Ik was aan het crashen, maar dat wilde ik niet. Dus ik zei: dan maar zo ideaal en pijnloos mogelijk. Wat natuurlijk een illusie is. Daar gaat de plaat over. Het is vooral de schok van de eerste. Vandaar ook de eerste zin: ‘So you’re suffering, I know it hurts a lot when it’s a first time.’ We weten allemaal dat je de eerste keer niet ziet aankomen. Ik kijk er nu met een zekere vertedering naar, ik ben 20 jaar ouder, maar toen dacht ik: ik ga nooit meer een lief vinden.’’

Alsof het lot ermee speelt, komt violist en arrangeur Klaas Janzoons tijdens de creatie in de thematiek van de nieuwe plaat terecht. Hij belandt in een huwelijkscrisis. Klaas: ‘Ik ben toen zwaar gecrasht. Ik kwam thuis en ze was verdwenen. Ik was zo vaak op pad dat ze ondertussen een nieuw iemand had leren kennen.'

Tom: ‘Same here, same here.’

Klaas: ‘Het is ook niet abnormaal hè, als je vent de hele tijd op tour is en in Spanje zit. Ik kan het haar niet kwalijk nemen. Ze heeft lang op mij gewacht. Maar er kwam altijd een vervolg: nog langer in Spanje. Soit. Op een bepaald moment was ze weg.’

Tom: ‘Het is de klassieker.’

Klaas: ‘Drie dagen later vertrokken we naar Londen om The Ideal Crash te mixen. Ik zat in een buitenwijk in Londen en probeerde er overheen te geraken. Het was verschrikkelijk. Ik had niemand rondom mij. Ik vond nergens troost. Ik kon niet slapen. Die maand was de vreselijkste tijd van mijn leven. Er werd een dag van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat gebeld over een commercial met OPEL. Craig belde constant met zijn vrouw. Ik zat er moederziel alleen. Een nachtmerrie.’

Ook al staan enkele levens op z’n kop en is het een hoofdthema van de plaat, het liefdesleed is geen dagelijks onderwerp. Klaas, schouderophalend: ‘Af en toe werd wel iets benoemd, maar het is niet dat we onze ziel blootleggen.’ Tom, de armen naast zich op de bank: ‘Het is jongens onder elkaar. Ik weet het niet. Daarnaast was ik er tijdens de opnames alweer overheen. Ik was verliefd op iemand anders. Dat waaide de plaat evengoed binnen. Een liefdeslied voor een nieuwe liefde: Magdalena.’

De volwassen derde plaat wordt met focus opgenomen. Minder speels dan de vorige. De band werkt aan slechts vijftien ‘solide songs’ waarvan er uiteindelijk tien op de plaat zullen belanden. Volgens Barman is Klaas Janzoons tijdens deze maanden ‘ontpopt’. De violist die als 17-jarige aan het dEUS-avontuur begint, neemt vaker de rol in van arrangeur. Klaas: ‘Het klassieke gitarist-violist-drummer-ding werd doorbroken. Iedereen begon te experimenteren met samplers, keyboardjes, dit en dat. Het was de sfeer van die periode.’

De focus wordt versterkt door externe factoren. Allereerst door dat vertrek van Stef Camil Karlens. Barman: ‘Nadat Stef weg ging, zei men: het is gedaan met u. Nadat Rudy weg ging: het is gedaan met u. Ons einde is al zo vaak aangekondigd. Natuurlijk heb je dan geldingsdrang.’ Maar ook platenlabel Island heeft hoge verwachtingen van de derde dEUS en laat dat luid en duidelijk horen. Barman: ‘De platenfirma zei: het is make-or-break-time. Ze stuurden managers om ons in het oog te houden. Die kwamen echt overgevlogen. Er was in de jaren negentig nog geld voor dat soort dingen.’ De cocktail van druk en het simpele feit dat een kleine groep elkaar veel op de lip zit, zorgt soms voor rumoer. Barman: ‘Het zat er geregeld tegenaan. Trouble in paradise. Zit je aan het zwembad met heerlijke paella ruzie te maken over een baslijn. In 25 jaar gebeuren dat soort dingen. Soms kom je er overheen, soms vinden mensen iets nieuws. Craig was het touren beu. Na de opname zei hij: ik doe deze tour nog en dan stop ik.’

Er is veel aandacht voor de promotietournee van dEUS. De band doet drie weken lang zo’n vijftien interviews per dag. Ondertussen klaagt het label over een gebrek aan singles. Barman: ‘Dat was, tussen aanhalingstekens, het probleem van die plaat. We hadden ‘Instant Street’, die was te lang, en ‘Sister Dew’. Dat was het dan. Het ontbrak de platenfirma aan een binnenkopper.’ Van ‘Instant Street’ wordt een ingekorte versie gemaakt. Knip, die bijzondere outro eraf. Barman: ‘We konden niet anders. Het kwam vooral door de platenfirma. Ze wilden een verzilvering hebben. Dat is wel en niet gebeurd. De plaat heeft goed verkocht, maar het is geen million seller geworden.’

Van The Ideal Crash gaan ongeveer 500.000 exemplaren over de toonbank. Het bestverkochte dEUS-album ooit. Van de bijbehorende tour weet Barman niet meer zoveel - ‘ik was nogal in een wilde fase’ - behalve dat hij achteraf wel ‘een zomer’ langer door had willen spelen. Klaas, met een blik opzij: ‘Nou, we waren wel uitgeput hoor. Het was een fantastische tour, maar we hadden daarna een time-out nodig.’ Barman: ‘Na de tour was ik niet in de mood om een nieuwe gitarist te gaan zoeken. Ik dacht, ik ga even thuis zitten. Mijn film schrijven. Ik heb Magnus opgericht.’ Klaas: ‘Ik zou niet non-stop in dEUS kunnen zitten. Er moet een periode zijn dat je iets anders doet. Ook naar de fans toe kan het geen kwaad. Even bezinnen.’ Tom: ‘Ik ben nu 47. Als je me vraagt wat de beste tijd van mijn leven is: na die tour. Van 2000 tot 2003. Zoals jullie Nederlanders zeggen: kan je nagaan. Net de lange periode dat ik niet met dEUS bezig was.’

dEUS heeft al eerder de vraag gehad om een plaat integraal te spelen. Worst Case Scenario? Nee. In A Bar, Under The Sea? Ook niet. Tom: ‘Er zijn een paar nummers waarvan we zouden zeggen: is dat nou nodig? Een nummertje van een minuut. Ook al heeft dat charme, dat begrijp ik.’ The Ideal Crash? Ja dus. Die leent zich ervoor, juist omdat het zo’n constante plaat is. Eén geheel. Ze zien de kleine tour ook als een ideale manier om de back catalogue met de nieuwe gitarist door te nemen. Vervolgens kan de band ingespeeld aan de opnames van het nieuwe dEUS-album beginnen. Dan wordt van Bruno De Groote verwacht dat hij zichzelf toont. dEUS kent dan wel enkele vaste waarden, het bloed van de nieuwkomers moet wel in het aankomende dEUS-materiaal hoorbaar doorvloeien. Klaas: ‘Als iemand de groep verlaat, moet je het in je voordeel laten werken.’ Tom: ‘Bruno is een soulvolle. Een ander type weer. Dat kan wat hierna komt dicteren. We willen geen artiest die zegt: sorry dat ik er ben. Toen Craig in dEUS kwam hebben we veel kritiek gehad. Vrienden kwamen naar me toe: wat doen jullie nou? Hij was heel luid zijn stempel aan het drukken. Speelde ‘Roses’ volledig de vernieling in. Fans waren kwaad! Maar ja, die attitude moet je gebruiken.’

Van The Ideal Crash heeft ‘Instant Street’ altijd op elke dEUS-setlist gestaan. Die andere single, het nummer dat het makkelijkst werd geschreven, is er wel een paar jaar afgeweest. Met Mauro speelde dEUS steviger. Het was misschien even geen band voor ‘Sister Dew’. Plus, soms moet een nummer in de ijskast om het vervolgens weer met hernieuwd plezier te spelen. Iets wat de liefhebbers ook zullen voelen. Klaas merkt dat zijn omgeving enthousiast is nu The Ideal Crash een gouden plekje in de etalage krijgt. Klaas: ‘Mensen zeggen me dat The Ideal Crash een deel van hun leven is. Die plaat maakt iets nostalgisch los. Sommige van mijn vrienden waren aan het afstuderen. Het geeft een kleur aan die periode.’ Het leek het management een goed idee om de herpakking te spelen in de zalen waar dEUS twintig jaar geleden ook stond. De acht uitverkochte AB-shows springen natuurlijk het meest in het oog.

Klaas: ‘Gewoonlijk spelen we in België in de Lotto Arena of Vorst Nationaal. Als je alle AB’s optelt is het één keer Lotto Arena of twee keer Vorst Nationaal. Zo abnormaal is het dus niet. Maar we waren toch superblij.’

Barman: ‘Het is een record bij de Ancienne Belgique, dat is leuk om te hebben. En veel van m’n helden deden het zo. JJ Cale liet mensen zo’n tien keer naar hem reizen in plaats van omgekeerd. Of Springsteen die heel vaak Broadway doet. Ik vind dat wel wat hebben.’

Klaas: ‘Allez, maar als we één keer Sportpaleis hadden gedaan, hadden we zeven dagen vrij gehad.’

Tom: ‘Ja, maar dat was niet zo leuk geweest.’

Bij het afscheid wijs ik naar de bruine zak patat die het hele gesprek maar op de grond lag, en zeg dat ik hoop dat het voedsel niet al te koud is geworden. Twee verbaasde blikken, daarna twee keer de lach. Tom: ‘Het zijn gewoon patatten hè. Aardappelen. Dat witge toch.’

De drie concerten van dEUS in Tivoli/Vredenburg (15 t/m 17 mei) en de acht concerten in de AB Brussel (20 t/m 27 mei) zijn uitverkocht. Ze staan dit jaar ook op Down The Rabbit Hole.