The Visual: 'Ik voelde me een misfit' The Visual: 'Ik voelde me een misfit'

Het is niet dat Anna van Rij, vocalist van The Visual, van te voren heeft bedacht dat debuut Moments of Being over de levensfase van haar 20ste tot 25ste moest gaan. Het is ook niet zo dat de bepalende momenten uit deze periode er één voor één in zitten. Het is veel meer met elkaar verweven. Maar het beginpunt kan ze zelf wel met de vinger aanwijzen. De 20-jarige Anna vraagt een vriendin die ze pas heeft leren kennen om haar haar af te knippen. De lange lokken waarmee ze de afgelopen acht jaar heeft rondgelopen worden met de schaar naar de grond verwezen. Het kapsel dat overblijft is kort. Heel kort. Anna: ‘En toen kwam alles terug. Ik ging verder waar het proces jaren geleden was gestopt. Dat was heel heftig en heel bevrijdend tegelijk. Je bent ineens jezelf. Maar je weet niet hoe je diegene moet zijn.’

Anna van Rij zit aan de bar in het Utrechtse Danel en draagt een blauwe sweater die een vriendin drie jaar geleden heeft laten liggen. Underdressed voor haar doen. Een pak bevalt veel beter, zo heeft ze geleerd. Ook in het dagelijks leven. Het geeft haar een bepaalde energie. Ze heeft net een oefenhoksessie van zes uur achter de rug waarbij het hele release-optreden van 31 maart in Bitterzoet alvast is gespeeld. Bijna anderhalf uur met nummers die uitgesponnen mogen zijn. Als ze vreemden uitlegt hoe The Visual klinkt, noemt ze het alternatieve melancholische muziek. Verhalend. Tamelijk expressief. Intens en donker ook. Anna: ‘Dan noem ik een paar voorbeelden zodat ze een handvat hebben. Jeff Buckley, Nick Drake. Ook wel Pink Floyd, ja echt. Helemaal als je ons live ziet met drummer.’ 

De kiem voor The Visual ontstaat wanneer ze Timon Persoon op haar Conservatorium ziet lopen. ‘Hij deed me aan een filmpersonage van The Breakfast Club denken,’ vertelt ze. ‘Ik vond hem heel fijn en vriendelijk overkomen. Ik dacht direct: Ik wil hem leren kennen.’ Hun eerste gesprek vindt plaats op een bankje voor het schoolgebouw. Een uur lang praten ze over filosofie, poëzie, muziek. Ze hebben het niet over favoriete bands, maar juist over de manier waarop ze muziek benaderen. Dat levert raakvlakken op. Anna dacht: met hem wil ik spelen. Wanneer dat gebeurt is de kern van The Visual ontstaan.

Het is een belangrijke ontmoeting, zeker. De samenwerking met Persoon heeft haar leven absoluut veranderd. Maar het was ook niet dat de hemel op die specifieke dag blauw opentrok. Ze noemt het een vriendschap die geleidelijk is opgebouwd. Anna: 'Ik kende veel mensen bij de opleiding, had ook veel vrienden, maar vond niet altijd aansluiting. Dat was iets waar ik niet over sprak.’

Geen aansluiting vinden, het met niemand bespreken, denken dat het aan haar ligt en vervolgens eenzaamheid ervaren: het is niet nieuw maar een vast gegeven.

Of nee, als 2-jarige uit ze het toch. Toen nog wel. Anna: ‘Vanaf mijn geboorte was het duidelijk dat ik een jongen wilde zijn. Dat zei ik ook. Ik wilde geen speldjes in mijn haar, die gooide ik eruit. Ik wilde geen jurken aan. Blijkbaar zei ik: waar is mijn piemel? Ik noemde mezelf Anton. Al vanaf die prille leeftijd ben ik geconfronteerd met identiteit. Op school had ik direct de confrontatie. Je bent een meisje of een jongen. Maar wat was ik nou? De klas wist het ook niet. Als ik foto’s van die tijd bekijk, zie ik ook echt een jongen. Met de bijbehorende kleding en kapsels.’ Ze merkt ook al hoe intens muziek binnenkomt en er komt veel binnen, want haar moeder draait het de hele dag. Op 6-jarige leeftijd weet ze precies wie Stevie Wonder is. Anna: ‘Ik voelde toen ook al dat ik zelf iets moest doen.’

Op haar twaalfde gaat het jongensachtige eraf. Ze gaat dagelijks van haar woonplaats Wassenaar naar het Rijnland Lyceum in Oegstgeest, waar ze zich enigszins aanpast. Anna: ‘Ik ben vrouwelijker geworden. Jurkjes, lang haar, make-up. Dat was ik natuurlijk niet, maar ik wilde het mezelf makkelijker maken. Dat gebeurde ook, in zekere zin. Het zou zwaar zijn geweest om ermee om te gaan, ook omdat je daarvoor een basis nodig hebt.’ Haar ouders scheiden als ze vier is. De overeenkomt tussen haar twee thuisplekken: zeeën aan vrijheid, veel ruimte voor zelfstandigheid. Er is weinig structuur door de verschillende thuissituaties. Anna: ‘Ik denk dat mijn klasgenoten me destijds zagen als stoer en eigenwijs, warm en lief, en introvert. Ik liep op school altijd met een koptelefoon en petje op. Ik rookte ook nog en keek boos. Niet iedereen durfde met me te praten. Het was een manier om te ontsnappen. In een grote gevoelswereld. Intens en melancholisch. Ik had een verlangen om begrepen te worden. Om de wereld die ik ervoer te spiegelen. Maar dat kon ik niet.’

Op haar zestiende begint ze zelf muziek te maken. Ze schrijft haar eerste liedje. Toen brak die helderblauwe hemel wel open. Muziek maken voelt tot de dag van vandaag als noodzaak. Anna: ‘Ik zou niet weten hoe ik anders zou kunnen leven. Of willen leven. Ik moet maken.’

(lees onder de video verder)

Sinds november van het afgelopen jaar woont ze in Antwerpen. Die stad lonkte al langer. Ze kan in huis trekken bij zangeres Pitou, die er woont met drie andere muzikanten en een studente gebarentaal. Anna: ‘Het is een wereld waarvan ik dacht dat hij er zou zijn. Ik vertrouwde op een onderbuikgevoel. Dat wat ik hier miste moet toch ergens zijn? Ik voel in België meer connectie met mensen. Het zijn gelijkgezinden. Ik voel me niet meer de enige die iets ervaart. Aansluiting is een heel belangrijk antwoord.’ Het was ook een Vlaming waarmee het meteen klikte op het Conservatorium. Anna: ‘Tamino zat een jaar onder mij. Ik dacht, hey, jij maakt ook muziek op een manier waarin ik me kan vinden. Bij hem kon ik aanhaken. Terwijl ik me een misfit voelde.’ Ze kijkt om zich heen, naar gasten aan tafeltjes en de enkelingen aan de bar. Ze zegt: ‘Zoals ik hier nu kan zitten, om me heen kan kijken en genieten van andere mensen: dat kon ik niet. Omdat ik me onprettig voelde. Overal. Tot in de trein. Omdat ik onzeker was. Ik dacht dat ik niet paste. Niet klopte. Ik was bang dat mensen me vreemd vonden. Een jongensmeisje. Allerlei dingen heb ik gedacht.’

Anna: ‘Ik heb er nu rust in gevonden. Omdat ik heel weinig waarde hecht aan lichaamsdelen en dingen als man of vrouw zijn. Ik geloof er niet meer zo in. Het is niet meer van toepassing voor mij. Ik voel me geen man en ik voel me geen vrouw. Ik ben geen van beide en ik ben het allebei. Ik ben niet één ding. Genderfluïde heet het. Ik ben hartstikke blij dat ik het ben.’ En juist als de rust is geland over het onderwerp, na een zoektocht die wordt aangezwengeld op het moment dat de vriendin de lange lokken afknipt, breekt de genderdiscussie los die door geen enkele krant of praatprogramma wordt overgeslagen. Anna: ‘Ik vind het goed dat er over gepraat wordt. Zoveel mogelijk graag. Ik dacht wel: ik wil niet de persoon worden die hip is door het genderhoekje. Creativiteit gaat voor mij over meer dan dat. Je ziet ook artiesten die er op inspelen. Dat moet je zelf weten, maar zo wil ik het niet. Ik ben dit al mijn hele leven. Het is voor mij bijzaak. Ik zag Christine & The Queens echt een statement maken, met een foto op de cover. Ik vraag me af wat je er precies mee wilt zeggen. Als je echt okee bent met jezelf hoef je het niet zo te laten zien.’

Een debuutplaat over de jaren van haar 20ste tot 25ste dus, maar misschien wel over haar hele leven. Grace van Jeff Buckley was daarbij leerzaam, vertelt ze. Dat is ook een plaat die constant varieert, maar toch een geheel is. Op Moments Of Being mocht geen nummer hetzelfde zijn. Er wordt gevarieerd met bandnummers, elektronica, ballads, akoestisch werk. Met het titelnummer heeft ze een bijzondere band. ‘Die komt het dichtst in de buurt bij hoe ik dingen beleef,’ zegt ze. ‘Als ik hem terug hoor, raakt hij me. Er is iets gevangen wat ik niet eerder heb gevangen. Namelijk de intensiteit van mijn beleving. Ik kan zo dingen ervaren. Nog steeds. Al kan ik het nu uiten. Ik heb leren praten. Eindelijk. Het is heel prettig om het er over te hebben.’

Tijdens de wandeltocht naar Utrecht CS, waar ze de trein naar haar moeder zal nemen, vertelt ze hoe het podium steeds meer haar plek is geworden, ook gesteund door drummer Tim van Oosten die het trio completeert. Haar Nick Drake-kant had al ruim baan gekregen, maar nu komt er ook een rauwe punky kant bij. Ze zag laatst nog beelden van The Doors en ja, Jim Morrison, die begrijpt ze wel. Het lijkt alweer lang geleden dat op het podium staan een beproeving was. Met alle ogen op haar gericht, terwijl ze eigenlijk niet gezien wilde worden. ‘Ik heb optreden lang vervelend gevonden,’ zegt ze. ‘Vreselijk zelfs. Maar ik krijg er nu energie van. Ik ben niet Anna als ik daar sta. Ik ben een beetje buiten mijn bewustzijn. Ja, het is de muziek die dan spreekt.’

Moments of Being is vandaag verschenen bij Mink Records The Visual hoort bij de 12van3voor12 van 2019. Fotografie: Isabel Miquel Arques.