3voor12 Home Schooling les 4: Nederlandse hiphop 3voor12 Home Schooling les 4: Nederlandse hiphop

‘Ik vind het oh zo stom dat ik altijd huiswerk heb!’ Dit is Danny. Hij was een jongen van 12 die helemaal geen zin had om sommen te maken of geschiedenis te leren. En geloof het of niet, in 1980 was hij de allereerste Nederlandse rapper. Wat is rappen? Nou, bij zingen is de melodie heel belangrijk, bij rappen zijn de teksten en het ritme nog belangrijker.

Danny had dat rappen niet zelf uitgevonden. In Amerika was dit soort muziek, hiphop, al een tijdje erg populair. Op 2 februari 1980 werd ‘Rapper’s Delight’ van de Amerikaanse groep Sugarhill Gang een nummer 1-hit in Nederland, en daarna begonnen we die hiphop steeds meer na te apen. Op 22 maart kwam ‘Repperdeklep’ de hitlijsten binnen, dus Danny Boy was er wel heel snel bij! En eigenlijk lijkt ‘Repperdeklep’ heel veel op dit Amerikaanse liedje: ‘Rap O Clap O’ van Joe Bataan.

Na het succes van Danny Boy zou het nog even duren voordat de ‘nederhop’ ontstond. De meeste rappers in Nederland schreven Engelse teksten. De Amsterdamse jongens van Osdorp Posse waren in 1990 (tien jaar na Danny!) zo’n beetje de eersten die in het Nederlands begonnen te rappen. Dat lieten ze zien in tv-programma Onrust. Def P, de frontman van de groep, vertaalde bijna letterlijk teksten uit Amerika voor vrienden die niet zo goed Engels konden. Als je dat nu luistert, klinkt het nogal houterig, hè? Het grappigste was dat Def P de scheldwoorden ook letterlijk vertaalde. ‘Motherfucker’ werd dus ‘moederneuker’. Dat vonden de mensen die bij Radio 3 werkten zo grof dat ze weigerden de muziek van Def P te draaien! Hiphop in Nederland zou nog vaker voor ophef zorgen, dat zullen we zo zien. Wil je een idee krijgen hoe groot Osdorp Posse was? Kijk dit filmpje van hun legendarische optreden op Lowlands 1995, waar ze de tent helemaal afbreken.

De eerste grote Nederhop-hit was overigens ‘Spraakwater’ van Extince, ook in 1995. Dat was meteen ook het eerste liedje dat op Top Notch uitkwam, nog altijd de allerbelangrijkste platenmaatschappij voor hiphop in Nederland. In Amerika was er veel rivaliteit tussen rappers, de ene maakte dan de andere met een liedje belachelijk. Ook in Nederland gebeurt dat. Osdorp Posse komt met disstrack 'Braakwater', Extince reageert met ‘Kaal of Kammen’.

In de jaren daarop werd hiphop in Nederland steeds origineler, de taalvondsten werden scherper en rappers kregen een eigen stem. Ja, en steeds meer mensen begonnen te rappen. Vooral in de grote steden, maar één groep in het verre oosten van Nederland liet zien dat goede, rauwe hiphop niet aan stadsgrenzen gebonden was: Opgezwolle, de groep rondom Sticks, Rico en DJ Delic. Ze stonden ook aan de wieg van het succes van bijvoorbeeld Typhoon, Jawat! en Kubus en ook muziekliefhebbers die niks met hiphop hadden, konden niet ontkennen dat de albums van Opgezwolle meesterwerken zijn. Hun derde album Eigen Wereld (2008) bereikte de vierde plek in de Album Top 100, en was daarmee het meest succesvolle Nederlands hiphopalbum tot dan toe.

Hiphop werd steeds populairder in Nederland. Maar toch vooral voor jongeren. In 2004 veranderde dat. Zanger Marco Borsato – zelfs je opa en oma kennen hem – vroeg toen aan Ali B of hij tijdens zijn optreden in De Kuip wilde meedoen aan zijn liedje ‘Wat Zou Je Doen’. Dat was een hele slimme zet, zowel voor Marco als voor Ali. Marco zag dat Ali razend populair was onder de kids, met zijn liedjes ‘Waar gaat dit heen?’ en ‘Ik ben je zat’. En Ali besefte dat hij een veel groter publiek kon bereiken dankzij een liedje met Marco. 

'Wat Zou Je Doen' bleek een gouden formule, die zó goed werkte dat Ali er later een heel televisieprogramma op baseerde: Ali B op volle toeren, waarin werelden samenkomen en Ali elke uitzending een bevriende rapper koppelde aan een Nederlandstalige ster. Inmiddels is Ali een echte Bekende Nederlander, die wekelijks op tv komt als jurylid van The Voice en regelmatig in talkshows aanschuift. Dat doet–ie zelfs meer dan rappen.

‘Je bent een sjembek dat zeurt, maar je weet niet watskeburt.’ Taalvernieuwing was altijd al belangrijk in de hiphop. Zonder Osdorp Posse hadden we nu ‘chillen’ niet als werkwoord gebruikt. Maar De Jeugd van Tegenwoordig tilde die woordvernieuwing naar een nieuw niveau. Watskeburt werd zelfs in het woordenboek opgenomen! Aanvankelijk dacht iedereen dat De Jeugd van Tegenwoordig een eendagsvlieg zou blijken. Tijdens interviews hielden Faberyayo, Vjeze Fur en Willie Wartaal hele onzinverhalen op, dan vertelden ze dat ze elkaar hadden leren kennen bij de audities voor Idols (zoiets als The Voice). Allemaal onzin natuurlijk. De Jeugd is er nog steeds, en groter dan ooit.

Eigenlijk zijn we iets ontzettend belangrijks vergeten te vertellen. Hiphop is meer dan muziek. Hiphop is een culturele stroming, oorspronkelijk uit de getto’s van New York. Het was voor afro-Amerikaanse jongeren een manier om hun stem te laten horen en de boosheid van zich af te schrijven. Kendrick Lamar doet dat nu, N.W.A. deed dat in 1988 met ‘Fuck Tha Police’ en Grandmaster Flash vertelde de verhalen van de straat al met ‘The Message’ in 1982.

Ook in Nederland was dit altijd al een belangrijke functie van hiphop. De straatrap is minder zichtbaar in de hitlijsten, maar Kempi, Hef en natuurlijk MocroManiac rappen al jaren hoe het leven in probleemwijken als Kraaiennest, Zalmplaat en Woensel-West eruit ziet. Dankzij 101Barz werden dat soort artiesten zichtbaar. Aanvankelijk was het een uur-durend tv-programma gepresenteerd door Rotjoch, maar al gauw groeide het uit tot een super-succesvol online kanaal waar je wekelijks studiosessies ziet van veelbelovend talent en gevestigde rappers. Overigens was er ook vanuit de hiphopwereld zelf kritiek op straatrap. Luister maar eens naar de ‘Brief aan Kees’ van Fresku.

In 2015 volgde een nieuwe explosie van nederhop, toen platenmaatschappij Top Notch een hele berg rappers en producers naar het waddeneiland Schiermonnikoog stuurde. Voor die tijd waren Lil’ Kleine, Frenna, Jack $hirak, Jonna Fraser en Ronnie Flex nog helemaal niet zo beroemd. Maar ze maakten daar op het eiland het album New Wave en de gigantische hit ’Drank & Drugs’. In één klap veranderde een nieuwe generatie aan rappers in supersterren. Er was veel ophef rond ‘Drank & Drugs’: ouders waren boos om de tekst ‘alle tieners zeggen ja tegen mdma!’ en zelfs de politiek begon zich ermee te bemoeien. Dus schreven Ronnie Flex en Lil’ Kleine ook een speciale kinderversie: ‘Chips & Cola’. En doe je best op school!

Nu is nederhop groter dan ooit. Nog steeds hoor je dat veel Nederlandse rappers Amerikaanse artiesten na-apen, maar eigenlijk nemen we invloeden uit de hele wereld mee. Ben je wel eens bij een concert van Ronnie Flex of Typhoon geweest? Dan hoorde je Surinaamse ritmes. Broederliefde is geïnspireerd door Kaapverdiaanse muziek. Boef, Lijpe en Josylvio zingen allerlei Arabische melodieën. F1rstman wil Bollywood veroveren. De liedjes van Bizzey? Die verwijzen naar Braziliaanse baile funk. En rapper Murda wordt zelfs een superster in Turkije.

De afgelopen jaren is uit Amerika en Engeland ook het drill-genre komen overwaaien naar Nederland: een nogal agressieve vorm van hiphop waarin rappers elkaar opjutten en met messen en pistolen zwaaien in hun videoclips. Word je daar als luisteraar ook agressiever van? Of laten ze simpelweg zien wat er op straat leeft? Die discussie is al even oud als hiphop zelf. In Engeland werd drillmuziek aan banden gelegd. De burgemeester van Amsterdam zegt: ‘Muziek is niet het probleem, geweld is het probleem.’