Het grote alles van Amber Arcades Het grote alles van Amber Arcades

‘Je moet het een plekje geven, je komt er sterker uit, je groeit erdoor, je hebt er iets van geleerd.’ Annelotte de Graaf, de Utrechtse songwriter beter bekend als Amber Arcades, weet de platitudes zo op te dreunen. Ze kreeg ze allemaal te horen toen ze iets ‘vrij dramatisch’ meemaakte in haar persoonlijke leven. ‘Vooral dat “een plekje geven”,’ zegt ze. En inderdaad, dat betekent natuurlijk eigenlijk helemaal niks. ‘Een plekje waarin dan?’ In je eigen versie van je levensverhaal, besloot ze.

‘Je moet die herinnering op de een of andere manier zo vervormen dat je het in je verhaal kunt passen, op een manier dat het betekenis krijgt.’ En dat helpt ook wel als je iets te verwerken hebt, om jezelf wijs te maken dat je er uiteindelijk beter van bent geworden. Of het nou waar is of niet. Maar als je zo iemand bent als Annelotte, iemand die heel veel nadenkt over heel veel dingen, wordt het een stuk moeilijker om dat soort standaardwijsheden klakkeloos aan te nemen: ‘Ik ging erover nadenken van ja, dat doe je eigenlijk altijd. Met alles wat er gebeurt in het leven. Omdat het heel moeilijk is om te accepteren dat shit soms alleen maar gebeurt zonder reden. Dat je er niet altijd per se wat aan hebt. Dat het soms gewoon kut is.’ 

Dus vertellen we onszelf verhalen. Over ons eigen leven, onze identiteit, onze liefdesrelaties. Een cynische blik, wellicht. ‘Als je er op die manier over na gaat denken, ga je alle betekenis van wat je tot nu toe gedaan hebt in twijfel trekken. “Oh ja, dat is eigenlijk alleen maar shit die ik mezelf vertel”.’ Ze zegt het niet met zoveel woorden, maar dat cynisme was De Graaf een tijd lang niet vreemd. ‘Dus dat was even…’ Een stilte van anderhalve tel, en dan zogenaamd ernstig fluisterend: ‘…een duister hoofdstuk in mijn leven.’ 

(tekst gaat verder na de foto)

Aan de keukentafel van haar appartement praten we over haar nieuwe album, maar zoals ze zelf al zegt: ‘Eigenlijk gaat alles altijd over alles.’ Ze lacht erbij, omdat ze weet hoe het klinkt. Ze noemt zichzelf ‘zweverig’, maar als dat zo is, is ze wel een zwever met verdomd veel relativeringsvermogen en een scherp gevoel voor zelfspot. Pijlsnel duikt ze in de diepere of meer abstracte kanten van het leven, maar wel bijna altijd met ergens een grijnzende, zelfbewuste ondertoon. Als ze zegt dat ze ‘surft op de golven van het universum’, of vertelt hoe bij het maken van haar nieuwe plaat ‘alles samen kwam zoals het moest zijn’, doet ze dat met een extra dikke laag ironie in de stem en een lach op het eind. En toch meent ze het. 

European Heartbreak heet het album, haar tweede als Amber Arcades, nadat haar dromerige, soms krauty debuut Fading Lines (2016) het over de grens bijna nog beter deed dan hier. De internationale poppers dook bovenop de plaat die ze in New York opnam, in een studio en met een producer gefinancierd van eigen spaargeld. Een behoorlijk unieke aanpak. Meestal schrijf je liedjes, ga je die liedjes live spelen, en hoop je dat je opvalt bij een platenmaatschappij, die je een voorschot geeft om die liedjes professioneel op te nemen. Annelotte deed het zo ongeveer precies verkeerd om, en dat pakte behoorlijk goed uit. Ook voor de opvolger koos ze een bijzonder pad: met een zak vol liedjes toog ze eerst naar Los Angeles voor Chris Cohen, multi-instrumentalist, producer en oud-lid van Deerhoof. Met hem legde ze de basis voor haar plaat vast: ‘Ik ben heel erg fan van zijn werk, hoe het klinkt, heel precies en afgemeten.’ 

Dat European Heartbreak uiteindelijk helemaal niet droog of afgemeten klinkt, komt door de volgende halte op haar reis: de Spacebomb studio in Richmond, Virginia. Daar krijg je niet alleen de ruimte om je liedjes op te nemen; je krijgt ook een complete huisband cadeau. Plus arrangeurs en producers, plus een hele rits gelieerde en bevriende muzikanten uit de buurt, vaak afkomstig van de gevierde jazzopleiding van het plaatselijke conservatorium. ‘Die hele stad doet mee. Dan gingen we een dag toetsen opnemen in het huis van een vriend van hen, die ook weer heeft gespeeld in de band van Ryan Adams of zoiets. Die heeft dan een huis net buiten de stad, met daarin een kamer die gewoon helemaal vol staat met oude Wurlitzers, vintage toetsen en synths. En zo was er eigenlijk elke dag wel iemand. Oh, nu komen er vier mensen strijkers inspelen! Oh, nu komt er iemand een tweede stem inzingen! Oh, nu komt er iemand percussie doen!’ Met zoveel getalenteerde muzikanten tot haar beschikking en de basis van de liedjes al op de opnameband, kon De Graaf zich meer dan op Fading Lines bezig houden met het arrangement: 'Ik heb een paar van die strijkerspartijen geschreven, en ook baspartijen, en bijna alle gitaarlijnen. Al ben ik dan niet zo'n goeie gitarist dat ik ze ook inspeel, maar dan zing ik het gewoon in mijn telefoon en zeg ik vervolgens "Speel dit!".'

Het resultaat is een album met een compacte basis, maar wel prachtig omlijst met zachte strijkers en meeslepende blazers. Romantischer dan de vorige Amber Arcades-plaat, filmischer ook. En dat terwijl de trigger voor European Heartbreak juist zwaar en persoonlijk was. Wat die gebeurtenis precies was, komt niet ter sprake. Wel wat het met haar deed: ‘Ik kwam uit een hele moeilijke periode, er waren dingen gebeurd waar ik gewoon iets mee moest, en ik zat niet in een goeie mindspace.’ Het een plekje geven, juist het meest basale advies dat je op zo’n moment krijgt, dat wilde maar niet lukken. Het afsluiten, en toevoegen als nieuw hoofdstuk aan je levensverhaal. 

(tekst gaat verder na de foto)

Dat zette Annelotte aan het denken: ‘Onze hele wereld drijft op verhalen. Dat geeft denk ik ook betekenis aan ons leven: het idee dat het ergens naartoe gaat, een mooie conclusie.’ Ineens zag ze die verhalen overal: ‘Je creëert ook een nationale identiteit door een verhaal. Onze geschiedenis, wat ons bindt als Nederlanders. Is dat dat we gedeelde waarden hebben, of vooral dat we bang zijn voor mensen die anders zijn dan wij? En nog groter: de Europese Unie is ook een verhaal dat iemand ooit bedacht heeft. “Oh, wij zijn nu een eenheid, deze random verzameling landen, want er zijn dingen die ons binden!”.’ 

Dat mensen altijd maar overal een verhaal van willen maken, dat is mooi en waardevol, vindt De Graaf. ‘Maar het is ook veranderlijk.’ Van het ene op het andere moment kun je geconfronteerd worden met een onverwachte plot twist. ‘Dat is ook waar die titel, European Heartbreak, vandaan komt. ‘“Heartbreak” symboliseert voor mij het ineenstorten van zo’n verhaal. Dat kan op allerlei manieren. Je denkt natuurlijk meteen aan de liefde: je had samen een toekomstvisie gebouwd, en die valt zo uit elkaar. Dat is volgens mij wat het meest pijn doet bij een heartbreak, je moet zo’n verhaal ineens gaan herschrijven voor jezelf. Maar dat kan bijvoorbeeld ook de Europese droom zijn die instort.’ 

Zo kleeft er aan verhalen behalve troost en zingeving ook gevaar: ‘De politieke partijen die het nu goed doen, zijn gefocust op het verleden. Als ik nadenk over mijn verleden, mijn kindertijd, zie ik voor me hoe mijn vader bij het bos woonde, dat we daar vaak gingen wandelen. Dan krijg ik daar een warm, romantisch gevoel bij. Terwijl ik me waarschijnlijk negentig procent van de tijd gewoon op school zat te vervelen. Maar dat is niet hoe ik mijn verhaal zie.’ Op die manier kijkt de politiek nu ook naar het verleden, door een roze bril: ‘Maar dat is problematisch. Dan ga je denken dat alles vroeger beter was.’
 

(tekst gaat verder na de video)

Eigenlijk is European Heartbreak helemaal geen politieke plaat. Het meest politiek beladen nummer, ‘Goodnight Europe’, is eerder een grapje: een melancholisch liefdeslied over een verbroken relatie, geprojecteerd op de Europese identiteitscrisis. Maar als het met jou niet zo goed gaat, en het tegelijkertijd ook niet zo goed gaat met de wereld, komen die twee elkaar op een album al snel tegen. Of, zoals Annelotte het zelf nog eens semi-serieus verwoordt: ‘Het gaat dus eigenlijk over alles.’

Het idee dat alles met elkaar verbonden is, dat de kosmos exact in de juiste positie stond, en dat European Heartbreak precies de plaat is die ze op dit moment op deze manier had moeten maken, heeft De Graaf van huis uit meegekregen. 'Ik ben een chronische zwever. Dat kan ook niet anders met mijn opvoeding. Mijn vader heeft heel lang bij de boeddhisten gezeten, en zit nu weer bij een of andere Braziliaanse of Japanse cult. Mijn moeder leest allemaal boeken over "het verband tussen kwantummechanica en Oosterse filosofie.' Lachend: 'Ik ontkom er niet aan.'

‘Het is grappig, deze plaat is heel erg “ik die over mijn gevoelens loop te lullen”, maar live wil ik er nu juist veel meer een show van maken.’ Voorheen waren concerten van Amber Arcades altijd vrij rechttoe rechtaan, gewoon, een goeie band met goeie liedjes, en verder weinig opsmuk. Maar net als de arrangementen zijn ook de liveshows van Amber Arcades dit keer wat extravaganter aangekleed. Letterlijk: ‘Ik heb dat gouden pak, wat ik ook in alle foto’s draag.’ Het is een soort goudkleurige pyjama, gemaakt van iets fluweligs. Losjes hangt het bij elke show om haar heen. De band achter haar is tegenwoordig volledig in het wit gekleed. Van nature is Annelotte niet per se een podiumbeest, ‘maar nu vind ik het juist grappig om daarmee te spelen. Met dat pak trek je toch een bepaalde swag aan.’ En swag is ergens ook altijd afstandelijk, minder openhartig, oppervlakkiger. ‘Terwijl de plaat juist heel persoonlijk is. Het is niet per se een personage, het is meer een bepaald aspect van mezelf. Die pyjama, die is ook wel een beetje geïnspireerd door Hugh Hefner. De pyjama symboliseert voor mij het ultieme “het maakt me allemaal niet meer uit”. “Ik kom gewoon in mijn pyjama naar de rode loper!”.’

‘Ik ben blij dat het tot nu toe nog niet is gegaan over het hele “hoe is het nou als vrouw?”, maar dat aspect zit hier wel een beetje in. Ik ben benieuwd hoe ver je met die swagger kunt gaan als vrouw.’ Annelotte noemt voorbeelden: Father John Misty, Alex Cameron, artiesten die van hun arrogantie een show maken, en vaak ronduit onaardig doen tegen hun publiek. ‘En toch hou je van ze. Een beetje louche, maar toch wel likable. Ik ken niet echt vrouwen die dat personage op zich nemen. Dus ik denk dan “oké, let’s do it!” Kom je daar als vrouw mee weg? Ik ben benieuwd of mensen dat pikken. Of dat ze je al snel irritant en bitter vinden.’

Dus, gekleed in dat gouden pak en met een enorme knaloranje zonnebril op haar neus, laat ze zich op het podium af en toe een snedige opmerking ontvallen. Die komen vaak goed terecht: ‘Je moet altijd even zeggen waar je vandaan komt. Dus in Engeland is mijn standaardzin tegenwoordig “We’re Amber Arcades and we’re from the European Union!” Dan zie je ze altijd meteen zo'n gezicht trekken van “oh shit, ja, Brexit”, haha. Die valt supergoed, dus.’ Maar het blijft lastig: ‘Ik merk dat dat wel een dunne grens is, tussen waar je als vrouw wel of niet mee wegkomt. Dat mensen dingen vaak serieuzer opvatten dan je ze bedoeld hebt.’ Een voorbeeld: ‘Die bassist van Lemon Twigs, die zegt gewoon “fuck you!” tegen het publiek, en dan begint iedereen meteen te gillen. Bij een show zei ik een keer “How are you feeling?” - je moet ook altijd even vragen hoe het met de mensen gaat - “Are your feelings in a good place? Well, good for you!”. En zelfs mijn eigen bandleden hadden zoiets van “Wow, je moet echt uitkijken daarmee, straks gaan mensen denken dat je bitter bent.” Maar het is een grap! Het is allemaal een grote grap, toch?’

Maar zoals de meeste van Annelotte’s grappen heeft ook deze een oprechte kern. ‘Er zijn te weinig vrouwelijke antihelden. Het is moeilijk om als vrouw met die swag weg te komen.' Ze begint weer te lachen: 'Maar ik ga ervoor vechten!’ In dat gouden fluwelen pak dus, avond na avond. Is dat trouwens niet enorm zweterig? ‘Ja man, oh mijn god. Op festivals valt het nog wel mee, maar in clubs zonder airco is het echt om te sterven.’ Die luxe pyjama ruikt dus inmiddels niet zo fris meer: ‘Hij kan ook niet in de wasmachine. Het langste dat ik hem ooit heb aangehad zonder te wassen is acht shows.’

En zo gaat het verhaal van Amber Arcades: de antiheld zwevend op de golven van het universum, liedjes schrijvend over alles, met in haar hand een gouden pyjama in een goed afgesloten plastic zak.