Sevdaliza: ‘Mijn hele zijn is een vorm van protest’ Sevdaliza: ‘Mijn hele zijn is een vorm van protest’

Wat is het toch dat zo raakt in die videoclip van ‘OH MY GOD’? Feitelijk bestaat hij uit doodnormale homevideobeelden. We zien een meisje dat op haar achtste verjaardag dolenthousiast een Casio-keyboard uitpakt, erop begint te pingelen terwijl haar vader aan de knoppen draait. Datzelfde meisje zien we drie jaar later meedoen met een stel schooluitvoeringen. Ze staat vrolijk in de coulissen te dansen, en vliegt even later met jazzhandjes wapperend door het in een theatertje omgetoverde gymlokaal.

Dat meisje is onmiskenbaar Sevda Alizadeh (32) alias Sevdaliza. Misschien is het juist dat we haar kennen als een hypergestileerde, conceptuele artiest. Een entiteit die vanuit haar eigen wereld op aarde is neergedaald, eentje die onaantastbaar lijkt, onbenaderbaar. Ja, een entiteit met emoties, maar emoties die we misschien nooit zullen doorgronden. Met haar duizelingwekkende debuutalbum ISON won ze de 3voor12 Award, haar hyperambitieuze videoclips en kunstuitingen leverden haar devote volgelingen op vanuit de hele wereld. Vandaag verschijnt haar tweede album Shabrang (vernoemd naar een mythisch Perzisch paard), waarop ze wat meer licht laat doorschijnen.

En met een paar ontroerende homevideobeelden is ze opeens… nou ja… een mens van vlees en bloed. Een Iraans-Nederlands meisje dat houdt van dansen en piano spelen en een schattige roze haarband draagt. ‘Die beelden had ik toevallig gevonden’, vertelt ze via Zoom vanuit haar huis in Rotterdam. ‘Ze raakten me heel erg. Ook omdat ik me als artiest zoveel heb ontwikkeld dat ik niet meer direct in contact stond met mijn jeugd. Door die beelden kon ik in kleine details zien dat ik altijd al diegene was die ik nu ben. Ik ben pas echt begonnen met mijn muzikale carrière op mijn 25ste, ik heb niet altijd beseft dat die connectie met muziek, dans en performen al mijn hele leven aanwezig is.’

(Artikel gaat verder na de video van 'Oh My God')

Tegelijkertijd zit er ook een politieker getint verhaal aan de clip, toch?
‘Het was het moment waarop de spanningen hoog opliepen. Niet alleen tussen Iran en Amerika, maar tussen meerdere landen, ook Irak. Ik vond het een passend moment voor deze clip, omdat het nummer uplifting is en een boodschap draagt. Het laat de onschuldigheid zien achter mensen die “verbannen worden”. Van binnen zijn we allemaal kinderen die iets van ons leven willen maken. Voor mij lieten de beelden dat heel erg zien: “Kijk, dit is de ware ik.”’

Het brengt de menselijkheid terug in een conflict waarin meerdere culturele identiteiten tegen elkaar worden uitgespeeld.
‘Dat is wat ik wilde bereiken, dat wil ik altijd bereiken. Het gaat om de mensen, niet om de regels, het geld en de politiek. Dat zijn alleen maar middelen die wij in een utopie zouden raadplegen of gebruiken om ons leven beter te maken.’

In zulke conflicten is het ‘wij’ en ‘zij’, in je werk verwerp je die polariteit. Nederlands én Iraans: het botst tegen elkaar op, het mag naast elkaar bestaan.
‘Als mens word je gevormd door persoonlijke ervaringen. Daardoor ontstaat in jouzelf polariteit: je hebt pijnlijke ervaringen gehad, je hebt racisme en ongelijkheid meegemaakt, noem maar op. Voor mij is die balans interessant, de balans tussen: “Voed ik die polariteit? Haal ik een wit voetje? Vecht ik voor gelijkheid? Of wil ik mensen dichter bij elkaar brengen?” Kijk naar social media van nu, dat is gebouwd op emotioneel en ongefundeerd op alles reageren. Ik denk dat daar een tegenbeweging in ontstaat, dat er meer educatief wordt gehandeld. Daarin probeer ik een plek te vinden voor mijzelf. Wanneer voed ik de verdeeldheid onder mijn fanbase? En wanneer verbind ik mensen? Ik wil wel verbinden, maar als je dat altijd maar wil doen ga je in een bubbel leven, of doe je alsof bepaalde problematiek niet bestaat.’

Sevdaliza is bij uitstek een artiest die de confrontaties niet uit de weg gaat. Shamaran was een film over mentale slavernij, en veel van haar kunst belichaamt en bekritiseert stereotypes over vrouwelijkheid in de maatschappij. Neem de videoclip van ‘Human’. Daarin speelt ze met het idee van onderdrukking: ze wordt in een zanderige arena begluurd door een stel hautaine oude witte mannen die haar reduceren tot een object. En toch weet zij daarin zelf de macht terug te grijpen. ‘Het concept van die videoclip ligt heel erg in lijn met hoe ik als mens met hetzelfde probleem zou omgaan in mijn eigen leven. Het stukje cynisme, en toch de macht nemen die je eigenlijk niet wordt aangeboden. Dat zit ook in mijn karakter. En dat dan op een manier waardoor je niet tegen het verkeerde been aanschopt, maar anderen zoiets hebben van: “Oh, dat is apart.” Dat speelt zich al mijn hele leven af. Als ik een idee voor ‘Human’ uitschrijf, dan bén ik dat gewoon. Er zitten geen A&R’s, creative directors of labelbazen tussen. Het is voor mij geen gekozen imago, ik bén dat echt. En ik ben óók dat kleine meisje van ‘Oh My God’.’

Tegelijkertijd weet jij als geen ander dat die dingen soms niet naast elkaar mogen bestaan. Dat liet je wel zien in de videoclip voor ‘Amandine Sensible’.
‘Vrouwen worden in archetypes geduwd. Vrouwen mogen niet meerdere dingen zijn, zeker niet in deze westerse maatschappij. Daarom vind ik dat zo interessant: ik kan toch Sevdaliza zijn én ook een kind zijn geweest? Ik belichaam wat ik maak. Dat vind ik vaak moeilijk aan mijzelf uitspreken op het internet, wat ik op zich wel doe: mijn hele zijn is een vorm van protest. Geen protest op een belerende manier, maar gewoon: volgens mij was dit niet allemaal voor mij, maar ik ga het wel allemaal doen. Ik ben mijn eigen ondernemer, ik ga het allemaal zelf opzetten zoals ik het wil, ik ga naar het buitenland terwijl iedereen zegt dat ik het niet kan, ik ga muziek maken terwijl labelbazen in Nederland zeggen dat het niet zal aanslaan, ik ga me zo kleden terwijl mensen zeggen dat dat niet kan. Ik doe dit al mijn héle leven. Sommige muzikanten willen gewoon muziek maken, maar ik vind het leuk om een business te ownen.’

Het is niet alleen een business, toch? Ik heb het gevoel dat je je eigen wereld bouwt in je kunst.
‘Jazeker. Veel mensen die iets gaan maken, gaan daarin op zoek naar hun plek in de wereld. In mijn geval was dat… er was geen wereld waarin ik me thuis voel. Dat is een van de intrinsieke redenen waarom ik doe wat ik doe: ik wil de wereld creëren die ik nooit heb gehad.’

Wanneer besefte je dat je niet in deze wereld paste?
‘Ik denk op het moment dat mijn muzikale ideeën zich zo materialiseerden dat ik er kippenvel van kreeg. De muziek resoneerde met mij van binnen, ik heb dat gevoel nooit van iets anders gekregen.’

Sevdaliza is altijd al zélf eindverantwoordelijk voor haar muziek, die ze maakt met haar muzikale sparringspartner Mucky. En toch krijgt ze telkens weer die vragen: goh, welke producer heeft dit gedaan? Wie heeft dat gemaakt? ’Ik vind het apart dat dat bij een mannelijke artiest niet eens wordt bevraagd, maar als vrouw moet je jezelf verdedigen en bewijzen. Het is belangrijk om je daarover uit te spreken. Ik kan me herinneren dat Björk een brief heeft gepubliceerd, waarin ze vertelde dat ze al jaren de credits niet heeft genomen en daar achteraf spijt van heeft. Ik heb dat vanaf het begin wel gedaan, maar alsnog zie ik dat mensen zich dat niet realiseren. Ik vind dat zó raar.’

En dat terwijl een sterproducer als Rick Rubin eigenlijk de knoppen van zijn mengtafel niet eens aanraakt. ‘Toch wordt hij gezien als de executive producer vabn alles waar hij bij is. Mensen zijn altijd heel erg happig, zeker bij vrouwen, om te bevragen wát ze nou doen en hoe dat eruit ziet. Nou, ik doe dit elke dag en zit nog achter de knoppen ook. Je moet jezelf daarin vertrouwen, want niemand anders gaat je dit vertellen.’

Je stelt je kwetsbaarheid centraal in je muziek, daar komt je kracht ook vandaan. Waar komt de coverfoto van Shabrang vandaan?
‘Dat wil ik voor mezelf houden, dat heeft zoveel lagen, ik hoop dat veel mensen dat zelf zo voelen. Het album zelf… mooi dat je dat zegt, ik voel me vulnerable maar op een goede manier. De muziek is lichter voor mij.’

Op welke manier sta je er anders in dan op ISON?
‘ISON was een soort therapie. Shabrang is de volgende stap, de evolutie van darkness to light. Het is geen licht album, maar laat de weg zien die ik de afgelopen jaren heb doorgemaakt. Daar zaten ook heel donkere stukken in.
‘Nadat ik meer vertrouwen kreeg in mijn zijn, was ik niet meer bang om met andere stijlen te gaan spelen en experimenteren. Het eerste album was ik veel meer op zoek naar: wie is Sevdaliza als muzikant?’

Wie is dat?
‘Ik ben dat! Het gaat heel diep, ik voel van binnen dat ik het ben.’