Hoewel de Marokkaans-Nederlandse rapper Lijpe de schaduw verkiest boven de spotlight, kwam zijn nieuwe plaat Verzegeld binnen op 1 in de albumcharts. Hoe hem dat lukte? Hij is al zeven jaar de spreekbuis van een generatie die zich niet gehoord voelt in Nederland. Rapte hij in 2015 nog hoe hij werd uitgekotst door de maatschappij, nu motiveert hij zijn luisteraar om obstakels te overwinnen en jezelf niet kwijt te raken in het proces.

‘#1!! Weer geen promo, weer geen poespas.. Gewoon jullie kracht!! 1 en al LOVE’, postte Abdel Achahbar alias Lijpe twee weken geleden op zijn Instagram. Verzegeld, zijn negende studioproject sinds 2014, kwam op 1 binnen in de albumcharts. Een buitenstaander zal daar wellicht gek van opkijken. De ‘echte’ Nederlandse hiphop-popsterren, zoals Frenna, Josylvio, Kevin en Ronnie Flex, zoeken constant de aandacht op met radiovriendelijke hits, videoclips en grote featurings, met paginagrote interviews in glossy’s (tot aan Linda Meiden aan toe!) en radio- en tv-optredens. Snelle (eigenlijk geen rapper natuurlijk) komt zelfs met een eigen Netflix-docu. 

Lijpe doet het tegenovergestelde: hij dropt al sinds 2014 consistent elk jaar een project en dan verdwijnt hij weer in de schaduw. Geen interviews. Geen pr-campagne. Geen media-aandacht. Een paar summiere posts op Instagram en daar blijft het bij. En toch weet hij steeds verbluffende successen te behalen in de Nederlandse muziek. Maar waar komt dat succes van Lijpe toch vandaan?

De trouwste fanbase van de Nederlandse rapscene

Geen rapper heeft zo’n toegewijde fanbase als Lijpe, stelt FunX-presentator Ouassima Tajmout. In 2018 verbrak hij zelfs het record van de meeste albums tegelijkertijd in de top 100. Dat zegt veel over de artiest: zijn publiek blijft ook zijn oudere platen jarenlang streamen. Tajmout: ‘Lijpe heeft hele trouwe luisteraars die zijn platen helemaal grijs draaien omdat ze zo’n plaat echt zien als een handleiding. Als de muziek van Lijpe wordt gedraaid zijn jongens uit de buurt stil. Mensen luisteren echt naar wat hij te zeggen heeft.’

Die fans weten dat hij ooit begon onder de naam Lijpe Mocro, en via underground platform Punchout Battles meedeed met rap-battles. Zijn echte doorbraak volgde in 2013 via de Zonamo-sessie met Ismo, die ineens miljoenen views pakte. In die tijd was dat echt een unicum. Kijk die sessie nu, en je ziet een hongerige jongen, een zelfverklaard ‘heethoofd’, een ‘geldwolf’ die hiphop als zijn enige uitweg ziet en nog met de scherpte van een battle rapper rapt (‘ik zie je Louboutins, maar je kan geen brood betalen’). En de mixtape Van De Bodem Naar De Grond (2014) sloeg in als een bom. Jonge hiphopfans voelden: dit is andere koek.

Trendsetter Lijpe: over Zanotti’s en opscheertjes

Omdat Lijpe nauwelijks opdook in de media, zullen veel mensen zijn impact op een grote jongerencultuur niet herkennen, maar die is er wel, zelfs al sinds debuutalbum Levensles op Top Notch (in 2015). ‘Als Lijpe in een clip Zanotti’s droeg, wilden de jongens in de klas de volgende dag ook allemaal Zanotti’s’, vertelt de 21-jarige Rashid, een van de vele fans die al zeven jaar lang Lijpe op de voet volgt. 

Rashid: ‘Tijdens mijn middelbare schooltijd was Lijpe degene die de trend zette: de opscheertjes, de trainingspakken. Het was een wisselwerking: hij liet met zijn platform onze identiteit en subcultuur aan Nederland zien. Of dat nou om zijn kledingstijl, mening of mindset ging.’ 

Dat zag Lijpe zelf ook, hij vertelde erover in een zeldzaam interview met 3voor12: ‘Ik vertegenwoordig een hele grote gemeenschap die zichzelf niet kan vertegenwoordigen. Zij kunnen alleen maar roepen, ik kan het op een plaat zetten en in een liedje brengen, zodat miljoenen mensen het horen.’ Hoe hij die gemeenschap zou omschrijven? ‘Dat spreekt voor zich. Dat zijn de jongens van buiten, de jongens met een struggle. Ik moest keihard rennen, en soms ook iets raars doen. Dan had je weer even wat geld. Mijn ouders hadden het niet heel breed, dan stop je wel met geld vragen. Ik was op mezelf, dat heeft me hard gemaakt.’ En zodra het in het interview over de Nederlandse samenleving ging, klonk Lijpe verbitterd. 'Ze zeggen hier in Nederland: “We zijn allemaal gelijk”, maar daar klopt helemaal niets van. Een groot gedeelte van Nederland wil zich nóóit gelijk stellen aan ons. Maar wij laten ons niet kennen, hoor.’

Mocrorappers en representatie

Lijpe is allereerst een eiland, een artiest die volstrekt op zichzelf staat, geen onderdeel wil uitmaken van een brede generatie aan rappers en betrekkelijk weinig samenwerking aangaat. Maar zijn mentaliteit komt ook terug bij de 'mocrorappers' waar Abel van Gijlswijk (nu bekend als rapper, labeleigenaar van Burning Fik en frontman van Hang Youth) in 2016 een mooie documentaire over maakte voor Vice. Oproerkraaier Appa kwam aan het woord, ‘knuffelmarokkaan’ Ali B deed een vrolijke freestyle over het straatleven: ‘Vroeger hield ik die mocro’s tevreden, op de straat zeiden ze: Ali als je praat op tv dan herkennen wij onszelf in hetgeen dat jij doet. Dus het ga je goed.’

En ook 3robi en Ismo, jongens uit de jongere generatie, werden geportretteerd. Zij vormen een tegenbeweging die zich ondergerepresenteerd voelt en het gevoel heeft dat rap de enige plek is waar hun stem gehoord en gewaardeerd wordt. De grote vraag was: willen ze wel een bredere doorbraak? Willen ze hun boodschap verwateren zodat ze ook in Hilversum welkom zijn, zodat ze een brede mainstream hit kunnen krijgen en voor het grote geld kunnen gaan? Maar met het gevaar dat ze eigenlijk helemaal geen spreekbuis meer vormen voor de jongens waar het hen om te doen was? Het is een tweestrijd waar veel rappers in de documentaire mee worstelden. 

Lijpe? Die werkte überhaupt niet mee aan de documentaire. Ook toen al was duidelijk: hij hoeft niet zo nodig in de spotlight te komen, ook na zijn deelname aan New Wave hoeft hij geen crossoverhit, en hij hoeft al helemaal geen goedkeuring van de rest van Nederland. In het 3voor12-interview uit 2015 zei hij: ‘Vroeger had je misschien wel racisme, maar dat was verborgen racisme. Nu heb je mensen die denken: “Ik zeg lekker wat ik wil.” Die vrijheid van meningsuiting? Die is echt bij mensen naar het hoofd gestegen, ze denken maar dat ze álles kunnen zeggen. En wij? Wij mogen niets zeggen. Maar daar heb ik ook helemaal geen zin in. We zijn aan het grinden, we zijn aan het rennen, we willen geld zien. Praatjes? Daar hebben we niets aan.’

Lijpe-fan Rashid herkent dat verhaal wel: ‘Als ik terugkijk naar die tijd, besef ik hoe negatief de situatie eigenlijk was rondom integratie. Dit had impact op me, vooral op die leeftijd toen ik 15 of 16 was. Ik denk dat je dan gewoon zoekt naar iemand die je trots kan laten voelen. Lijpe was die persoon.’

De levenslessen van Lijpe: laat het breekijzer liggen

Zo groeide Lijpe uit tot een voorbeeldfiguur, en zijn debuutalbum werd voor veel van zijn fans een soort bijbel, zegt Ouassima Tajmout van FunX. ‘De jongens uit de buurt die ik spreek, zeggen ook altijd dat het echte levenslessen zijn die hij meegeeft.’ 

Niet voor niets heette dat debuutalbum ook Levensles: hij probeert er zijn normen en waarden over te brengen op zijn luisteraar. De eerste woorden waren al: ‘Neem jullie mee in mijn leven, misschien verandert dit jouw leven.’ Een paar van de wijsheden die hij vervolgens deelt: ‘Ik heb gezien dat geld niet alles is.’ ‘Vergeleken met gezondheid zijn getallen niks.’ ‘Jullie dromen dood, zo lopen je dromen dood.’ Maar ook: ‘Hou niet iedereen close, zo maak je iedereen boos. Vandaar dat ik liever alleen loop.’ Vrouwen vertrouwde hij niet, liever was hij gefocust op zijn grind. Hij klonk vaak woedend en argwanend.

De jaren daarop is Lijpe consistent gebleven. Hij dropte het ene na het andere album, en op een enkele clubtrack na (die afrotrap-track ‘Doe Rustig!’ met Stijco was een duidelijke flirt met commercieel succes) wilde hij nooit in de belangstelling staan: ‘Kijk al die ogen op mij, maar die hele spotlight is verboden terrein’, rapte hij in 2018 op ‘Microfoon’. Nee, hij is muziek blijven maken voor de jongens die hij altijd al vertegenwoordigde. ‘Vergeet mijn buurt nooit’, zegt hij in het gelijknamige straatanthem. ‘Voor al die jongens in de kou daar, voor m’n jongens bij de blauw daar’, klinkt het in ‘Vast In De Trap’ (2019). 

In zijn muzikale proces is hij – in tegenstelling tot veel artiesten die het grote geld achterna wilden – zichzelf nooit kwijtgeraakt, maar Lijpe is wel degelijk ouder geworden. De toon van z’n raps is nu rustiger, zijn teksten zijn volwassener. Op het album Levensles was het nog: ‘Gefocust op geld, ik zie geen wijven. Dit is voor die snelle boy met een breekijzer.’ Op zijn nieuwe album Verzegeld verheerlijkt hij dat straatleven niet meer, hij betuigt spijt voor de dingen die hij in zijn jongere jaren heeft gedaan. Het is een album over het vinden van stabiliteit na een turbulent leven te hebben geleid, over trouwen, het goede voorbeeld geven en vader worden. ‘Ik probeer m'n band nu te versterken met m'n schepper in de hoop dat ik uit deze shit op tijd nog kan vertrekken.’ Nog altijd rapt hij voor die snelle boy met een breekijzer, maar nu probeert hij hem moed in te spreken dat breekijzer te laten liggen, hij probeert hem te motiveren om wat van z’n leven te maken. ‘Ewa broeder pak je rust, want de straten zijn heet. Zoek een vrouwtje en ga trouwen, maak het plaatje compleet.’