'The Lemon of Pink may sound a bit like this duo's debut, but it also sounds like nobody else. The Books remain more or less a genre of one.' Het is 2003, Pitchfork bestaat iets meer dan vijf jaar en is uitgegroeid tot toonaangevende vaandeldrager van de kersverse blogosphere. Redacteur Mark Richardson is fan geworden van The Books, een duo uit New York. Hij schrijft al lovend over hun debuutalbum Thought for Food en beloont The Books' tweede plaat The Lemon of Pink met een 8,4, plus het predicaat 'best new music'. Dankzij Pitchfork en consorten bereikt The Books in de daaropvolgende jaren een enorm publiek. Amerikaanse studenten schuiven elkaar hun muziek toe via gloednieuwe file sharing technologie en The Books speelt in steden als New York en Los Angeles voor tweeduizend man. Op een weekenddag, dat wel. Langzaam maar zeker weten ook liefhebbers in andere delen van de wereld het duo te vinden: The Books wordt beroemd.
Best bijzonder, want het tweetal maakt nou niet de meest toegankelijke muziek die er bestaat. Het project is gestoeld op klassiek, ambient en vooral gevonden geluid. Albums als The Lemon of Pink staan vol honderden samples uit obscure video’s en field recordings. En toch lukt het The Books om al die fragmenten en samples op een logische manier aan elkaar te knutselen. Het gebeurt met betoverende stempartijen, stukjes cello en slimme gitaarakkoorden. Het is de verdienste van Nick Zammuto en Paul de Jong, een Nederlandse dichter en muzikant die in de jaren negentig naar New York verhuisde voor een muziekstudie. In kleine appartementen in en om New York maakte het duo meer dan tien jaar met veel succes muziek, tot een traumatische break-up in 2012. The Lemon of Pink bleef het hoogtepunt van hun carrière. Vijftien jaar na de release van het album werd het dit jaar opnieuw uitgegeven door de Amerikaanse albumclub Vinyl Me, Please. Ook brachten Zammuto en De Jong beiden solomuziek uit. Hoogste tijd om herinneringen op te halen met de Nederlandse helft van The Books, een kleurrijk muzikant die in zijn eigen land bijna onbekend gebleven is.
Dat blijkt nog best moeilijk, want Paul de Jong is maar heel af en toe in Nederland. Hij speelt hier nauwelijks meer, maar doet soms een kleine shows of zoekt oude vrienden op. De Georgische Nino Purtskhvanidze bijvoorbeeld, die onder de naam ‘Tante Nino’ een piepklein podium heeft op het Rotterdamse Noordereiland, vlak naast De Hef. Daar vertelt De Jong op een gure maandagmiddag hoe hij New York City inmiddels achter zich heeft gelaten. Hij is verhuisd naar The Berkshires. ‘Dat is een gebied zo’n twee uur ten noorden van New York, een beetje in de buurt van Albany, de hoofdstad van de staat.’ Vanaf de bovenste verdieping kan hij de wijk zien waarin zo’n vijftien jaar geleden het bekendste album van The Books tot stand kwam. The Lemon of Pink werd grotendeels gemaakt in een provisiekast in het appartement van Zammuto. Het gebouw staat er niet meer, maar De Jong weet er nog alles van.
De Jong en Zammuto ontmoeten elkaar in 1999. Ze huren een kamer in hetzelfde appartementencomplex. Het ligt in Inwood, een Dominicaanse wijk in het noordelijkste puntje van Manhattan. Het staat halfleeg en is bezet door een bende eekhoorns. Zammuto’s vriendin is een bekende van De Jong en het stel komt bij hem langs voor een etentje. Het klikt. Zammuto en De Jong luisteren naar Shooby “The Human Horn” Taylor en beginnen samen muziek te maken, ontroerende folktronica in de hoek van Four Tet, Aphex Twin en Boards of Canada. Dat gebeurt gewoon in hun appartementen. ‘Het was klein en er was altijd herrie in New York’, herinnert De Jong zich. ‘Al mijn cellopartijen uit de beginperiode van The Books heb ik opgenomen in m’n badkamer, daar was het stil. Alle kleine geluiden deed ik in een kast in de gang. Daar haalde ik alles uit behalve de kleding, want dat dempte goed.’
Later verhuist Zammuto naar het rurale North Adams, De Jong begint heen en weer te reizen. Als The Books begint met de opnames van The Lemon of Pink krijgt het van Anna Doerner, een wiskundige en muzikante die Zammuto ontmoet tijdens een wandeltocht in de Appalachen, en ontstaat een duidelijke rolverdeling. Twee muzikanten werken tegelijkertijd aan het album in de voorraadkamer, de ander gaat in de keuken aan de slag, meestal met vegabijbel The Moosewood Cookbook bij de hand.
Een groot deel van het creatieve proces van The Books bestaat uit het vinden, kiezen en combineren van de juiste samples. Op een album als The Lemon of Pink staan er honderden, misschien wel duizenden. ‘Het kunnen een paar woorden zijn, een zucht of een hele minuut gebazel’, legt De Jong uit. ‘Achtergrondgeluid of een muzikale noot. Zolang het maar interessant is en ik het idee heb dat ik er iets mee te maken wil hebben.’ Inmiddels heeft De Jong in een soort koetshuis achter zijn huis een gigantisch archief, waarin alles tot aan het digitale tijdperk welkom is, van VHS tapes tot cassettes en LP’s. ‘Maar niks is mainstream, alles is obscuur. Er zitten bijvoorbeeld geen speelfilms tussen, maar alleen instructietapes, uit het onderwijs, de medische wereld of de kerk.’ Het archief beslaat zo’n 350 dozen, die De Jong stuk voor stuk digitaliseert. Daarvoor heeft hij in een aparte kamer een opstelling van stokoude computers gebouwd. ‘Het enige wat die hoeven te doen is video of geluid opslurpen. In de titel tikt De Jong zo veel mogelijk woorden uit het fragment uit. ‘Dan kun je samples later gewoon terugvinden met het zoeksysteem van Microsoft.’
‘Nu pak ik vaak een plaat en ga ik daar gelijk mee aan de slag’, legt de Nederlander uit. ‘Maar als we vroeger een plaat maakten met The Books, was ik eerst negen maanden bezig met het verzamelen en losknippen van samples. Dan zette ik een bibliotheek van duizenden stuks in elkaar. Want als je er honderd gebruikt, moet je er minstens duizend hebben die je niet gebruikt. Het is net als een antiquair die een bibliotheek opkoopt van iemand. Je verkoopt maar drie boeken en blijft er met 997 zitten. Maar om die drie gaat het. Het is een soort graalzoekerij, koekhappen naar samples.’
Let op: Deze inhoud kan niet getoond worden omdat deze mogelijk strijdig is met de gekozen cookiesettings.
U kunt dit hier aanpassen door de categorie 'social' aan te vinken. Waarom is dit nodig?
U kunt dit hier aanpassen door de categorie 'social' aan te vinken. Waarom is dit nodig?