Met deze vitaminepillen kom je ADE17 door zonder gehoorschade. Of toch niet? Met deze vitaminepillen kom je ADE17 door zonder gehoorschade. Of toch niet?

Op de website van Amsterdam Dance Event staat een opmerkelijk bericht over ‘Soundbites’: ‘De nieuwe manier om zorg te dragen voor je gehoor’. Met deze capsules zouden ‘je gehoorcellen zich gedragen alsof het geluid 30dB minder luid is. ‘Het geluid dat je hoort wordt niet aangetast, maar je oren worden minder onder druk gezet.’

Het is afkomstig van Hearing Health Science (HHS), een in Amsterdam gevestigd bedrijf, tevens een van de partners van Amsterdam Dance Event. De zogeheten ‘Soundbites’ zijn capsules met daarin vitamine A, C en E en Magnesium (spreek uit ees-mek). Die combinatie, aldus Hearing Health Science, heeft een wonderbaarlijk effect op het oor: het maakt het weerbaarder tegen harde muziek, waardoor je dertig decibel meer aankunt dan normaal.

Het zou bijzonder goed nieuws zijn voor veel muziekliefhebbers, die regelmatig worden blootgesteld aan volumes van boven de 100, tot soms wel 120 decibel. Een dergelijke blootstelling kan al binnen vijf minuten schadelijk zijn. Een blootstelling van dertig decibel minder komt neer op het geluidsniveau van een normaal gesprek.

Vandaar dat veel mensen oordopjes dragen om hun gehoor te beschermen. Tegelijkertijd heb je met oordopjes vaak toch het gevoel de muziek niet zo volledig en overdonderend te ervaren als dat zou moeten, het klinkt allemaal wat doffer en zachter. Tenzij je de allerduurste doppen op maat hebt laten maken, wellicht. Wie het Soundbites-bericht op de website van ADE leest, zou kunnen denken dat de pain in the ass van oordopjes binnenkort verleden tijd is. Klopt dat?

Om antwoord te geven op de vraag, is het belangrijk eerst te vertellen wat de verschillende theorieën zijn over gehoorschade. Geluid is in feite niets anders dan trillende lucht. Hard geluid doet de lucht zo hard trillen, dat het de trilhaartjes in het binnenoor die de trillingen opvangen letterlijk omver lijkt te blazen. Of het geluid hoog of laag is maakt niet uit, het gaat om sterkte en tijdsduur. Bij herhaalde blootstelling binnen een korte periode is de kans op blijvende schade het grootst. Wie in de 42 uur na de geluidsorkaan de verstilling opzoekt, geeft het lichaam de kans om de schade aan de trilhaartjes te herstellen. Daarna is het kwaad geschied.

Als de trilharen beschadigd zijn geven ze geen informatie meer door, waardoor je slechter hoort, of ze geven verkeerde informatie door, waardoor je last van gepiep of geruis kunt krijgen. De tijdelijke piep of ruis kan overgaan in blijvende tinnitus.

Gehoorschade is dus een mechanisch probleem. Dat is tenminste het standaardverhaal, wat tot in de jaren negentig algemeen werd aangenomen. Maar dat is niet het verhaal van de Amerikaanse hoogleraar Joseph Miller, het brein achter Hearing Health Science. Miller was geen audioloog maar een biochemicus, die dertig jaar lang onderzoek deed naar gehoorschade aan de Universiteit van Michigan.

Millers theorie: gehoorschade ontstaat niet doordat de drukgolf de haarcellen letterlijk omver blaast, maar doordat er bij de blootstelling aan dat geluid enorme hoeveelheden schadelijke zuurstofmoleculen vrijkomen. Die zuurstofmoleculen beschadigen de trilhaarcellen, waardoor ze kapot gaan. Doordat de zuurstofmoleculen bovendien je lokale bloedvaten aantasten, neemt ook de bloedtoevoer naar je gehoor af, waardoor de schade verder ophoopt. In allerlei dierexperimenten toont het team van Miller aan dat de gehoorschade in elk geval grotendeels lijkt te ontstaan door deze ‘oxidatieve stress’. Die stress houdt zeven tot tien dagen na de blootstelling aan – een deel van de schade ontstaat dus tijdens de aftermath.

Deze inzichten bieden perspectief voor behandelingen. Oxidatieve stress is namelijk tegen te gaan door zogeheten ‘antioxidanten’ – stoffen die de schadelijke moleculen wegvangen. Antioxidanten zitten gewoon in onze voeding, met name in groenten en fruit, maar een hoge dosis antioxidanten zou extra bescherming kunnen bieden, aldus Miller. Hij ontwikkelde een formule die het gehoor zou kunnen beschermen, met drie antioxidanten: Vitamine E, betacaroteen (een voorloper van vitamine A) en vitamine C, en een mineraal, Magnesium.

Het magnesium werkt volgens Hearing Health Science niet alleen als antioxidant, maar ook als vaatverwijder, die de bloedtoevoer zou herstellen. Toediening van extra antioxidanten zou ervoor zorgen dat de trilhaarcellen fier overeind blijven staan. Bij onder meer cavia’s laten Miller en zijn collega’s veelbelovende resultaten zien: toediening van de antioxidanten verlaagt de concentratie van de schadelijke zuurstofmoleculen in het binnenoor bij vijf uur blootstelling aan 120 decibel met 75 procent waardoor er minder haarcellen afsterven en de gehoordrempel lager blijft liggen en ze meer horen. Het zachtste geluid wat de diertjes nog horen, ligt dus dertig decibel lager: waar de onbehandelde cavia’s geluid zachter dan 40 decibel niet meer kunnen horen (zacht geroezemoes), is dit bij de behandelde muizen geluid zachter dan 10 decibel (een vallend blaadje).

(Lees verder na afbeelding)

Tot zover een aardig solide verhaal, dat inmiddels ook veel andere wetenschappers verkondigen. Maar zou het ook bij mensen gaan werken? Het is in wetenschappelijke kringen immers algemeen bekend dat resultaten uit dierproeven niet simpelweg te vertalen zin naar de mens. In 2006 begint Miller daarom met onderzoek bij menselijke proefpersonen. Dat blijkt een stuk ingewikkelder dan dat bij de proefdieren. Hij zet een studie op met militairen die regelmatig worden blootgesteld aan harde geweergeluiden, en hij laat vrijwilligers met en zonder de antioxidanten naar harde muziek luisteren, maar steeds vallen de resultaten tegen. Steeds weten de onderzoekers er verklaringen voor te vinden (de militaire gebruikten bijvoorbeeld een geweer wat minder hard geluid maakte dan de bedoeling was) maar feit is dat de gehoopte resultaten uitblijven.

Miller laat zich niet uit het veld slaan. Hij richt samen met een oude vriend, consultant en merkstrateeg Barry Seifer, het bedrijf Hearing Health Science op, om het door hem ontwikkelde en gepatenteerde voedingssupplement op de markt te gaan brengen, wat Soundbites moet gaan heten. Voordeel van een voedingssupplement: hiervoor gelden veel minder strenge eisen dan voor een medicijn. Je mag er niet zomaar van alles over beweren, maar je hoeft voor toelating tot de markt de werkzaamheid niet aan te tonen.

Het team van Miller en Seifer haalt in 2012 een Europese subsidie binnen waarmee ze hun bedrijf kunnen opbouwen en studies met menselijke vrijwilligers uitvoeren. In 2013 vestigt Hearing Health Science zich daarom in Amsterdam, om in ons land als eerste de Soundbites op de markt te gaan brengen.

Dan, in 2016, blijkt dat Miller uitgezaaide longkanker te hebben. In het voorjaar van 2017 overlijdt hij. Seifer besluit de missie van Miller voort te zetten, en staat erop om alles te vertellen over Soundbites. Als Seifer na een lange uitleg over de wetenschappelijke achtergrond en ontstaansgeschiedenis van Hearing Health Science de vraag voorgelegd krijgt of de Soundbites bij mensen werken, zegt hij: ‘Daar willen we heel graag achter komen. En daar kunnen onze gebruikers ons bij gaan helpen.’

Soundbites zijn namelijk sinds kort te koop, online en bij drogisterijketen Etos. Voor 34,99 euro krijg je 56 capsules, waar je volgens het bedrijf vier weken mee doet. De vraag is waarom Hearing Health Science ervoor kiest nu al het product op de markt te brengen, in plaats van eerst beter aan te tonen dat ze ook echt bij mensen de verwachtingen waarmaken. Volgens Seifer is het niet ethisch om het de mensen die er baat bij hebben het product nog langer te onthouden. ‘We weten gewoon dat het werkt en dat de ingrediënten veilig zijn, dus moeten we het de wereld in krijgen.’

Maar Jan de Laat, als fysicus en audioloog verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum, heeft een heel andere verklaring. De Laat heeft regelmatig contact gehad met Hearing Health Science, en hij heeft ook aangeboden onderzoeken met menselijke vrijwilligers op te opzetten. ‘Daar staan ze positief tegenover, maar ze houden het steeds af. “We willen eerst verkopen, daarna gaan we het onderzoek doen”, zeggen ze dan. Ik ben daar zeer kritisch over.’

Desgevraagd laten ook onderzoekers van het UMC Utrecht, Geerte Ramakers, Dyan Ramekers, Louise Straatman en Huib Versnel in een schriftelijke reactie weten dat ‘Globaal onderzoek in mensen een minder overtuigend effect van anti-oxidanten [tegen gehoorschade] aantoont’ en dat het bewijs ‘niet overtuigend’ is.

Overigens onderschrijven ook zij de ideeën van Miller over de rol van schadelijke zuurstofmoleculen bij gehoorschade. Er zal volgens de Utrechtse onderzoekers ‘nog veel onderzoek gedaan moeten worden, bijvoorbeeld naar doseringen en naar wisselwerking met andere middelen zoals koffie, alcohol en andere genotsmiddelen, voordat je kan denken aan een pil.’

Hearing Health Science denkt daar duidelijk anders over. Het bedrijf is van mening dat het gehoor en de stofwisseling van proefdieren genoeg lijken op die van de mens om de resultaten te vertalen (dit is overigens niet het geval). Bewijs bij menselijke vrijwilligers ziet HHS hooguit als aanvullend. Vandaar dat ze ook aanklopten bij de Nationale Hoorstichting, de belangrijkste autoriteit in ons land op het gebied van gehoorschade. Een woordvoerder zegt dat de Hoorstichting het onderzoek naar alternatieve manieren van gehoorschadepreventie aanmoedigt, maar in dit stadium niet achter dit product te kunnen staan. ‘Er is onvoldoende bewijs voor, dus blijven wij inzetten op het gebruik van oordoppen.’

Er is namelijk een reëel risico dat wie deze pillen neemt, eerder de oordoppen thuis zal laten, en dat is wat je nu juist niet wil. Wanneer ik dit dilemma aan Seifer voorleg, is hij even stil. ‘Kijk, wij raden niemand af oordoppen te dragen. We willen ook niet dat gebruikers ons product zien als een vrijbrief om dichter bij de boxen te gaan staan. Als je al andere maatregelen neemt om je gehoor te beschermen, dan moet je daar vooral mee doorgaan.’

Het punt is alleen, dat voor wie oordoppen draagt, de pillen nul meerwaarde hebben. Oordoppen geven immers, indien goed ingebracht, ruim voldoende bescherming. Op zich zou een pil een goed alternatief kunnen zijn, net zoals hiv-remmers een alternatief kunnen zijn voor condooms, of zonnebrand voor het dragen van kleding tegen de zon, maar daarvan staat tenminste vast dat ze werken.

Vanwege de strenge regelgeving op het gebied van gezondheidsclaims in Europa mag Hearing Health Science niet beweren dat de Soundbites gehoorschade voorkomen, vandaar de bewoordingen ‘Deze gepatenteerde formule is ontworpen om de cellen in je binnenoor gezond te houden. […] Soundbites kan worden gebruikt om de binnenoorcellen te beschermen wanneer deze worden blootgesteld aan harde muziek.’

Is het mogelijk dat de Soundbites inderdaad de kans op gehoorschade doen afnemen? Jawel. Maar wie de Soundbites nu gaat gebruiken om zijn oren te beschermen in de club, is feitelijk een proefkonijn. ‘Je kunt aan een van onze toekomstige studies meedoen, of je kunt ons product kopen’, zegt Seifer. ‘We weten dat het werkt, alleen weten we niet of het ook werkt voor jou.’

Jop de Vrieze (1983) is biomedisch wetenschapper en freelance wetenschapsjournalist. Hij publiceerde onder andere in NRC Handelsblad, De Groene Amsterdammer, De Correspondent en New Scientist, won in 2016 de AAAS Kavli Science Journalism Award en schreef de boeken De Karakterman (2016) en Allemaal Beestjes (2014).