Dit weekend zoeken we de verkoeling op bij Grauzone. We laten ons verrassen door hiphop georiënteerde gitaren, krijgen performance art vanuit een laptop geserveerd en er is filmische disco te ontdekken. Natuurlijk zijn er aanvullend genoeg typische ‘Grauzone’ acts te beleven, die zwaar leunen op new wave, krautrock, postpunk en darkwave.

Door de hitte vallen in Spanje de gierzwaluwen van het dak; bij onze tocht naar het PAARD voor het ophalen van de festivalbandjes, menen we zelfs een vleermuis van het dak te zien vallen. Het schijnt dat vleermuizen erg van warmte houden, maar wel van tijd tot tijd een koudere plek opzoeken. Het liefst tussen de 5 en 10 graden celsius. En daar kunnen we ons volledig in vinden, want wat is verkoeling heerlijk tijdens zo’n warm weekend. We verwachten vleermuizen in overvloed tegen te komen op het moderne new wave festival Grauzone, maar dat valt reuze mee. 

Zowel het publiek als de programmering op het festival is dit jaar diverser dan ooit. Een lichtend voorbeeld van verbreding is de toevoeging van performance art. PING is een draagbaar sculptuur van Daphne Karstens die we bij de gelijknamige performance van drag performer ChelseaBoy in levenden lijve zien. Het is totaal niet druk, maar wie er staan, blijven hangen voor de ambient noise performance. En zo zijn er door het hele weekend gaten te vinden, niche acts die voor een specifiek publiek interessant zijn. Alhoewel, het tegenovergestelde is ook van toepassing, Viagra Boys en Boy Harsher worden in groten getale bezocht. Beleef met ons het Grauzonefestival.

Vrijdag

Bij aankomst in de kelder van de Nieuwe Kerk is het een opgeblazen geluid dat de boventoon voert. In de mix is springerige futuristische pop te onderscheiden, waarbij de dreunen harder aankomen dan zou moeten. Het geluid is in de kelder van de Nieuwe Kerk nog niet optimaal afgesteld. Het fashionable trio van Baby's Berserk blinkt uit met geruite jaren 80 stijl, en klinkt als muziek voor robots, alsof de tijd heeft stilgestaan. Is Deutsche Neue Welle toe aan een revival?

Een andere act die de bekende route volgt is Kris Baha, ooit aanvoerder van de Melbournse clubscene, nu geteisterd door abnormaal lage volumes. Het is vooraan net te horen, maar een willekeurige sonos-speaker zou dit alsnog overstemmen. Het gevolg is een brave EDM-set. En dat ligt niet aan Kris. Sterker nog, het geluid staat zo zacht dat Kris zijn set een kwartier stillegt. Als dan eindelijk het volume omhoog geschroefd wordt, krijgen we de nuance en intensiteit veel beter binnen. Het lijkt op een combinatie van Trent Reznor meets the Soft Moon meets The Cure. Dan blijkt dat het toch een tikkeltje te vroeg is. Hier hadden we best op willen raven.

© Stephan Kaffa

Kris Baha

IJslandse darkwave act Kaelan Mikla is gewoon gitzwart. Qua decor, uitstraling en natuurlijk muzikaal. De zaal in de kerk is geheel verduisterd. De kleding en make-up zijn, je raadt het al, zwart. De muziek is een soort dansbaar Simon Gallup basgitaarwerk met zweverige synths. Laufey Soffia Þórsdóttir schreeuwt, fluistert en klaagt IJslandse teksten richting het publiek. En ja, daar zit hier en daar zang tussen. Het is druk in de kerk en terecht. De duistere boselfjes nemen ons mee langs sprookjes en andere folklore verhalen en sfeer. De set is echter net iets te lang om interessant te blijven, veertig minuten maakt het net wat sterker.

De setting klopt. Het geluid klopt. Maar aan het einde van de avond sust voormalig Bad Seed Mick Harvey ons in slaap. Onze ogen open houden was niet haalbaar. We zijn nog niet klaar om te slapen dus we verlaten snel de Kerk en begeven ons in de donkere rave kelder van The Grey Space, waar het zweet letterlijk van het plafond af druppelt. We blijven er om die reden maar beperkt hangen.

© Stephan Kaffa

Mick Harvey

Verbreding en verdieping

Wu-Lu is voor Grauzone genrematig als licht aan het einde van de tunnel. Een groovegedreven gitaarband met een helder en groots geluid wat doet denken aan bands uit de jaren negentig en begin tweeduizend, maar dan wel van nu. Het grootse geluid is vooral te danken aan de wervelende akoestiek in de Nieuwe Kerk. Complimenten voor de geluidsmensen om het geluid in de zaal van de kerk zo fijn te krijgen. De band klinkt geïnspireerd, spelen nauw samen en nemen de tijd om hun nummers dynamisch op te bouwen. Halverwege de set worden de gitaren aan de kant gelegd en staat er een heuse rapcrew op het podium om daarna vervolgens de gitaren weer op te pakken en de twee hardste en rauwste rocknummers van de set te spelen, zonder dat dit raar is. Wauw.  

“Just write me the worst review you can think of!” Een eigenaardig verzoek nadat we complimenten uitwisselen na de show van Lynks. De doldwaze electropopper uit Bristol is naar eigen zeggen compleet verloren zonder zijn stagemanager en backup danseressen. Die hebben covid. Maar ergens geloven we het niet. Het niveau zelfbewustzijn is zo hoog dat het allemaal onderdeel van zijn performance kan zijn. Er knallen gemakkelijk te onthouden popbangers door de speakers terwijl hij zich verontschuldigt voor het feit dat alleen hij en de laptop aanwezig zijn. Alle extra decorstukken mochten niet mee. “Fuck you Ryanair!” brult Elliot. Een karaoke-set van een queer gast in een camouflageoutfit inclusief gimp-masker en tomeloze energie is dus zeker overtuigend en vermakelijk. Alsof we überhaupt zoiets eerder gezien hebben.

Tekst gaat verder onder de foto.

© Stephan Kaffa

Zaterdag

In de grote zaal op moet je zaterdag goed de ogen dichtknijpen. Waarom? PAARD is de hele dag voorzien van monotone lichteffecten, plus de bovenste verdiepingen zijn afgesloten en bedekt met doeken. De volledige zaal is verduisterd met hier en daar een tintje rood of blauw.

Horsegirl uit Chicago maakt shoegaze indie met veel invloeden uit de jaren negentig. Het geluid is helaas slecht afgesteld: we horen vooral lage tonen, bas en drums met wat zang erover. Hierdoor horen we amper gitaar en mist het optreden veel elementen van de band, waardoor het niet overkomt. Als de bariton even wordt ingeruild voor een gewone gitaar horen we even meer diepgang en gitaarlagen.

Hetzelfde probleem geldt voor het Britse Crows, dat ook in de grote zaal van PAARD speelt. Het geluid is vlak, waardoor we de puntige gitaarhooks amper kunnen waarnemen. De bas en drums zijn weer duidelijk aanwezig. De band start met weinig licht, zo weinig dat de band moet vragen of er meer licht op het podium mag. Nu we eindelijk wat kunnen zien, zien we de charismatische frontman het hele podium gebruiken om met veel energie zijn teksten over te brengen. De band speelt hun puntige postpunk rock strak, waardoor het als je met veel moeite door het geluid heen kan luisteren een sterk en energiek optreden is.

© Stephan Kaffa

Crows

Deze editie staan er heel wat bands met shoegaze elementen geprogrammeerd. De meest intense shoegaze band van dit festival is toch echt BDRMM. Dat gevoel hebben meerdere mensen want de kleine zaal van het PAARD is afgeladen. Dat dit terecht is, is vanaf de eerste noot duidelijk: dit is intense shoegaze zoals het bedoeld is. De dynamiek, de gitaren en zang druipen van de effecten. Als de zanger iets probeert te zeggen is hij onverstaanbaar door de delay. Ogen dicht en genieten. BDRMM laat zien dat je totaal niet origineel hoeft te zijn om een sterk optreden neer te zetten.

© Judith Zandwijk

Do Nothing

Naast shoegaze is er veel ruimte voor postpunkachtigen. Zo is Do Nothing een deftige Yard Act, waar wazig gitaarspel gecomplementeerd wordt door strakke bastonen en drums. Dit is voor heren die koffie zwart drinken en daar dan toch weer suiker en melk doorheen pleuren. Onnodig. Verder een prima band die niet echt beklijft. Aan de andere kant van dit postpunk spectrum is Global Charming die met hoekig en wars spel als een bot mes binnenkomt. Klinkt raar, en dat is het ook. Dit is een band die je bij elke song weer op een dwaalspoor brengt. Een paar weken terug zagen we ze op Sniester, hier in Paardcafé weer net zo sterk.

De zelfbenoemde ‘worst band of Scandinavia’ Viagra Boys mogen in de grote zaal bijna 1,5 uur spelen. Dat lijkt onnodig lang voor een festival waar zoveel te zien is. Ondanks dat maken frontman en crowdbespeler Sebastian Murphy en zijn gezelschap er een kolkend feest van, inclusief crowdsurfers. De band maakt een aparte mix van stijlen: postpunk, krautrock en heeft door de saxofoon en piano/synths zelfs wat blues, funk en jazz invloeden, zwaar leunend op de groovende baslijnen. Alles bij elkaar behoorlijk psychedelisch, zeker als je daar de uitstraling van de bandleden bij optelt. De show rommelt, schuurt en groovet in een heerlijk tempo. De frontman wil niet al zijn geheimen vertellen over hoe hij aan zo’n sexy lichaam komt, maar een geheim wil hij wel delen: ‘Sports!’ De bescheiden hit over high worden bij onder andere het basketbalveld. Ergens halverwege zijn er technische problemen, tijdens de break gaan er broeken uit waardoor er meerdere bandleden in boxershort verder gaan. Op de een of andere manier waren de technische problemen daarna opgelost. Toeval?

© Stephan Kaffa

Dlina Volny

Terwijl de ronkende bassen van Viagra Boys PAARD inpakken staat in de Nieuwe Kerk Dlina Volny, van cult-label Italians Do It Better. Het voelt als een verrassingsconcert, waar je een speciale uitnodiging voor nodig hebt. Of komt het door de presence van vocaliste Masha Zinevitch? Die knipoogt doorgaans naar de aanwezige fotografen en weet met handgebaren het publiek in te pakken met dansbare melancholische disco.

Bij Boy Harsher wordt door de lichten en rookmachines een rave clubsetting neergezet. Dit past goed bij de filmische aard van de electropop synthwave die het duo maakt. De diepe lage stem van Jae Matthews glijdt er mooi overheen. Het is duidelijk dat enkele festivalgangers hier speciaal voor naar Den Haag zijn afgereisd, de zaal is afgeladen en de voeten gaan consequent van de vloer.

Ondertussen laten Grauzonegasten zich volledig betoveren en ontroeren door Sometimes With Others, bestaande uit leden van Swans en Mick Harvey band. De hoofdpersoon van laatstgenoemde band speelt zelfs een nummer mee. Een intieme en unieke setting ontstaat in de Nieuwe Kerk. Volledig in trance luisteren mensen vanuit de kerkbanken (of op de grond) in volledige stilte. Er is totale aandacht, alsof we op Crossing Border terecht zijn gekomen. Dit uur staat volledig in teken van spanning, en dat zit hem vooral in de instrumentatie. Brommende gitaren, schone pedal steel en grommende strijkpartijen. Misschien een tikkeltje te lang, al is dat gemakkelijk vergeven door de wonderlijke en avontuurlijke aard van deze set.

Tekst gaat verder onder de foto.

© Stephan Kaffa

Zondag

Vlaamse treurwilgen Amenra maken op zondag van The Mirror (Andrej Tarkovsky) een sonische mis. Geen verkeerde match, want zowel Amenra als Andrej Tarkovsky gebruiken diepgewortelde emoties als vehikel voor hun respectieve discipline. De bandleden zitten zoals gewoonlijk met de rug naar het publiek gekeerd. We zien de film in zijn geheel, waarbij fragmenten verweven zijn met originele soundtrack van de band, die zo precies is afgestemd dat zowel de film als de soundtrack ruimte krijgt om los van elkaar te ademen, zonder verlies van coherentie. En het is, net als de film zelf, meer voer om te overpeinzen dan te ontroeren of met gebalde vuist in de lucht te bewegen. Geen wervelende ontknoping of spannende cliffhangers. Nee, dat is hier niet de bedoeling. We missen vooral de mogelijkheid om te erbij te gaan zitten, want dit is duidelijk een ervaring om in alle gemak tot je te nemen. Althans, als we Amenra willen spiegelen.

Ook op de zondag staat er natuurlijk postpunk geprogrammeerd. In de kelder van de Grey Space speelt het Londense Ghum. De vier dames, van origine afkomstig uit meerdere werelddelen, spelen geconcentreerd terwijl de rookmachine van achter in het publiek te pas en te onpas rook uitstoot. Het is even twee keer knipperen want de zangeres lijkt enorm op Natasja Alers, organisator van Grauzone. Is ze het nou wel of niet? Niet alle nummers zijn even sterk, maar de prachtige wave sound die de gitariste uit haar kleine Orange combo krijgt in combinatie met de strakke bas en drums maken het een aangenaam optreden.

De band is op tour met grote broer Soft Kill, die in de kleine zaal speelt. Frontman Tobias Sinclair loopt in een soort regenjas met capuchon op als een zenuwpees over het podium heen en weer. De manier waarop de zanger de nummers brengt, gejaagd en met urgentie, maar toch met rust in de stem, en zijn verhaal over de keuzes in zijn leven zorgen ervoor dat de band een eigen smoel heeft ten opzichte van een hoop andere postpunk bands.  

PVA mengt synth clubmuziek met catchy popsongs en verschillende instrumenten. Voor het optreden op Grauzone kiest de band meer voor de zware synth bassen en clubgevoel. De praatzang van Ella Harris klinkt hypnotiserend en de live drums over de loops zijn strak en voegen voldoende toe aan het live en meer organische gevoel. Doordat de gitaar op het laatste nummer na niet wordt gebruikt, lijken de nummers veel op elkaar. Is dat erg in een clubsetting? Nee, zeker niet, dat verhoogt de kans op trance. Maar we hadden iets meer afwisseling in instrumenten en dus sound gehoopt.

Sensuele postpop sensatie Sylvie Kreusch siert Grauzone als een vrouwelijke pastoor. Als iets dat niet zou mogen, maar verdomd goed zou werken. Sylvie is zo’n bijzondere muzikant die zich volledig kan inleven in de muziek die ze maakt en speelt. Elke zucht, zorgvuldige dans en actie staat in het teken van de zwoele betoverende songs. Met songtitels als ‘Shangri-La’ is het niet verwonderlijk je bij het bekijken als gauw moet denken aan mystiek, religieus of buitengewoon. En dat is het, ondanks de grote zaal, trekt Sylvie je in de wereld van laatste album ‘Montbray’, en laat je pas los wanneer zij dat wilt.

En dat is het aan Dool om het festival in stijl af te sluiten. Een graag geziene gast, die we nu voor de vierde keer in Den Haag mochten aanschouwen. Een enorme verrassing op alle vlakken, het energieke optreden is getypeerd door helder geluid, fraaie belichting en dus een uitmuntend optreden. Daarmee kunnen we met een goed gevoel naar huis, terwijl de tekst van 'Wolf Moon' in het geheugen gegrift staat.

Tekst gaat verder onder de foto.

© Judith Zandwijk

Een geslaagde, maar te grootse editie

Voor het eerst is Grauzone drie dagen lang; deze XL-editie is op meerdere vlakken groot, grootser, grootst. Naast een extra dag zijn er meerdere documentaires te bekijken, is de afstand tussen locaties vergroot en is de zijprogrammering ietsje opgekrikt. Het multidisciplinaire karakter heeft dit jaar nieuwe kenmerken zoals inclusiviteit, experimenteel en gemoedelijk. En dat is opzich niet erg, maar die uitspattingen richting een andere sfeer gebeurt te vaak. Mick Harvey geeft een gezellig zondagmiddagconcert op vrijdagavond. Bij Wu-Lu en Sometimes With Others gieren de experimentele knoppen en Lynks verrast tot twee keer met een gezonde scheut humor en queer electropop bangers vanuit een laptop. En staat een Elias Bender Rønnenfelt, frontman Iceage, als soloact twee keer op de bühne stond met fraaie akoestische folk. We hopen dat het festival volgend jaar al deze verschillende thematiek, ideeën en disciplines weer mooi op de rails krijgt.

Foto's Grauzone Festival 2022