Boetiekfestivals Grasnapolsky en Welcome To The Village zijn meesters in het omdenken, maar er is geen creatieve oplossing opgewassen tegen zwabberend beleid. Door de verscherpte maatregelen tot 13 augustus sneuvelen beide festivals voor de eindstreep. ‘Deze sector draait om mensen, en die gaan hier kapot aan.’

Op de maandag voor de persconferentie had Welcome To The Village net de poorten afgetimmerd. Het duurzame festival bouwt de aankleding op eigen kracht, ieder jaar en hun gigantische, vormgegeven poorten lagen al klaar voor het festival, dat dit weekend plaats zou vinden in Leeuwarden. Nu liggen ze opgestapeld in de loods, want na die persconferentie wist Welcome To The Village meteen: dit gaat niet meer door. 

Dat vertelt Eva van Netten, artistiek leider van het festival. Samen met haar in het Zoom gesprek zit Mariska Berrevoets, de festivaldirecteur van Grasnapolsky. Dat intieme festival zou over twee weken in een Oost-Groningse strokartonfabriek plaatsvinden, maar door het verbod op meerdaagse festivals moest ook Grasnapolsky afgelopen dinsdag een streep door het festival zetten. Na lang beraadslagen, overigens. Berrevoets was het hele weekend scenario’s aan het doorrekenen in de begroting. Wat als je van een meerdaags festival naar dagkaarten gaat? Hoe moet dat met die overnachtingen? En de vergunning, die moet dan natuurlijk ook omgezet worden. Wat als…? Nee, het kon echt niet. ‘Toen ik het maandag aan het team heb verteld, hebben er wel wat tranen gevloeid,’ zegt ze. ‘Ophouden zit niet in mijn aard, ik wil altijd op zoek naar de mogelijkheden. Maar op een gegeven moment moet je realistisch zijn.’

© Daphne Roos

Welcome To The Village in de opslag

Kampioenen omdenken

Want inderdaad, Grasnapolsky en Welcome To The Village waren dit jaar allebei kampioenen in het omdenken. Het festival in  schoof door van maart naar mei naar juni, bedacht anderhalve meter activiteiten (‘dansen in graancirkels, of een openluchtbioscoop in een amfitheater van strobalen’), en werd uitgedacht in allerlei scenario’s, van routes door de fabriek en locaties in de omgeving tot aan een corona-proof camping.

Welcome To The Village ging dit jaar al helemaal van plan A naar B naar Z. Eerst van een ‘gewone’ naar een anderhalve meter editie, met sit-down shows en uitgestippelde routes op het terrein. In juni kondigde de overheid versoepelingen aan, en even zag het er naar uit dat er zelfs in De Groene Ster gedanst kon worden. Tot ze aan het hemd werden getrokken door Groene Ster Duurzaam, een stichting die al jaren probeert om het festival uit het recreatiegebied te verjagen. Dit jaar is het de milieuclub ook nog eens gelukt, door de vergunning bij de gemeente aan te vechten. Opeens zat Welcome To The Village zonder terrein. Twee weken voordat het festival begon.

‘Maar snel schakelen zit in onze aard,’ zegt van Netten. ‘We gingen meteen in overlevingsstand. En we kregen zoveel reactie vanuit Leeuwarden. Twee dagen erna zaten we aan tafel met allerlei partijen, van lokale ondernemers tot de podia en de schouwburg. Dat was écht een mooi moment. De sfeer was: we gaan dit gewoon doen.’ En het lukte ze nog, ook. Welcome To The City (‘zo stond het al in de excelsheet’) had kunnen doorgaan, ware het niet voor de persco van afgelopen vrijdag. ‘Het aller zuurste: de vorm die we voor De Groene Ster hadden bedacht had zelfs met de huidige maatregelen mogen bestaan.’

De veerkracht voorbij

Je kunt je voorstellen: beide organisatoren zijn murw geslagen. Niet alleen vanwege het vele schakelen en de teleurstelling, maar ook vanwege het zwabberende beleid waardoor de stekker uit hun festivals ging. ‘Als dat niet zo ondoordacht was, hadden festivals als  Grasnapolsky en Welcome To The Village door kunnen gaan,' zegt van Netten. Ondertussen weten we allemaal hoe het misging met Testen voor Toegang, en hoe de festivals daar de dupe van werden. Bovendien, zeggen beide organisatoren: je kunt niet zomaar de hele sector op één hoop gooien. De logistiek rond een clubnacht is niet hetzelfde als bij een festival, en Lowlands is niet hetzelfde als Grasnapolsky of Welcome To The Village. Berrevoets: ‘Daar is een anderhalve setting niet mogelijk, bij ons wel. Maar als je alles over één kam scheert, dan is er ruimte voor helemaal niets.’

Het is een duidelijk voorbeeld van hoe weinig voeling Den Haag heeft met de sector, denkt Berrevoets. De afgelopen anderhalf jaar zag je dat overal in terugkomen, van ontoereikende regelingen tot aan de verwarrende communicatie over die regelingen. Van Netten herkent dat: ‘Welcome To The Village heeft uiteindelijk iemand aangenomen om al die beleidsregels in de gaten te houden, zodat we voor het festival veiligheidsprotocollen konden uitschrijven. Deze industrie is heel veerkrachtig, maar als de regels zo verwarrend zijn en zo vaak veranderen, maak je het onmogelijk om iets te organiseren.’

Neem bijvoorbeeld de garantieregeling, zegt Berrevoets. Die liet weken en weken op zich wachten, omdat het eerst langs Brussel moest. En de hele infrastructuur van Testen voor Toegang op meerdaagse festivals, hoe moest dat eruit zien? Vorige week was er nog steeds geen klap op gegeven. Toen zat Berrevoets bij een presentatie waar alle verschillende opties werden doorgesproken, van zelftesten op locatie, tot aan bussen waar bezoekers getest konden worden.‘Ik zei: hoe moet dat gefinancierd worden? Dat moest natuurlijk óók langs Brussel. Ik zei: mijn festival is over drie weken, wánneer weet ik of kan testen bij mijn locatie?’ Als je het zo hoort, klinken de beloftes van het kabinet over deze zomer volstrekt onrealistisch. Berrevoets knikt: ‘Als je van een afstandje ernaar kijkt, en ziet hoe onduidelijk het allemaal is, dan denk je: het is gekkenwerk. Wij organisatoren blijven maar doorgaan omdat we het zo graag willen. Maar eigenlijk had dit helemaal niet gekund.’

Tekorten in de keten

Doekje voor het bloeden is de garantieregeling, die het kabinet van 80% naar 100% heeft verruimd. Maar het spant erom of Welcome To The Village daar aanspraak op kan maken. Door de rechtszaak is de vergunning onzeker, en die is weer nodig om in aanmerking te komen voor het garantiefonds. Er zit een team juristen bovenop, maar spannend vind het festival het wel.

Grasnapolsky kan wél met zekerheid aanspraak maken op het fonds. Tegelijkertijd is Berrevoets sceptisch over hoeveel het precies dekt. De vaste lasten vallen er niet onder, omdat daar de NOW en de TVL voor zijn bedoeld, maar een boel festivals komen er niet voor in aanmerking. En dan zijn er nog de ZZP’ers die niet in het kernteam zitten, maar wel heel veel werk verrichten óp het festival. Zeker nu is de kans op leegloop groot, vooral van ZZP’ers die hun tijdelijke baan hadden opgezegd om weer in de festivalindustrie te werken. Dat denkt van Netten ook. ‘We horen overal om ons heen mensen zeggen: “Ik kan dit niet langer, ik heb te veel onzekerheid, ik moet geld verdienen." Die vinden ander werk. En dat is goed, maar dat betekent dat er straks gigantische tekorten aan zijn. De hele infrastructuur ligt straks overhoop.’ 

Bovendien: het is niet eens die financiële klap die het hardst aankomt. Het is de manier waarop deze zomerfestivals zo abrupt zijn weggegrist, na meer dan een jaar lang op het tandvlees - en soms tegen beter weten in - doorgaan. Berrevoets: ‘Uiteindelijk is het festival datgene waar je een jaar lang naar toe werkt. Twee weken voordat het plaatsvindt denk je: “Waarom doen we dit ook alweer?” Maar als je er staat, dan weet je het weer. Dat is nu weg, en ik zie wat het met de mensen in deze sector doet.' Van Netten: ‘Uiteindelijk gaat deze sector om mensen, en die gaan eraan kapot. Er wordt niet nagedacht over wat het met hen doet wanneer dit soort besluiten genomen worden. De roekeloosheid ervan, dat voelt als de zoveelste steek in de rug van de culturele sector.’