Na de verscherpte maatregelen van afgelopen vrijdag hangt de festivalzomer aan een zijden draadje. En daar blijft-ie bungelen tot 13 augustus. Het kabinet geeft de festivals geen duidelijkheid of ze door kunnen gaan of niet, zo bleek gisteren uit het coronadebat in de Tweede Kamer.

Het kabinet neemt geen besluit over de festivals vóór 13 augustus. Die datum ligt op tafel sinds het coronabeleid afgelopen vrijdag op de schop ging: tot die tijd zijn meerdaagse festivals verboden, eendagsfestivals kunnen doorgaan onder bepaalde restricties, festivals die later in het seizoen vallen horen dan pas of ze door kunnen gaan of niet. In het geval van Lowlands betekent dat: opbouwen terwijl het onduidelijk is of het festival doorgaat. Een onwerkbare situatie, volgens brancheverenigingen Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF) en Vereniging van Evenementenmakers (VVEM). Organisatoren moeten hun leveranciers, personeel, artiesten en bezoekers wekenlang aan het lijntje houden, om wellicht op het laatste moment alsnog de stekker eruit te trekken. ‘Er is nu duidelijkheid van de overheid nodig, en niet pas half augustus.’ Aan die eis geeft het kabinet geen gehoor, het OMT beslist pas op 13 augustus over eventuele versoepelingen.

Terug naar de tekentafel
Niet bepaald onverwacht. Het is nog onduidelijk of de forse besmettingscijfers onder jongeren ook overslaan op oudere generaties, en of die besmettingen zich zullen vertalen naar vollere IC’s. Die cijfers spelen een belangrijke rol in het OMT-besluit van 13 augustus. Bovendien wil de Jonge terug naar de tekentafel met de Fieldlab-researchers, de horeca- en de evenementensector. Samen moeten ze plannen smeden hoe evenementen wél veilig kunnen. ‘Lessen trekken uit de afgelopen twee weken’, noemt de Jonge het. Die evaluatie zal worden meegenomen in het OMT-besluit.

Lessen om te leren

Lek als een vergiet
Dat zijn een boel lessen. De Jonge incasseert vandaag klappen van oppositiepartijen die hem wijzen op het rammelende beleid waarmee de samenleving open ging. Het Testen voor Toegang-programma, dat zo lek als een vergiet bleek. Een hack van het systeem, gesjoemel aan de poort met QR-codes, bewakers en portiers die een oogje toeknijpen: het droeg allemaal bij aan de coronabrandhaarden in clubs, de nachthoreca en zelfs enkele festivals die we de afgelopen twee weken zagen. Dan waren er nog de toegangstesten die 40 uur geldig waren. En de Dansen Met Jansen-optie, waardoor je met een Jansen-prik direct de club in mocht, terwijl het vaccin dan nog helemaal niet werkt. Die opties zijn afgeschaft en aangepast, maar niet voordat ze twee weken lang gigantische deuken in het testbeleid sloegen.

Daarnaast kregen de bewindslieden vanuit de kamer de kritiek dat ze de waarschuwingen van gedragswetenschappers niet serieus hebben genomen. De strekking: je had toch kunnen zien aankomen dat mensen massaal de club induiken, en inhalen wat ze hebben gemist? De keuze om de samenleving in één ruk open te gooien was vanaf het begin dubieus. Bovendien wijst dit naar de grootste beperking van het Fieldlab-onderzoek: op één evenement kun je best monitoren hoeveel besmettingen er plaatsvinden, zeker als bezoekers verder een lege agenda hebben. Maar wat als ze van hot naar her springen, van feest naar after, van kroeg naar club? Kun je dan nog grip houden op de situatie?

Goede ventilatie
Toch denken de Fieldlab-onderzoekers dat festivals mogelijk zijn, mits strenge maatregelen worden gehandhaafd. Zoals goede ventilatie. Het Fieldlab-onderzoek onderstreepte dat vanaf het begin, maar het kabinet heeft geen eisen gesteld aan het nachtleven om hun ventilatiesystemen te verbeteren. Een cruciale fout, denkt Fieldlab-researcher Andreas Voss. Hij denkt dat het zelfs van invloed kan zijn geweest op de besmettingen bij festivals. Daar zet Geert Wilders (PVV) vol op in tijdens het debat, met een 'eervolle' vermelding voor Verknipt. Bij dat dancefestival vonden immers honderden besmettingen plaats. Wilders wijst in navolging van Maurice De Hond erop dat dat festival op een regenachtige dag plaatsvond, waardoor mensen opgehokt zaten in ongeventileerde tenten vol rook die de aerosolen vasthielden. Goeie ventilatie is dé sleutel, stelt hij.

Dat is de vraag, want het is natuurlijk onduidelijk wáár al die besmettingen vandaan komen. Toch is een grote kamermeerderheid welwillend richting de festivals, mits het veilig kan. Grootste voorvechter is Jan Paternotte (D66), die een vuist maakt voor de evenementen ná 13 augustus. Zijn suggestie: kijk over de grens. Zoals naar België, waar binnen CO2-meters hangen om in de gaten te houden of de lucht schoon genoeg is, een suggestie die later wordt overgenomen door Rutte (overigens een maatregel die ook werd gehanteerd tijdens de Fieldlab-clubnacht). Of Duitsland. Daar mag gedanst worden, maar alleen in de buitenlucht. Is dat de sleutel tot heropening? De Jonge reageert met een slag om de arm. En stel dát het doorgaat, rest de vraag of er überhaupt genoeg testcapaciteit is. Ook daarop heeft VWS zich verkeken, zegt de Jonge. Hoe moet dat als de festivalhausse straks losbreekt?

Geld voor de hele keten

Des te belangrijker is de garantieregeling voor festivals. Sinds gisteren is die uitgebreid, bleek uit een kamerbrief. Eerder dekte het fonds 80% van de gemaakte kosten, nu is dat 100%. Bovendien wordt de regeling verlengd met drie weken. Daardoor valt ook Lowlands onder de regeling, festivals in september vallen er net buiten. De regeling is bedoeld om de keten van de sector staande te houden. Is het genoeg? Zo wijst Lisa Westerveld (GroenLinks) erop dat regeling is gericht op organisatoren. Zij moeten de kosten uitkeren die ze juridisch verplicht zijn. Maar hoe zit het bijvoorbeeld met een cateringbedrijf, dat zijn omzet doorgaans maakt óp het festival zelf? Daarmee scoort ze punten: Rutte belooft het mee te nemen in de uitwerking van de regeling. Een ander goed punt komt van Eva van Esch (PvdD), over ZZP’ers die hun tijdelijke baan hebben opgezegd om weer op evenementen te werken deze zomer. Volgens Rutte kunnen ze aanspraak maken op de TOZO. Maar het probleem is juist: een boel van hen komen daar niet voor in aanmerking. Bovendien is de TOZO geen compensatie voor de inkomsten die ZZP'ers mislopen door deze abrupte sluiting.

Niet alleen de evenementensector is daar de dupe van., ook de popzalen lijden eronder. Daarvoor komt een aparte regeling, belooft het kabinet, en dat is op zich hoopgevend. Maar de clubs? Zijn zij het kind van de rekening? Misschien dat ze mee worden genomen in de regeling voor poppodia en nu simpelweg niet genoemd – dat zou niet de eerste keer zijn – maar er wordt zowel in het debat als de kamerbrief met geen woord over gerept. Dat is een hele sector die in één keer zijn inkomsten ziet verdampen, en dat terwijl hen beloofd was dat ze deze zomer eindelijk weer konden. Ondertussen is het wel duidelijk dat de clubs als allerlaatste open kunnen, mits goed geventileerd en waarschijnlijk met Testen voor Toegang. De minister vestigt nog steeds zijn hoop op het testprogramma, in de wetenschap dat corona ook op het najaar zijn stempel zal drukken. ‘We zijn niet begonnen met Testen voor Toegang om na twee weken te stoppen.’ Eén ding moge duidelijk zijn: voor heropening is het cruciaal dat lekken in het testsysteem worden gedicht.