Naast de urenlange streamparade braken industriebobo's uit heel Europa tijdens ESNS21 ook dagenlang hun brein over de hoofdpijndossiers in de muziekindustrie. En dat zijn er nogal wat: Brexit hangt als een zwaard van Damocles boven de Britse popsector. Het wegvallen van de live-industrie heeft vragen over streaminginkomsten nog prangender gemaakt. En bij wie komt de rekening van de crisis te liggen?

Brexit: hoofdpijndossier voor nieuw talent

De grote bands? Die zullen zich natuurlijk niet laten tegenhouden door de Brexit. Coldplay blijft wel touren, concluderen promotors, agenten en boekers. Maar kleine bands die de Noordzee oversteken (vanuit Engeland naar Europa of vice versa) zullen de Brexit-regels – voor zover bekend – als een ontzettend hoofdpijndossier ervaren. Om maar wat simpels te noemen: je moet voortaan elke trip weer een ATA-carnet aanvragen (a € 220,- naast een premie afhankelijk van de waarde van je apparatuur), een soort paspoort voor je spullen. Daar moet je al je gitaren, versterkers en drumkit in aangeven. En goede kans dat dat elke keer weer door de douane wordt gecontroleerd als je een grens oversteekt. Nog zoiets: wil een Britse band merch verkopen op tour door zeven Europese landen? Dan zal die technisch gezien in zeven landen voor BTW-doeleinden moeten registreren.

Was het voorheen nog gemakkelijk om als Brit in Amsterdam of Berlijn te gaan wonen om je onder te dompelen in de muziekscene – of andersom –, nu moet je daar al gauw een visum of werkvergunning voor aanvragen. Al dat papierwerk kost tijd, geld en kennis, en daar schort het bij nieuw talent vaak aan. Als de kleinere artiesten daar geen ondersteuning in krijgen, is er een grote kans dat die niet meer zomaar voor een losse show naar Europa (of andersom, naar Engeland) zullen vertrekken. En dat zou desastreus voor talentontwikkeling zijn.

Politieke partijen leggen hun cultuurplannen op tafel

Het redden van de culturele sector is sowieso een belangrijk speerpunt in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart. In datzelfde panel presenteren de verschillende politieke partijen hun plannen voor cultuur. Peter Kwint van SP presenteert een 30 pagina’s tellende popnota, waarin hij onder andere pleit voor behoud van kleine podia en oefenruimtes en een terugkeer van kunstenaarsuitkering WWIK. GroenLinks wil een reanimatiefonds van 1 miljard en hoopt de bezuinigingen van 200 miljoen per jaar terug te draaien. Dat laatste wil ook Partij van de Dieren, naast steun voor de eerder wegbezuinigde jongerencentra. CDA en VVD hopen op een betere regionale spreiding van subsidiegelden, en noemen populaire cultuur en musicals bij naam. D66 wil ook voor pop en urban een vaste plek in de culturele basisinfrastructuur.

Crisis kent verliezers en winnaars

Je hoorde het tientallen sprekers zeggen tijdens deze driedaagse panelparade: zolang we de coronacrisis maar doorkomen, dan… Ja, en dan? Wat staat de muziekindustrie dan te wachten? Doemdenkers verwachten dat de muziekindustrie de financiële klap van de coronacrisis nog jáááren zal voelen na trillen. Bezuinigingen in de cultuursector, minder budget voor entertainment aan de kant van de consument. Keynote spreker Neil Warnock, van het invloedrijke agentschap United Talent Agency, ziet dat toch wat rooskleuriger in. Wat mensen nu missen, willen ze straks inhalen, denkt hij. ‘We komen straks in een groeiperiode terecht die zal doen denken aan de roaring twenties.’ Wie er tot die ‘we’ behoort, dat is de vraag - en met de kennis dat grote partijen zouden pogen om kleine spelers op te kopen, zou het wel eens om ‘n select groepje kunnen gaan.

Er is een breed draagvlak voor een garantiefonds

Ook goed nieuws vanuit de conferentie: in een paneldiscussie met de cultuurwoordvoerders van CDA, PvdD, GroenLinks, SP, D66, VVD en PvdA, blijkt iedereen voorstander te zijn van een garantiefonds dat evenementen moet helpen al deze zomer festivals te gaan organiseren (door het risico gedeeltelijk op te vangen). Ook CDA en de VVD steunen het garantiefonds. Nu nog hopen dat het demissionaire kabinet hier voor 1 februari knopen over wil doorhakken, want dat is waar de evenementensector om vraagt.

Tijd voor een eerlijkere verdeling vanuit streamingdiensten

Artiesten zitten financieel in zwaar weer. Intussen stroomt het geld binnen bij de streamingdiensten, de platenmaatschappijen en de big tech companies. Om maar wat te noemen: in tien maanden zijn de aandelen van Spotify verdriedubbeld, de streamingdienst is inmiddels 67 miljard dollar waard. ‘It's bizarre and it's unfair’, is de tendens op de conferentie: vooral songwriters worden benadeeld in de huidige deals. Er wordt gevraagd om transparantie en eerlijke verdeling van inkomsten. De Europese Unie zou daar een rol in moeten spelen. En ook politieke partijen in Nederland vinden dat er iets moet veranderen. ‘Grote platforms slokken inkomsten op’, aldus Eva Akerboom van Partij voor de Dieren. En Peter Kwint van SP: ‘Grote streamingplatforms moeten eindelijk een eerlijke bijdrage gaan leveren.’

De focus moet op het lokale

Ook de terugkomst van het Europese tourschema blijkt een hoofdpijndossier. Het in elkaar zetten van een gezond tourschema benodigd immers een gestroomlijnde infrastructuur – en de vraag is wanneer die gestroomlijnd zal zijn in iedere Europese deelstaat. Hoelang zullen muzikanten, zéker muzikanten die niet uit de EU komen, moeten wachten tot de wetgeving rond reizen is gladgetrokken? Ga je straks een vaccinatiepaspoort nodig hebben? En zo ja, geldt dat paspoort voor de gehele EU, of heb je te maken met een aanvraag pér land?  Gaat een Europese tour in 2021 überhaupt mogelijk zijn op deze manier? Des te logischer is de verwachting dat de industrie eerst op lokaal niveau zal moeten opereren.

‘Afrekenen in coronatijd'

Het blijft bizar, maar de artiest op het podium is de sluitpost op de begroting. Subsidie in Nederland gaat bijvoorbeeld zelden naar de popmuzikant, en eigenlijk altijd naar de podia en de mensen die daar werken. Ook in crisistijd is dat zo: de overheid zet alles op alles om de infrastructuur te behouden. Maar moet van die subsidie-inkomsten niet per definitie een derde uitgegeven worden aan het talent op de planken? Ook als dat onder strenge beperkingen in de huidige tijd niet uit kan? Gaan podia en festivals de gaten dichten door de gages omlaag te gooien? De gedachte is al snel: door een jaar aan gemiste inkomsten kunnen festivals de normale gages niet meer betalen. Oh ja? Je kunt ook zeggen: ze kunnen de normale winsten niet behalen. Ze kunnen het normale salaris van de directeur niet meer betalen.

Waar blijven de field labs?

Hoe kan het dat het meest innovatieve festivalland van de wereld nog steeds geen testevenement heeft plaatsgevonden? Pieter Lubberts van Field Lab snapt die gedachte wel, maar volgens hem hebben de testen die in het buitenland hebben plaatsgevonden nog op geen enkele manier geleid tot heropening van de evenementen. De ontwikkelingen in landen om ons heeft lopen niet zo gek ver uit elkaar met Nederland, vindt hij. Toch is het goed dat er in veel landen ontwikkelingen zijn, met tests in Duitsland, in Barcelona, met validatie van sneltests. En hopelijk kunnen wij op korte termijn niet 1, niet 2, maar 8 test events doen, en lopen we toch weer voorop. Ritty van Straalen (ID&T) gooide een bommetje: we moeten stoppen met field lab. Het is achterhaald en wordt gebruikt als excuus. We moeten ons focussen op het omhoog brengen van de sneltestcapaciteit, daar ligt de oplossing.

Een livestreamevent kan ook kansen bieden

Het mag gezegd worden: deze digitale editie van Eurosonic Noorderslag ging alle verwachtingen te boven. Ook zonder kriskras door Groningen te hoeven sjezen voelde ESNS21 als een ontdekkingsparade. Natuurlijk heerst er een algemeen gevoel dat het opkomende talenten wordt bemoeilijkt om een doorbraak te forceren. Toch was het goed om te merken dat sommige artiesten op vernuftige wijze van het scherm wisten te spatten, en wellicht meer opvielen dan ze in Groningen zouden hebben gedaan. Een productie à la Dua Lipa of Billie Eilish hadden ze er niet voor nodig, en dat biedt kansen voor artiesten die slim op het visuele weten te spelen.