Roadburn 2018 zoekt avontuur op scherpst van de snede Roadburn 2018 zoekt avontuur op scherpst van de snede

Van loeizware drones en diep gekrijs naar logge grooves naar een donderende hardrockriff, met een zanger die zich beestachtig op het podium stort terwijl er een demoon uit zijn keel naar buiten lijkt te willen kruipen. Wow. De Finse acts Oranssi Pazuzu en Dark Buddha Rising – beiden bekende gezichten voor Roadburn – zijn speciaal voor het festival samengevormd tot The Waste of Space Orchestra, en het is zachtst gezegd een nogal intens geluid wat daar rond vier uur donderdagmiddag van de 013 Main Stage af komt, met twee bassisten, vier gitaristen, twee freakende toetsenisten en twee drummers. Om en om nemen beide groepen de leiding, om uiteindelijk steeds dieper in een occulte chant (met gong!) te geraken en via een wonderschoon ambient middenstuk nog veel heftiger te eindigen.

De compositie-opdracht waarmee het festival aftrapt – en die in de festivalwereld nagenoeg ongekend is – trekt de zaal al bomvol en staat symbool voor deze editie van Roadburn. Het festival bepaalt al jarenlang de definitie van heavy en programmeert anno 2018 experimenteler dan ooit. Geen wonder dat het Tilburgse festival het trouwste publiek van over de hele wereld trekt, alle hotels in de wijde omtrek zijn steevast volgeboekt en in de gangen maak je net zo gemakkelijk een praatje met een psychrockfetisjist uit Japan als een Zuid-Amerikaanse doommetal-fan.

Opvallend genoeg heeft festivaldirecteur Walter Hoeijmakers voor de compositieopdrachten juist de nieuwere black metal-generatie aangezocht. Na de Finnen krijgen zondag IJslanders rond het Vánagandr-label ruim baan. Leden van Misþyrming, Naðra, Svartidauði en Wormlust, groepen die zich de laatste Roadburn-edities in alle naargeestigheid bewezen, serveren nu Sól án Varma (‘Zon zonder straling’). Niettemin straalt het hemellichaam in alle vurigheid van het grote 013-scherm en gaan de Scandinaviërs voor een totaal overweldigende, alles verzengende opener van de zondag. Halverwege switcht de sfeer en de uitstraling even als de bandleden weer opkomen in wit tegen een totaal blauwe achtergrond. Muzikaal is het nog altijd nagelharde black metal, behoorlijk aangrijpend en beklemmend. Totale overgave wordt er gevraagd en niet voor het eerst dit weekend.

Ook op kleinere schaal wordt het experiment opgezocht: in de kleine zaal van 013 speelt donderdagavond Ex Eye de meest extreme combinatie van heavy metal en jazz denkbaar. Achteraan zit Greg Fox, de virtuoze drummer die ook onderdeel uitmaakt van Liturgy en inmiddels net zo bekend is van zijn solocarrière. En tussen de gitarist en synthesizer-man in staat Colin Stetson met zijn imposante bas-saxofoon zijn arpeggio’s razendsnel uit te spuwen. Nu eens niet in zijn eentje of ter ondersteuning van Bon Iver of Arcade Fire, maar temidden van een ongelooflijk ongenadige band. Stetson zelf zweet al gauw als een otter, en moet tussen de composities door uitgebreid rekken en strekken, zo’n slopende tour de force is de show voor hem. En toch, toch klinken zijn melodieën tussen al dat geweld af en toe opeens sierlijk en prachtig.

Tussen al die experimenteerdrift is Roadburn natuurlijk ook een festival dat traditiegetrouw oude helden en pioniers eert, met het spelen van integrale albums die een diepe impact hebben achtergelaten. Zo is Converge-frontman Jacob Bannon curator en staat zijn band twee keer op de bill met twee heel verschillende platen: op donderdag het eind vorig jaar verschenen The Dusk In Usen een dag later You Fail Me, dat al veertien jaar oud is.

Het zijn twee compleet verschillende shows: de eerste emotioneel en bijna pathetisch, met songs over gitzwarte depressies en het pijnlijke verlies van geliefdes. ‘Elke dag weer overleven, dat is het enige dat ertoe doet’, zegt frontman Jacob Bannon erover met een gekweld gezicht, voordat hij het zeven minuten durende epicentrum ‘The Dusk in Us’ speelt, en verslagen in de mic blaft. Je hoort ook hoeveel verder deze nieuwe songs zijn uitgekristalliseerd ten opzichte van het oude werk, en hoezeer ze hun metalcore-geluid hebben weten te verfrissen en uit te diepen. Dan is de You Fail Me-show veel speelser, met chaotische nummers die zo goed in de vingers zitten, vaak amper twee minuten klokken. Bannon zwalkt er clownesk bij over het podium, en trekt voor het toegift (een Entombed-cover) zowaar Thomas Lindberg (At The Gates) en Kevin Baker (All Pigs Must Die) op het podium. Bovenal laten beide shows zien dat Converge ook na een carrière van bijna dertig jaar nog op het scherpst van de snede opereert, en Jacob Bannon zijn kwajongensachtige bravoure nog steeds in zich heeft.

Bannon programmeerde vrijdag Motorpsycho, Crowbar, Godflesh (dat Selfless uit 1994 integraal speelt) en Grave Pleasures op de 013 Main Stage, maar een dag later valt zijn creatieve stempel pas echt op in de Koepelhal. Zo ondergaan we de catharsis van de akelig intense blackened doom van Mizmor en zien een uur later de excentrieke popartiest Zola Jesus, waarna All Pigs Must Die weer de minst vergevingsgezinde vorm van US hardcore punk opdient. Nika Roza Danilova laat met Zola Jesus Roadburn op z’n meest poppy en elektronisch zien en dat vindt ze best eng: “I wasn’t expecting you all to be here, thought I was too popular, too weird.” Een ‘meer doomy track’ heeft ze voor deze bezoekers. ‘Siphon’ gaat over de zelfmoordpoging van een vriend. "But it’s not about dying, it’s about survival", zo stelt ze gerust. Emotioneel en fragiel gezongen met die hoge klaaglijke stem, begeleid door gitaar en viool en badend in diep rood licht. Rood als haar outfit waarmee ze een wervelend gracieus cachet aan de muziek geeft, die nu maximaal dreigend onderhuids gaat. In de kleinere zaal is Bannons vrijheid groter en die meer gedurfde aanpak pakt erg goed uit.

Nog zo’n band die alle ruimte krijgt op Roadburn is Earthless: tien jaar geleden speelde de band hier voor het eerst. Dat was nogal een ervaring voor de spil van de San Diego-scene: eigenlijk zouden ze voor 250 man spelen, maar toen de headliner veel korter dan verwacht speelde, belandde Earthless spontaan als afsluiter op het hoofdpodium voor 2000 man (en ontmoette gitarist Isaiah Mitchell ook nog de vrouw met wie hij later trouwde!). Die show en de Earthless Live At Roadburn-release hebben de San Diegoans een enorme boost gegeven. Op donderdag laat het trio zien waar ze zo goed in zijn: eeuwig voortrazende psychedelische rock’n roll, met Hendrix wah-freakouts, uitgerekte Led Zep-riffs en vloeistofprojecties die uitstekend samengaan met de pentatonische solo’s.

Een dag later doen ze iets bijzonders: ze spelen samen met Damo Suzuki, de zanger die begin jaren ’70 de legendarische krautrockband Can naar het grote publiek bracht met ‘Vitamin C’. ongelooflijke show, bestaande uit een enkele jam die bijna anderhalf uur voortduurt. Het duurt even voordat de muzikanten elkaar weten te vinden, maar zodra ze in elkaar grijpen, stijgt de show werkelijk op. Lijkt Suzuki zich aanvankelijk staande te moeten houden aan de microfoonstandaard, al gauw begint hij vervaarlijk met zijn armen te zwaaien tussen het uitbrullen van zijn geïmproviseerde mantra’s door. De sitarspeler van Kikagaku Moyo (de Japanse psychfolkrockband die even eerder ook al een uitstekende show gaf) speelt ondertussen mee, en weet met repetitieve melodieën haakjes voor de luisteraar te creëeren terwijl de gitarist van Earthless alle ruimte krijgt om te freaken. Na tien minuten denk je nog: moet dit saaie gepiel nog een uur lang zo doorgaan? En na anderhalf uur wens je dat die razendspannende jam voor eeuwig voortduurt. Zaterdag gaat de drietrapsraket van Earthless zelfs nog outer orbit, met een ambitieuze East Meets West Jam met datzelfde Kikagaku Moyo op de mainstage.

De San Diego-scene rondom Earthless krijgt deze festivaleditie sowieso een flink podium, en behoort tot een van de meest ambitieuze projecten uit de toch al rijke Roadburn-geschiedenis. Liefst negen bands en 26 leden zijn vanuit Californië ingevlogen. De kruisbestuivingen zijn kenmerkend voor de scene. Om dat te accommoderen heeft Roadburn Hall of Fame en het aanpalende Ladybird Skatepark omgedoopt tot een soort San Diego Clubhouse. Zondag is de vibe daar echt te gek bij jams op de skatebaan van Harsh Toke en Petyr, twee bands die volledig uit pro-skaters bestaan. Zo is de zoon van legendarische skater Tony Hawk de bescheiden frontman van Petyr en zien we Justin ‘Figgy’ Figueroa op gitaar in Harsh Toke, Arctic en Pharlee. Het is een hele relaxede, hechte scene, wars van dikdoenerij en vol liefde voor elkaars uitingen.

Psychedelische rock is natuurlijk niet voorbehouden aan Californië en Japan. Zo laten ook de Haagse jongens van Supersonic Blues met twee sets vol liefde voor klassieke sixties en seventies rock zich zien. En Iron Chin, een project van Oeds Beydals van Death Alley met ook Wout Kemkens (Shaking Godspeed, Donnerwetter) op gitaar, Job van de Zande (Dool) op bas en Ries Doms (The Kik) op drums. Oeds heeft zich laten inspireren door San Diego, dat hoor je. En dat zie je nu gitarist Zach Oakley met zijn twee kompanen van Joy op toetsen en koebel aansluiten voor een hevige en vooral soulvolle jam met een echt kippenvelwekkende solo van Kemkens. Het is heel anders dan de nieuwe Death Alley, minder ruig, meer soul en gevoel en met Oeds als prima zanger. De wandelgangen fluisterden dat er een plaat komt in deze bezetting.

Nog zo’n all-starband staat zaterdag in Hall of Fame: RRRags bestaat uit de drie R’s: Ron van Herpen (Astrosoniq/ZooN), Rob Zim (Lords of Altamont) en Rob Martin (ex-Bliksem). Het zijn drie vrienden en door de wol geverfde Roadburners. Zo speelde Van Herpen hier al zeker negenmaal, onder meer met The Devil’s Blood. De ervaring druipt van die psychedelische soulvolle jams af. Onvoorstelbaar dat dit trio in september uit een jam ontstond, pas een handvol shows deed en vandaag al een plaat presenteert met zo’n hechte show. Mooi om te zien hoe ook in het publiek vrienden van de in juni onverwacht overleden boeker Bidi samenkomen.

Bidi was een grote vriend en belangrijke sparringpartner voor Mr. Roadburn Walter Hoeijmakers en deze Roadburn mag dan wel heel erg in zijn geest plaatsvinden, er is niet echt een centraal herdenkingsmoment gepland. Laat dat dan deze show zijn, een uiterst gedreven optreden van drie vrienden, die jarenlang tijdens Roadburn bij Bidi logeerden. Vierde bandlid en producer Marcel van de Vondervoort heeft zijn rolstoel al tijdens de ijzersterke opener ‘Bones’ naar de eerste rij gemanoeuvreerd en beleeft iedere noot intens genietend mee.

Het is niet makkelijk in tekst uit te drukken hoe belangrijk Bidi voor Roadburn was, maar zijn drang naar vernieuwing en avontuur heeft Hoeijmakers en het festival jarenlang energie gegeven. De vrienden konden eindeloos sparren over muziek en dat versterkte elkaar. Elektronische acts als synthwavers Carpenter Brut en Perturbator op Roadburn? Bidi en Walter waren het samen eens dat de wereld daar klaar voor was, en toch zeker ook innovator Roadburn. Hiphop-act Dälek of de door metalpuristen verfoeide ‘hipster black’ van Deafheaven? Verschenen ook met succes op het affiche.

Zoals Hoeijmakers het zelf achteraf nog zegt: 'De gedeelde passie en het samenspel, het vreselijk lang bomen over muziek en elkaar in de ogen kijken, dat is allemaal met zijn overlijden weggevallen.' Niet dat het festival daardoor zoekende is deze editie. Nee, er is juist in zijn geest doorgedacht. 'Het samenspel heeft zich effectief in mijn hoofd voortgezet. Ik heb er fictieve gesprekken met hem over gevoerd.' 

Het is dan ook bijzonder mooi om te zien dat Roadburn 2018 misschien wel de meest avontuurlijke ooit was en dat je gemakkelijk schakelt tussen de extraverte avant-garde pop van Zola Jesus, een twee uur durende Godspeed You! Black Emperor-hoogmis, de industriële techno/dub van Zonal, San Diego heavy psych, een bijzonder onvriendelijke black metal-act of de gruwelijke IJslandse hardcore surprise-act Une Misère. Dat je ziet dat het dan overal vol staat en op z'n eigen manier écht goed is. Dat is best bijzonder én volledig in de geest van Bidi.

Roadburn Festival heeft na afloop meteen de volgende editie aangekondigd: van 11 tot en met 14 april 2019. Als eerste namen zijn bevestigd: Heilung, Louise Lemón en een reünie van de Nederlandse hardcore pioniers Gore.