Kraftwerk Der Katalog 2: Radio-Activity

De toekomst die meer dan ooit de toekomst blijkt te zijn

Gerard J. Walhof ,

"Popprijs voor The Common Linnets". Het is zaterdagavond vijf voor elf en op weg van Paradiso naar de tram krijg ik een pushbericht. Een zaterdagavond waarop de party peeps voortdurend hebben geprobeerd mee te klappen met Kraftwerk. Ze hebben vernomen dat in Paradiso de aartsvaders van de techno staan, hun aartskinderen, de Drie van Detroit, May, Atkins en Saunderson hebben het zelf gezegd. Maar het wilde niet echt lukken met dat klappen. En daarom zijn ze op weg van Paradiso naar een vertrouwd technofeest. Ik kom terug uit de toekomst in een heden dat zo weinig toekomst heeft dat het al verleden is op het moment dat het nog heden is. Ik was bij de toekomst die ooit leek geweest, maar in dit heden meer dan ooit de toekomst blijkt te zijn. Kraftwerk heeft dit heden al lang geleden voorspeld.

"Wat is dat voor ding?" hoor ik een meisje in het publiek zeggen wanneer de tweede avond van acht, 'Der Katalog: 1 2 3 4 5 6 7 8' begint met 'Radio-Activity'. Ze heeft het over een soort nietmachine waarop een vlakke hand snel onregelmatige, ritmische drukbewegingen uitvoert. Het ding begeleidt in een 3D-filmpje het titelnummer van het tweede album van Kraftwerk uit 1975. Het is een seinsleutel die wordt gebruikt om morsetekens op een radiofrequentie te versturen. En het wordt nog steeds gebruikt want niet elk schip in nood heeft voldoende breedband en ook nog eens rustig de tijd om de computer op te starten wanneer het water het ruim in stroomt.

Radio-Actvity opent de avond met een korte variatie op de geigerteller waar het album mee begint. Om net als gisteren bij de eerste, 'Autobahn' uit 1974, de plaat vrijwel volledig uit te voeren in iets meer dan een half uur. Met na Radio-Activity, nauwelijks ritme, gewaagd, knap, met opnieuw geluiden die in het collectieve geheugen zitten gegrift. Waren het gisteren, de motor, de claxon, het Dopplereffect, vandaag zijn het morse, meetapparaten en radiotoestellen. Zeldzame geluiden intussen die je nauwelijks meer hoort en die toen de toekomst verklankten. Schitterende, spannende geluiden. Met nieuwe geluiden. Want dat is wat Kraftwerk deed op die eerste albums: nieuw geluid ontwerpen en er popmuziek mee maken.

Iemand vroeg me vanavond of ik nog terugkwam op hoeveel albums Kraftwerk nou eigenlijk heeft gemaakt. Nou, dat zit zo. Ralf Hütter en Florian Schneider-(toen ook nog)Esleben ontmoeten elkaar op een cursus improvisatie in 1968. Hütter zit ook dan al aan de toetsen en Schneider blaast op een van de meest verdachte instrumenten in de rockmuziek in die tijd: de dwarsfluit. In 1969 vormen ze met drie anderen Organisation, waar ze in 1970 het debuutalbum 'Tone Float' mee maken. Stonede hippiekraut voor velen, geweldig gelaagde improvisatie, een vloeiend avontuur van ritme en klank voor anderen, waaronder ikzelf, ook al hoorde ik de plaat pas jaren later. En voor Ralf en Florian reden om uit Organisation te stappen en Kraftwerk te beginnen, voor meer structuur en gevoel voor pop in de muziek zonder de drang tot experiment te verliezen. Instrumenten als tubon en elektrische percussie doen hun intrede.

Op de albums Kraftwerk 1 en 2 wordt dan nog gedrumd door Klaus Dinger die zich om de paar maten nadrukkelijk manifesteert middels een break. Tot grote ergernis van met name Schneider. Het derde, of vierde album van Kraftwerk, zo je wilt, heet dan ook Ralf & Florian. Dinger raus. Hij vormt met gitarist Michael Rother Neu!, met in het begin duidelijke verwantschap met Kraftwerk. Maar daarvan en van die eerste albums willen Hütter en Schneider tot op de dag van vandaag niks weten. Vanaf Kraftwerk 1 is ook de legendarische producer Conrad 'Conny' Plank zó invloedrijk dat je hem gerust als extra groepslid kunt noemen. Want de studio, later hun eigen Kling Klang Studio in Düsseldorf is voor hun wat de piano is voor Beethoven: een instrument. Het enige instrument dat Kraftwerk mee het podium op neemt.

Op het podium van Paradiso speelde Kraftwerk net als gisteren twee uur met de laatste anderhalf uur Greatest Hits. Te beginnen met Autobahn, waar die gisteren begon met Radio-Activity. Maar andere Hits dan gisteren en in een andere volgorde. En anders geïmproviseerd in maten waar dat kon. Ik ontdekte nieuwe details. Werd geschept door een ruimteschip dat ik gisteren nog kon ontwijken. En opgeslokt door een vliegende schotel die gisteren nog de andere kant op vloog. En ik vond het opnieuw geweldig. Völlig fabelhaft, grossartig und souverän. Nog zes keer? Ik ben al overtuigd: geen probleem, een plaat draai je toch ook vaker dan één keer? Morgen mehr Zukunft. Morgen ìst die Zukunft. Im Trans Europa Express. De halfwaardetijd van Kraftwerk is oneindig.