Geen enkele instelling of organisator is enthousiast over de voorgenomen btw-verhoging. “We betreuren het, omdat dit haaks staat op cultuur beschikbaar maken voor iedereen,” reageert Derk-Jan van Duijn, programmeur van jongerencentrum JVC De Schuit in Katwijk. Daarmee verwoordt hij het algemene sentiment uit de antwoorden. Rutger Brouwer, podiumdirecteur van de Nobel, gaat uitgebreid op dat laatste punt in: “Voor jongeren en mensen met een kleine beurs zal de btw-verhoging moeilijker te dragen zijn. Als poppodium ben je er ook juist voor die doelgroepen en dat maakt het voor ons extra lastig om muziek toegankelijk te houden.” “De plannen vergroten juist de economische ongelijkheid en de sociaal-culturele kloof,” vult cultureel centrum Resistor aan.
In juli 2024 stond Schoof-I op het bordes, een nieuw kabinet met nieuwe plannen. Hun hoofdlijnenakkoord heeft gevolgen voor cultuur: het btw-tarief voor onder andere concerten gaat van 9% naar 21%. Welke gevolgen, dat vroegen we verschillende concertpodia en -organisatoren in de regio van 3voor12 Leiden. Onderling zijn die heel verschillend, van jazzcafé tot algemeen poppodium en van een festival dat een gemeenschap verbindt tot een Do It Yourself-punkorganisator.
Dit thema leeft binnen de sector – razendsnel kregen we twaalf, vaak uitgebreide, antwoorden op onze vragen. Wat vinden concertpodia en -organisatoren in de Leidse regio daarvan, wat is de impact voor hen en hoe gaan ze daarmee om? De antwoorden, focus en het temperament verschillen behoorlijk.
Een nog lege concertzaal
Een breedgedeeld “nee”
Het lijkt erop dat de enige cultuur waar dit kabinet wat mee heeft, de cultuuroorlog is.
De felheid van sommige afwijzingen is opvallend. Namens concertorganisator Fool Circle schrijft Nando Schalks: “Dit is een afschuwelijk voorstel dat nergens op slaat, er zijn zoveel sectoren waar teveel geld in wordt gepompt, maar uiteraard is de cultuursector weer de dupe.” “Voor de 'Average Joe' wordt muziek straks een luxe-item in plaats van een stempel op onze cultuur waar iedereen onvoorwaardelijk van kan genieten. Ik word hier als organisator, als muzikant en als mens erg verdrietig van,” reageert Rikkert. Hij is, naast frontman van underground-concertorganisator Dön't Mïnd Thë Füzz, namelijk ook muzikant, als zanger/gitarist van Ācīd Rēflūx.
Met “Waardeloos! Houd cultuur, kennis en sport in godsnaam toegankelijk,“ doet Kavian Mirzaei namens dancetempel Wibar een kernachtige oproep aan het kabinet. Resistor verwacht daar niet veel van en wantrouwt hun motieven: “We zien de plannen als ideologisch gedreven, vanuit het idee dat het zou gaan om 'linkse hobby's' die uitsluitend worden benut door de bovenlaag in de maatschappij. Een inhoudelijke doelstelling van de verhoging ontbreekt. Het lijkt erop dat de enige cultuur waar dit kabinet wat mee heeft, de cultuuroorlog is.”
Ik word hier als organisator, als muzikant en als mens erg verdrietig van.
De breedste cultuurverdediging komt van de eigenaar van jazzcafé De Twee Spieghels, Colin van Gestel-Messiaen. Hij bepleit het belang van cultuur: “De kunst- en cultuursector zou juist gestimuleerd moeten worden – het brengt mensen bij elkaar en zet mensen positief aan tot denken over elkaars verschillen en gelijkenissen.”
Colin van Gestel-Messiaen (De Twee Spieghels)
Het wordt moeilijker voor iedereen die wat met muziek te maken heeft.
Hoe moet je omgaan met de impact? “Een puzzel waar we nog niet uit zijn”
Wat betekent dit in de praktijk voor de podia en organisatoren? Dat verschilt enorm. Sommigen voorzien geen inkomstenverlies. Zij werken met vrijwilligers, zoals Unplugged, of zonder winstoogmerk, zoals het Loungefest-festival, Dön't Mïnd Thë Füzz en Fool Circle. De Twee Spieghels haalt zijn inkomsten uit de verkoop van drankjes – de optredens daar waren al gratis te bezoeken. Poppodium MAX is ten slotte als stichting vrijgesteld van btw op tickets; die worden er daar dus niet duurder van. “Uiteraard zijn wij wel solidair met onze collega's,” benadrukt Sander de Nie namens de Alphenaren.
Wie voor het betalen van zijn rekeningen afhankelijk is van ticketverkoop komt voor lastige keuzes te staan. De Wibar verwoordt helder een breder gevoeld dilemma: “Rekenen we deze kosten door aan de bezoeker of slikken we ze zelf? Beide opties zijn heel vervelend. Bij doorrekenen bestaat de kans dat we er minder tickets door verkopen. Maar zelf hebben we ook niet de financiële middelen om hiervoor op te draaien.” Als we hiervoor onze beperkte reserves aanspreken, dan beperken we ook de groei van festival het jaar erop, want zonder buffer is het lastig organiseren,” schetst indiefestival Peel Slowly and See de kortetermijndilemma’s met langetermijngevolgen.
Als je geen van beide wilt, wat doe je dan? De Schuit denkt tegen hun zin na over “duurdere consumpties, inperken van ons aanbod, of het aanboren van andere geldstromen.” De Nobel hoopt dat zo’n andere geldstroom, structureel hogere gemeentesubsidies, de cultuursector zullen helpen: “In Leiden hebben we gelukkig een college dat cultuur wél een warm hart toedraagt, in tegenstelling tot het rechtse kabinet.” Mochten er subsidies komen, dan vreest wereldmuziek-concertorganisator De X voor de verdeling ervan: “Onze ervaring is dat er snel (grote) gaten worden gedicht bij de grote podia, zoals Ins Blau en de Nobel, en dat de kleinere organisaties niets krijgen.“ Ook Loungefest zal afhankelijker worden van subsidies, schat Ben Wilson van de organisatie in. Dön't Mïnd Thë Füzz spreekt namens velen, maar doet dat het helderst: “Wij zetten ons beste beentje voor de prijzen zo laag mogelijk te houden. Dat is een belofte.”
De gevolgen hiervan zullen breder zijn dan alleen voor de bezoeker, denkt de sector. De Nobel noemt ook de impact op de artiesten, de instellingen en de zzp’ers die er werken. Concertorganisator Marcel van Schooten, van onder andere Unplugged en indiefestival Peel Slowly and See, vult aan: “Er wordt namelijk ook hard geroepen om fair pay en dat willen we voor iedereen graag garanderen.” Wat bedoelt Marcel met fair pay? In de cultuursector zijn veel vrijwilligers actief, wat de lonen voor de betaalde medewerkers drukt. In 2020 is daarom een code gekomen om onderbetaling in de sector te voorkomen. Daarnaast wordt de verhoging gekoppeld aan andere prijsstijgingen. Zo zijn, somt Marcel op, de kosten voor zaalgebruik, licht en geluid gestegen. “Het wordt moeilijker voor iedereen die wat met muziek te maken heeft,” is de sombere conclusie van Fool Circle, die hiermee een breed gedeeld gevoel verwoordt.
Nando (Fool Circle, links) en Rikkert (Dön't Mïnd Thë Füzz, rechts)
Ik stel voor de handen ineen te slaan om te gaan bouwen aan het goede.
“Op dit moment hebben we niet echt protestplannen klaar”
Met dat in het achterhoofd vroegen we alle organisaties naar eventuele protestplannen. Ook hier gaat iedereen anders mee om. Colin van De Twee Spieghels is duidelijk in zijn voorlopige afwijzing: “Er wordt de laatste tijd al zoveel geprotesteerd. Dat is goed, maar het slaat af en toe wel wat door. Mochten er ludieke acties komen, dan wil ik daar altijd wel een bijdrage aan leveren.” Fool Circle is er juist heel actief mee bezig: “Zoveel mogelijk petities tekenen, awareness verspreiden door social media, het erover hebben met artiesten en venues.“ De meeste ondervraagden hebben nog geen plannen, of geven aan dat ze zich later mogelijk aansluiten. Sommigen doen dat al – de Nobel heeft zich aangesloten bij de protestactie Geen hogere btw. Dat roept het kabinet op om de btw-verhoging niet door te zetten.
Wie weet is protesteren niet eens nodig. Dön't Mïnd Thë Füzz is hoopvol, we geven hen het slotwoord: “Ik denk niet dat dat voorstel er überhaupt doorheen gaat komen, want dat zou ook musea en cultuursubsidies raken. Wel denk ik dat dit een bloei in de DIY-evenementen kan veroorzaken. De mensen in een lagere inkomensklasse willen nog steeds muziek horen en zien, en waar vraag is zonder aanbod, zijn ook mogelijkheden! Dus in plaats van ons te focussen op vechten tegen het slechte stel ik voor de handen ineen te slaan om te gaan bouwen aan het goede.”
Dank voor alle antwoorden aan Dön't Mïnd Thë Füzz, Fool Circle, Loungefest, Peel Slowly and See, Poppodium MAX, de Nobel, Resistor, JVC De Schuit, De Twee Spieghels, Unplugged, de Wibar en De X. Alle geïnterviewden spreken voor hun eigen organisatie, zij geven dus niet per se de visie van alle organisaties weer.
Coverfoto: Crowdsurfen op Loungefest 2024 (het verslag is hier!).