Fons Dellen maakte het allemaal mee en neemt nu na 30 jaar afscheid van de VPRO met deze terugblik in 10 Memorabele Momenten, vergezeld van zijn veertig favoriete archiefopnamen.
"Ik ben niet zo van het vroeger-was-alles-beter sentiment, maar dit was zo'n mooie tijd", glundert Fons Dellen. "Toen Lotje en ik radio maakten...dat klopte gewoon." De herinneringen aan de tijden van Nozems-A-Gogo en de Wilde Wereld haalt hij op bij een kartonnen bekertje koffie voor het raam in de moderne kantine van de VPRO, die door de jaren heen altijd zijn omroep is gebleven. Terugblikkend naar de jaren van radio maken in de vier VPRO-villa's aan de 's-Gravelandseweg, toen de muziekwereld dan wel heel seks, drugs en rock 'n roll was, maar tegelijkertijd was de afstand tussen artiest en interviewer/radiomaker te verwaarlozen. "Daar kwamen bands als Red Hot Chili Peppers, Urban Dance Squad, Bobby Womack, Teenage Fanclub, Smashing Pumpkins, Dinosaur Jr. en Sepultura om tien uur met hun busje het grindpad opdraaien. Hadden ze de avond ervoor in de Paradiso opgetreden. Het was ideaal; we gooiden de serredeuren open en ze konden zo opbouwen."
Fons Dellen over Keith Richards, pluggersoorlog, Lux en Ivy, ontbijt met heroïne, M&M's en wijn
Rock 'n roll-radiomaker van het eerste VPRO-uur stopt na dertig jaar. "Ik heb een koppigheid en dwarsheid overgehouden aan de jaren '80"
Een uur lang met Keith Richards, Iggy Pop of Johnny Rotten spreken en dat integraal op de radio uitzenden. Of Nirvana, Nick Cave, de Chili Peppers en Steve Earle in de VPRO Villa ontvangen. Dat was in de jaren '80 en '90 heel gewoon voor Fons Dellen in radioprogramma's als Nozems A GoGo, De Wilde Wereld en Rumble. Met handlangers als Lotje IJzermans, Gerard Walhof, Roel Bentz van de Berg, Bram van Splunteren, Bert van de Kamp en Jaap Boots maakte Dellen pure radio waar liefde voor muziek en een punkinstelling hand in hand gingen. "We draaiden gewoon wat wij goed vonden. We beschouwden het als onze heilige plicht om Nederland te laten horen wat voor bijzondere muziek er was, om een soort evangelie van de rock 'n roll te verkondigen."
THE REPLACEMENTS WAREN TE BEZOPEN OM TE SPELEN
Ze maakten radio op een manier die mijlenver verwijderd is van de huidige praktijk. En niet alleen omdat de Buma-lijsten met de typemachine ingevuld werden. "Wat we toen opbouwden met enkel fax en telefoon... regelen dat Nick Cave, Sonic Youth, Jeffrey Lee Pierce of Lyres met Wally Tax langs kwamen. Als Arcade Fire nu in de HMH speelt is een bezoek niet realistisch. De hele rockbizz is zo veranderd, totaal uit z'n verband gerukt." De medaille heeft twee kanten: Dellen weet nog dat alle vier de leden van The Replacements tijdens een show in Paradiso "zo ongelofelijk bezopen waren, dat ze niet meer konden spelen. Dat gebeurt nu niet meer, het is zo geprofessionaliseerd. De jaren '80 was de laatste periode voor handwerk met vinyl, fax en telefoon. Je had toen geen mobiele telefoons, geen camera's bij concerten, nu mag je als je geluk hebt voorafgaand aan de release met twaalf journalisten in één kamer de plaat luisteren."
DE WILDE WERELD: PRINCE VS. THE BIRTHDAY PARTY
De radioloopbaan van Dellen begon eind 1984 met Bram van Splunteren in de Wilde Wereld. "Wij zaten in de woensdagmiddag, na de Muzikale Fruitmand van de EO met veel gospel. Ik had toen altijd discussies met Bram, die ik teveel middle-of-the-road vond. Hij begon over Prince en ik over The Birthday Party. Het zat er allemaal in: The Replacements, Art Of Noise, Gun Club, Claw Boys Claw, The Saints, Lyres; het was de tijd van garagerock, hiphop, cowpunk en Britse shoegazers. We draaiden alleen maar vinyl; 33 of 45 toeren. Wij maakten zelf het draaiboek en hadden een technicus die de platen oplegde. We voelden ons geen dj's, maar journalisten."
De eigenzinnigheid van Dellen en Van Splunteren wekte al snel wrevel. "De muziek op Hilversum 3 werd in die jaren voor het grootste deel bepaald door platenmaatschappijen en pluggers. Wij hadden zoiets van 'Wat is dit? Dat bepalen we zelf wel'. Er ontstond een grimmige sfeer met pluggers die hun zendtijd naar de klote zagen gaan. Wij zaten in de villa op zolder en dan kwam er een heel circus van die pipo's voorbij. Zij kwamen binnen met Bon Jovi, hardrock, Hollandse hits en Top 40 muziek. Bronski Beat en Steve Miller wilden we ook niet, maar Frankie Goes To Hollywood wel. Dat begrepen ze niet. Onder leiding van oerplugger Jan Bult ontstond er een anti-stemming en onder meer Polydor, Ariola en Phonogram wilden ons geen platen meer geven. Het was een complete rel. Dus toen gingen we zelf platen kopen bij Boudisque en Get Records en er groeide iets. Zij konden eindelijk hun platen kwijt op de radio bij de VPRO en hielden ons steeds beter op de hoogte. De kwestie met de pluggers werd uiteindelijk opgelost doordat platenmaatschappijen hun perspromotors op ons afstuurden, die meer affiniteit hadden met de VPRO-smaak."
HEIBEL OP HILVERSUMSE POPZENDER
'Heibel op de Hilversumse popzender' kopte het Brabants Dagblad op 7 februari 1998. Het was de aanzet richting 3voor12. Op Radio 3 (nu 3FM) ging de bezem erdoor onder leiding van Paul van der Lugt. De nieuwe zendercoördinator stond lijnrecht tegenover opstandige oude coryfeeën: de Gerard Walhofs en Fons Dellens vs. de Veronica school. "Wij deden waar we zin in hadden, en coverden een breed spectrum. We draaiden alternatieve pop, punk, hiphop, avant-garde, tot en met de soul en roots van Stoffer en Bentz. Maar in de loop der jaren werden we steeds verder teruggedrongen, eerst van primetime op de dag naar de vroege avond, toen naar laat op de avond en steeds verder richting nacht, nu dus van 22.00 tot 1.00 uur. We wilden op een journalistiek serieuze manier verslag doen van de popcultuur, op een hele verdiepende manier met columns en achtergrond."
Eigengereide programma's en mensen die verdwijnen, (ook Jaap Boots vertrekt per 1 januari); Dellen ziet het met lede ogen aan. En dat terwijl een ander geluid zo belangrijk is, meent hij. "Ik hoorde pas 90's Request en de hele Top 10 bestond uit muziek die in die jaren zelf niet op Radio 3FM gedraaid werd, maar alleen in de dwarse avonduren bij ons en de VARA. De VPRO heeft altijd die voorhoedefunctie gehad."
SONG VAN HET JAAR, RADIOHEAD EN JESUS & MARY CHAIN
Fons Dellen is in 1985 één van de aanstichters van de Song van het Jaar, waarvan we net de 29e editie beleefden, maar zat ook achter typische initiatieven als '2000 jaar Rock 'n Roll' (spektakel met muziek, film en sessies in Melkweg) en The Jesus & Mary Chain-fanketen met Jan Donkers van Gonzo Radio. "We wilden zorgen voor een doorbraak in Nederland en hadden de kettingreactie bedacht: als je lid werd van de nieuwsbrief kreeg je een zuurstokje (naar eerste album Psycho Candy) en foto opgestuurd. We hebben toen gezworen een jaar lang in elke editie in onze programma's, The Jesus & Mary Chain te draaien. Je ziet het resultaat in de Song van het Jaar van 1985: op 1 en 5. Met Erwin Blom maakte ik dezelfde afspraak voor Radiohead: we zouden Creep net zo lang draaien tot het een hit was (niet gelukt). Creep, dat vonden we briljant, de perfecte popsong, een piece of art. Het blijft gestoord én een goed liedje."
Hits die Fons en co wel 'maakten':
- Trafassi - Wasmasjien
- MARRS - Pump Up The Volume
- Rum DMC ft. Aerosmith - Walk This Way
- Praying Mantis
- Hüsker Dü
"Nederlandse bands kwamen zelf de trappen op met hun muziek." Acts die bij de VPRO opeens een nationaal podium vonden:
- Rick de Leeuw
- De Boegies (we hebben Mèh een half jaar achtereen gedraaid)
- Fatal Flowers
- Claw Boys Claw
- Hallo Venray
- Gotcha!
- Ivy Green
- LUL
- De Nozems
- Plastic Dolls
TV, NETMANAGERS EN PUBLIEK
Na zijn radiocarrière, die eindigde in 1998, stortte Dellen zich bij de VPRO op televisie, onder meer bij Loladamusica, R.A.M., NOVA, Geschiedenis24 en, samen met Robert Lagendijk, in de VPRO Nederpopshow. "Dat programma was een compromis tussen hoe de netmanager vond dat een popprogramma moest zijn en tussen wat Robert en ik vonden. Toen het in het derde seizoen nog breder en gladder moest en ik van de hoofdredactie vragen kreeg als 'Kan het publiek niet meezingen zoals in The Voice of Holland?', had ik het wel gezien. “Uitgesloten, dat ging echt te ver. Ik heb een soort koppigheid en dwarsheid overgehouden aan de jaren '80, toen programma's écht stonden voor iets."
THE RAMONES KWAM ALS MOKERSLAG BINNEN
Bands die mijn leven veranderden waren de Sex Pistols, maar vooral The Ramones. Hun eerste elpee kwam in 1976 binnen als een mokerslag, net als een jaar of tien eerder mijn eerste singletjes: Paint It Black van The Rolling Stones en Sweet Hitchhiker van Creedence Clearwater Revival. John Lydon, Joey Ramone, Keith Richards, John Fogerty; dat ik ze dankzij mijn werk ook allemaal echt kon ontmoeten, vond ik één van de mooie dingen van popjournalistiek en radio maken."
10 oktober 1984 was Dellen voor het eerst op de radio in de Wilde Wereld. "Ik ben nog nooit zo nerveus geweest, heb het draaiboek nog steeds." (klik rechts hiernaast) Sinds 1 december is het, toch vrij opeens zo lijkt het, klaar met het VPRO-werk. Wat gaat Dellen eigenlijk doen nu? "Ik ben me, na dertig jaar VPRO, aan het oriënteren. Wellicht draai ik nog een paar rondjes mee in het mediacircus, maar misschien ga ik ook wel heel andere dingen doen. Ik ben op zoek. Een boek schrijven, ‘waargebeurde fictie met een rock ’n roll-feel’, is mijn eerste uitdaging."
Dellen is niet van de grootse afscheidsrecepties, maar blikt voor VPRO 3voor12 graag terug in de vorm van tien hoogtepunten uit twee decennia radio maken in de jaren '80 en '90. Hierbij bieden we meteen Dellens veertig favoriete opnames uit het rijke archief aan:
De Fons Dellen Top 10
1. Interview Keith Richards (Villa 65, 22 oktober 1992)
Bert van de Kamp van Oor en ik werden ingevlogen voor een interview in Parijs, naar aanleiding van zijn tweede soloplaat. De Japanse tv was net opgekrast en wij mochten als laatste. Keith ontving ons met een "ok boys, the old lady is gone shopping in town, it's time for some fun." Keith was gezellig aangeschoten, zat de hele dag al aan de wodka met ijs. We hadden een uur en naarmate dat vorderde hoorde je de ijsblokjes steeds nadrukkelijker rondtollen in zijn glas. Keith vertelde over zijn held Chuck Berry, over het verschil tussen blues en rock 'n roll… Hij was enorm openhartig, ook over ruzies met Mick Jagger, over zijn onzekerheid. Het was heel onwerkelijk.
2. Interview Iggy Pop (Villa 65, 23 september 1993)
Een van dé punk-anthems van eind jaren zeventig was Lust for life van Iggy Pop. Eind 1977 playbackte hij dat lied halfnaakt in AVRO's Toppop, waarbij hij de strijd aanging met de regisseur en het palmboompjesdecor. Hij werd één van mijn idolen. Meer dan vijftien jaar later kreeg ik de mogelijkheid om Iggy te interviewen voor VPRO-radio. Het interview begon met een kleine schermutseling, waarbij Iggy me even loud & clear liet weten wie de baas was: hij en niet het VPRO radio-knulletje. Spannende start waarbij ik even dacht dat hij me na vijf minuten de hotelkamer uit zou gooien. Werd uiteindelijk een onthullend en goed gesprek met een ontzettend innemend en relaxed rock 'n roll-beest.
3. Aflevering Nozems-A-GoGo (2 november 1988)
Nozems-A-Gogo was de perfecte samenwerking, rock 'n roll-radio op z'n best. Lotje IJzermans en ik maakten - net als Stoffer & Bentz (Roel Bentz van den Berg met Martijn Stoffer), Walhof & Janssen (Gerard Walhof met Luc Janssen in Frontlijn) - radio die knetterde en knalde. Radioprogramma’s waar, hoe verschillend ook van karakter, de begeestering vanaf spatte. Er was frictie, maar daardoor werkte het zo goed. Maar op een gegeven moment was het klaar. Toen hadden we ons ding gedaan en was het tijd voor solo-carrières, haha.
4. Song vh Jaar (1985)
We zijn in 1985 begonnen met de Song van het Jaar, daar ben ik wel trots op. Toch mooi dat dat na zoveel jaar nog zo'n instituut is. Die hele historie is goed beschreven door Gijsbert Kamer voor 3voor12. Ik heb de eerste, uitgetypte lijst hier nog (klik rechts!). De lijst is nog steeds een graadmeter voor wat er toe doet in de alternatieve, noem het moderne of progressieve hoek van de popmuziek.
# Zie 25 Jaar Song van het Jaar door Gijsbert Kamer
# De mooiste top 100 ever was de eerste
5. Het alfabet (interview/muziek) van The Cramps
Middernachtelijk gesprek in een hotelkamer met zanger Lux Interior en zijn echtgenote Poison Ivy van The Cramps. Lux overleed in 2009, waarmee een eind kwam aan de lange reeks wederopstandingen van deze New Yorkse psychobilly-punkband. Lux en Ivy reageerden op een alfabet van trefwoorden die te maken hadden met de in B-films, kitsch en horror gedrenkte rock 'n roll van hun band. The Cramps was één van mijn aller-, allerfavorietste live-bands. Hoe Lux Interior - op naaldhakken, de microfoon tussen zijn kaken geklemd - met doodsverachting via de toren van geluidsboxen naar de nok van Paradiso klauterde, zal me altijd bijblijven. Zo worden ze tegenwoordig niet meer gemaakt...
6. Interview John Lydon (La Stampa 28 juni 1989)
Ik mocht een interview met Johnny Rotten doen, die in kennelijke staat verkeerde. Dat was wel een ding toen. Als radiomaker en schrijver voor bladen en Parool was je interessant. Hij zat in mijn rijtje grote helden en die kon je dan opeens lang spreken over het wezen van de popmuziek. Dat interview bleef grotendeels intact, net als bij Keith Richards, gewoon een uur lang Johnny Rotten in La Stampa plus de muziek die erbij hoorde. Sex Pistols etcetera, ook de muziek die hij tof vond. Nee, we hoefden geen hitjes te draaien.
7. Live in studio: optredens Steve Earle (De Wilde Wereld, 10 juni 1988) & Jeffrey Lee Pierce (De Wilde Wereld, 29 april 1987)
Om 12 uur 's middags kwam de bus met Jeffrey Lee Pierce aanrijden bij de VPRO-villa. Laten we zeggen dat Jeffrey er nog lichtelijk beneveld uitzag na een nachtje van veel drank en drugs. Toen ik vroeg hoe het met hem ging, was er niks aan de hand, hij moest alleen nodig ontbijten, vertelde hij. Dus ik nam hem mee naar de kantine voor broodjes. Maar daar had Jeffrey niet echt trek in, zijn keus viel op een zak M&M’s en een fles witte wijn: bodempje voor de eerste portie speed van die dag. Toen moest hij nog soundchecken, maar volgens mij ging het ondanks die dope best goed. Drugs speelden toen een grote rol in de muziek. Dat zag je ook aan Nirvana. En aan Steve Earle, die solo op bezoek kwam. Ik was hem al bijna aan het aankondigen, toen hij nog op het toilet bleek te zitten. Uiteindelijk kwam hij zwaar gedrogeerd naar buiten, het hele toilet zat onder het bloed. Steve zat in zijn heroïneperiode en ik moest hem aan zijn arm meetrekken de studio in. Maar hij speelde de sterren van de hemel. De jaren '80 was wel een heavy periode wat dat betreft. Ik herinner me concerten in Paradiso waar Nick Cave en Willy DeVille spoorloos waren en Willem Venema ze uit een of andere vage tent moest trekken waar ze heroïne gescoord hadden.
8. Aflevering De Wilde Wereld met Fons en Bram van Splunteren, 30-06-86
Aflevering uit juli 1986, die mooi de variëteit aan muziek laat horen die we in die jaren draaiden. Ook de rolverdeling en het verschil in muzikale smaak van Bram en mij was overduidelijk. Onze verschillen van mening en kleine ruzietjes, live on air, waren ook de kracht van De Wilde Wereld. Bram de brave huisvader, de onderwijzer versus rock ’n roll-blaag Dellen.
9. Interview John Fogerty (Rumble 14-08-1997)
Wordt saai, maar alweer zo'n absolute held, vooral als zanger-gitarist van 70's hit machine Creedence Clearwater Revival, een soort Kings of Leon avant la lettre. Ik kon hem voor Het Parool en de VPRO interviewen in 1997, ter gelegenheid van een nieuwe soloplaat. Een echt gesprek werd dat, en geen voorgekookt interview waarbij de artiest voor de honderdste keer zijn zoveelste cliché-antwoord herhaalt. Zo kwamen we er, tot zijn eigen verbazing, achter dat Fogerty tot dan toe eigenlijk nooit een lovesong - toch het klassieke stijlmiddel in de rock 'n roll - had geschreven. Ook vertelde Fogerty hoe een voormalig manager hem lange tijd kon verbieden zijn eigen songs te spelen - tot mijn verbazing... Rumble, iedere donderdag van 22-0.00, was mijn laatste radioprogramma voor de VPRO.
10. Interview The Ramones (Backline, 13 augustus 1986)
De aller-, aller-, aller-belangrijkste band ever is voor mij The Ramones. Of was moet ik zeggen, want Joey, Johnny en DeeDee zijn allemaal dood. Hun eerste elpee uit 1976 veranderde mijn leven definitief. Ik sloeg los. Ik stapte een andere dimensie binnen. De wereld werd nooit meer zoals-ie ooit was. Punk, gescheurde spijkerbroeken, gabba gabba hey! en heel veel andere dingen die ik misschien beter niet had kunnen doen, maar waar ik nooit spijt van heb gehad. Ramones! In 1977 zag ik ze voor het eerst live, in 1986 interviewde ik zanger Joey voor de VPRO. Een ontzettend toffe en verlegen gast die - gelukkig? - niks te zeggen had, you know wot I mean, you know?