We moeten het hebben over seksisme in hiphop We moeten het hebben over seksisme in hiphop

‘Bitches ain't shit ik heb het vaker gezegd. Eerder gehoord, maar pas later beseft. Ze willen je niet hebben met je magere stack. Ze gaan je niet helpen als je falende bent. Bitches ain't shit, ook al is ze m'n type. Ze lijkt op een engel, maar bitches bedriegen.’ Dat rapt de jonge Rotterdamse artiest ADF Samski in de recente tune ‘Bitches Ain’t Shit’ (2,6 miljoen plays). Hij heeft het niet over álle vrouwen ('We houden van vrouwen', zegt hij in het intro) maar: niet zo’n sympathieke boodschap. En opzichzelfstaand toch ook niet problematisch.

Dat wordt het wel als je kijkt naar het Nederlandse hiphop-landschap. Luister de invloedrijke Woordenschat-playlist op Spotify (538 duizend abonnees) en je hoort heel wat denigrerende opmerkingen langskomen. ‘Vraag jij jezelf niet af, waar die wijven je gaan brengen?’, dat was een anderhalve week geleden de eerste zin die je hoorde als je Woordenschat aanzette, op Kevin’s track ‘MOB’. Check het werk van een aantal superpopulaire Nederlandse rappers en je hoort telkens kleine seksistische steekjes. Het vrouwenbeeld dat uit veel teksten en videoclips spreekt is op z’n zachtst gezegd nogal pijnlijk, en daar komt nog bij dat er weinig ruimte is voor vrouwelijke hiphop-artiesten in Nederland: in diezelfde Woordenschat-playlist staan deze week 61 tracks, maar er is er niet één van een vrouw (wel twee features, Yade Lauren op Kevin’s track ‘Als Ik Je Niet Zie’ en S10 bij ‘Ontastbaar’ van Sticks). Van de circa 160 video’s die 101Barz afgelopen jaar plaatste, was ook slechts één enkele solosessie van een vrouwelijke artiest (Becky in september 2019) te zien, en nog een kwartet met een vrouw (AnishaGF bij Deposic in december 2019).

Natuurlijk is dit een breder maatschappelijk probleem dat in allerlei media zichtbaar is, er is ook een heleboel hiphop waarin vrouwen liefdevol worden neergezet en het genre kent zoveel vertakkingen dat je nauwelijks van dé hiphopscene kunt spreken, maar toch kun je wel degelijk stellen: er is geen enkel ander muziekgenre in Nederland waarin zoveel seksistische boodschappen te horen zijn en vrouwen er zo bekaaid vanaf komen als in hiphop. Not by a long shot. Dat zal niemand ontkennen. Toch?

Een kleine bloemlezing. Vrouwen zijn een seksueel object (Frenna heeft het in ‘Rutte’ over ‘tien pond kutjes’, hij kiest een bitch of twee om mee naar huis te nemen en concludeert: ‘Haat een bitch, maar ik hou van d'r heupen’). Vrouwen zijn een overwinning op anderen (Dopebwoy in zijn grootste hit: ‘Het is je vrouwtje, ze doet vies bij mij’, op dit thema wordt eindeloos gevarieerd door Lil Kleine). Ook een veelvoorkomend thema: vrouwen zijn niet te vertrouwen goldchasers die op je geld uit zijn (Boef: ‘Hoef echt geen meid die alleen maar op m'n saaf loert’). Geweld tegen vrouwen is in sommige gevallen ook prima (Kevin rapte ooit hoe hij een meisje uit een rijdende auto gooit zoals Gucci Mane ook heeft gedaan). Vrouwen worden afgeschilderd als minderwaardig aan mannen, ze worden zo’n beetje ontmenselijkt en veranderen in een voorwerp voor het (seksuele) plezier van een ander (Bizzey houdt een stel vrouwen aan de riem in de clip voor ‘Ze Willen Mee’ met Hardwell en Lil Kleine, alsof het honden zijn en hij hun baasje).

Wat moet je daar nou mee als je een hart hebt voor hiphop, maar ook voor gelijke rechten voor alle mensen bent en tegen vrouwenonderdrukking en discriminatie (want seksisme is discriminatie op grond van iemands geslacht)? Natuurlijk hoef je geen individuele rappers te cancellen. Veel artiesten doen dit ook niet per se bewust of uit kwade wil, maar bijvoorbeeld omdat ze zien dat andere artiesten al decennia succes oogsten met zulke tracks en het publiek hier kennelijk op zit te wachten.

Tegelijkertijd is de intentie minder belangrijk dan de impact ervan. Dus laten we eindelijk eens serieus het gesprek aangaan wat voor invloed zulke teksten en video’s hebben en hoe moeilijk het veel vrouwelijke hiphopartiesten wordt gemaakt.

(tekst gaat verder na de video)

Het is nog knap lastig om daar een serieuze discussie over te voeren. Hiphop-boegbeelden schieten dan al gauw in de verdediging (ook niet onbegrijpelijk), en je krijgt vaak een paar pittige verwijten voor de kiezen. Allereerst: ‘Je begrijpt de hiphopcultuur niet. Rappers verheerlijken seksisme niet, ze laten zien wat er speelt in de maatschappij.’ En daarna een variant op: ‘Van agressieve videogames spelen word je niet agressief en als je in GTA hoeren in elkaar gaat slaan ga je dat nog niet in het echte leven doen, dus van seksistische hiphop word je ook niet vrouwonvriendelijk.’

Luister het gesprek tussen Tim Hofman en Vincent Patty maar eens in deze Wilde Haren-podcast, het is exemplarisch voor dit soort discussies. Hofman stelt dat de misogynie in hiphop groot is. Patty begint eerst een discussie over de definitie van hiphopcultuur, om uiteindelijk toch te erkennen dat er veel macho’s en gewelddadige mensen binnen de hiphop te vinden zijn (‘maar niet meer dan in voetbalcultuur of rock ’n roll bijvoorbeeld’ en is sociaaleconomische klasse niet een betere indicator van seksisme?).

Artiesten zijn zulke grote rolmodellen dat heel veel mensen taalgebruik of visies overnemen, denkt Hofman. ‘Of dat nou gaat om “homo” als scheldwoord gebruiken, of vrouwen als object, als overwinning op een ander neerzetten… dat heeft invloed op een maatschappij. Dat is echt zo.’
Patty: ‘Maar moet een kunstenaar daar mee bezig zijn terwijl hij of zij zijn of haar kunst bedrijft? Kunst is gevrijwaard van die verantwoordelijkheid.’
Hofman: ‘Maar het kan wel ook lelijke dingen in stand houden.’
Patty: ‘Daar ben ik het niet mee eens. Het gaat niet lelijke dingen in stand houden. Ik geloof dat daarvoor de invloed te klein is.’

Als baas van Top Notch en Noah’s Ark is Patty een van de belangrijkste poortwachters van de Nederlandse hiphopwereld, en in deze podcast ontkent hij glashard dat de manier waarop rappers over vrouwen praten impact zou hebben op het publiek. In dit interview met 3voor12 doet Patty een paar weken eerder precies hetzelfde, terwijl hij in datzelfde interview óók zegt hoe belangrijk artiesten als Henkie T, Josylvio en Frenna zijn voor jongerencultuur. Hij noemt hiphop – terecht – de dominante jeugdcultuur in Nederland. Even later stelt hij alsnog: ‘Als wij werkelijk zoveel invloed hebben als mensen ons toedichten, dan is Nederland in for a ride. Want wij hebben wel goede bedoelingen.’

Inderdaad zijn Top Notch en Noah’s Ark op veel vlakken supergoed bezig: ze tekenden de afgelopen jaren heel wat coole vrouwelijke artiesten en in alle lagen van het bedrijf zelf zijn vrouwen goed vertegenwoordigd. Wat die goede bedoelingen verder precies inhouden? In ieder geval niet dat een A&R-manager met een rode pen door de teksten van een artiest gaat, om aan te strepen welke line mogelijk niet door de beugel kan. Patty: ‘Als je dat zegt, beweer je dat er kunst is die niet kan, dat vind ik een bold statement. Een rapper moet ongefilterd kunnen rappen wat hij wil.’

Maar wacht eens even. Als een collega op de werkvloer elke meeting weer tussen neus en lippen door een vrouwonvriendelijke opmerking maakt, dan zou je hem daar toch ook op aanspreken? En je jonge neefje op het kerstdiner al helemaal, toch? Een platenmaatschappij is niet alleen een museum dat werk tentoonstelt van een kunstenaar – zoals Patty zegt – maar ook een grote familie én een commercieel bedrijf waar de schoorsteen moet roken. En je mag hen best verantwoordelijk houden als zij munt slaan uit muziek met seksistische boodschappen, terwijl ze diezelfde artiesten ook best kunnen uitleggen dat seksisme een vorm van discriminatie is. En ze daarmee helpen een systeem van onderdrukking in stand te houden, in plaats van onderdeel van de oplossing te zijn.

(tekst gaat verder na de video)

Want voor de duidelijkheid: natuurlijk hebben misogyne boodschappen in hiphop wel invloed op de luisteraar. Daar is zeker in de Verenigde Staten veel onderzoek naar gedaan. Vrouwen die een agressieve videoclip bekijken, zijn achteraf eerder geneigd om geweld tegen vrouwen te accepteren (link). Blootstelling aan bepaalde hiphop doet seksistische attitudes richting vrouwen toenemen (link). Seksueel-agressief gedrag bij mannen wordt gestimuleerd door naar misogyne hiphop te luisteren (link).

‘Die resultaten herken ik’, aldus communicatiewetenschapper Annemarie van Oosten. Aan de Universiteit van Amsterdam doet zij al jaren onderzoek naar seksuele en seksistische mediainhoud en de invloed op jongeren. In Nederland is er nog nauwelijks specifiek onderzoek gedaan naar hiphop, maar in bredere context kan ze er wel wat over zeggen. ‘Er worden bijvoorbeeld veel verbanden gevonden tussen seksueel geweld in videoclips en gewelddadig gedrag, maar het is vaak moeilijk om een causaal verband aan te tonen. Jongeren die vanuit hun eigen omgeving meer seksisme meekrijgen, luisteren ook eerder muziek waarin hun denkbeelden worden bevestigd.’

Er zijn ook experimenten gedaan waaruit een directe invloed blijkt op de luisteraar. Dat werkt als volgt, zegt Van Oosten: ‘Als jij naar seksistische teksten luistert, worden bepaalde gedachten in je hersenen geactiveerd. Als je die gedachten paraat hebt en je komt iemand tegen, dan zul je je er ook naar gaan gedragen.’ Deze effecten zijn vaak niet langdurig, blijkt uit onderzoek, dus je moet constant dat soort teksten luisteren om er ook constant naar te handelen. Dus niet: je hoort één keer dat je een meisje best uit de auto kan gooien, en je grijpt zelf de eerste gelegenheid aan om dat uit te proberen. Tuurlijk niet. ‘En ook niet: je kijkt naar een videoclip en je bent de rest van de week seksistisch. Maar herhaalde blootstelling zorgt wel degelijk dat je je seksistischer kan gaan gedragen.’ En dat is natuurlijk precies waarom het belangrijk is om hierover te praten: veel jongeren doen niets anders dan de hele dag op repeat hun favoriete tunes luisteren.

Van Oosten heeft wel een belangrijke kanttekening: ‘Muziek vormt natuurlijk niet de enige invloed op kinderen, het is vooral ook heel belangrijk om te kijken naar de omgeving van een kind. Wat brengen ouders bij? Wat doen vrienden? Als zij de boodschap in muziek tegenspreken, dan is het effect van de muziek minder sterk. Maar als de media bevestigen wat je omgeving zegt, krijg je een double dosis-effect. Als je vader je moeder slecht behandelt én je krijgt vanuit muziek de boodschap dat dat oké is? Dan is het effect van die boodschap in de muziek sterker.’

Over de impact van seksistische boodschappen in Nederlandse hiphop kan Aafje de Roest wél meer vertellen. Zij promoveert aan de Universiteit van Leiden op de invloed van Nederlandse hiphop op de culturele identiteit. Gender is in haar onderzoek een belangrijke pijler, vertelt ze, zo kijkt ze hoe artiesten en fans dealen met negatieve vrouwbeelden in hiphop. ‘In populaire cultuur – en dus ook in hiphop – worden vaak seksistische stereotypen herhaald zonder er kritische vragen bij te stellen. Dat zie je in video’s, onder video’s en op social media. Onderzoek wijst uit dat zulke stereotypes het moeilijk maken voor vrouwen om in de muziekwereld als autoriteit en expert te worden gezien.’

Die seksistische beelden zijn niet alleen moreel verwerpelijk, zegt De Roest, ‘ze kunnen daadwerkelijk consequenties hebben voor de levens en carrières van vrouwen. Alleen al omdat zij zich bewust of onbewust bezig moeten houden met seksisme, kunnen ze zich minder dan hun mannelijke collega’s op hun artistieke product concentreren. Ik zie dat getalenteerde vrouwen als Latifah, I Am Aisha, S10 en Niva structureel minder waardering krijgen voor hun kwaliteiten en te maken krijgen met seksisme. Ik weet dat ze zich kunnen redden, ze hebben hun woordje klaar, maar we zouden toch liever zien dat ze er minder mee in aanraking komen?’

De Roest is kritisch naar de platenmaatschappijen die seksistische boodschappen verspreiden. ‘Ook commercieel gezien is dat vreemd: labels lopen een substantieel deel van de markt mis door deze misrepresentatie en het gebrek aan vrouwelijke artiesten.’

(tekst gaat verder na de video)

Oké, dus als je net twintig tracks hebt geluisterd met seksistische teksten (‘bitches ain’t shit’, om maar wat te zeggen), dan heb je bepaalde gedachten ook eerder paraat en ga je je daar eerder naar gedragen. Dus als je als 12-jarig jochie in een clickhole van straatrap bent beland en bij een sessie van die ene vrouwelijke artiest aankomt? Dan is de kans ook groter dat je daar lompe, vrouwonvriendelijke comments onder gaat plaatsen.

Dat is inderdaad de realiteit. Werkelijk waar, de comments onder sommige video’s zijn vaak afschuwelijk. Neem de jonge ijzersterke straatrapper Niva. Ze voelt zich nota bene genoodzaakt om een FunX-sessie te openen met: ‘Dat ik een meid ben wil niet zeggen dat ik niks kan.’ En ze krijgt reacties als: ‘Ze kan t best rappen van alle nederlandse vrouwen, maar alle boys in de scene komen harder dusja’. En: ‘Ze is best wel hard voor een vrouw.’ En ook: ‘Ze is vergeten dat ze een vrouw is.’ En: ‘Wtf is dat voor manwijf.’ Een van de meestgelikete comments onder de keiharde 101Barz-sessie van Lauwtje: ‘Like als je der zou balle.’ Bij deze sessie van Latifah hetzelfde verhaal. En onder de 101Barz-sessie van Beckie wordt heel pijnlijk gesuggereerd dat Rotjoch haar het podium heeft gegund in ruil voor een pijpbeurt.

Het is niet zozeer shockerend dat er veel negatieve comments worden geplaatst (commentsecties onder video’s zijn zo vaak een beerput, en er zijn ook veel enthousiaste opmerkingen), maar het is vooral de toon van die comments: vrouwen die zich in de Nederlandse hiphopwereld begeven worden vaak direct op hun vrouwzijn aangevallen.

(tekst gaat verder na de foto)

Praat met vrouwelijke artiesten, en ze zeggen allemaal dat ze zich niet zozeer storen aan de seksistische teksten of videoclips van collega’s maar vooral aan het giftige klimaat voor en achter de schermen.

‘Ik word best veel met seksisme geconfronteerd’, zegt Stien den Hollander alias S10. Ze zou zichzelf nooit rapper noemen, maar als artiest op Noah’s Ark staat ze wel degelijk met een been in de Nederlandse hiphopwereld. ‘Omdat er niet veel vrouwen in mijn werkveld te vinden waren, vond ik het moeilijk om mijn weg daarin te vinden, mijn onzekerheid aan de kant te zetten. Hiphopiconen zijn vaak mannen, het ís gewoon een mannenwereld. Als ik op een hiphopplatform werd gedeeld zoals ParraTV of Rapnieuwstv, dan kreeg ik specifiek heel veel haat puur omdat ik een meisje ben. Dan word je hoer genoemd, krijg je opmerkingen over je lichaam, gaan mensen je judgen vanuit een seksueel oogpunt.’

Dat verhaal herkent Linde Schöne volledig. Ze is al sinds 2014 getekend bij Noah’s Ark (’toen was ik de enige vrouw bij een groot hiphoplabel naast I Am Aisha’). ‘Ik ben in de afgelopen periode 15 kilo afgevallen, daarvoor gingen de comments überhaupt niet over muziek. Mijn videoclips verschijnen op het kanaal van Noah’s Ark, dus moet ik een vleeskeuring van 13-jarige hiphopfans doorstaan. Is het als vrouw van 27 mijn werk om te voldoen aan het schoonheidsideaal van een stel pubers? Ik belandde een paar jaar geleden in een diepe depressie, en dit was een van de gedachtes waar ik mee heb geworsteld: wat is dit voor leven? Waarom probeer ik nog indruk te maken op deze fuckwads? Ik maak kúnst. Ik schrijf liedjes en perform. De rest is bullshit. Ik besef dat die bullshit erbij hoort, maar het is niet waar ik voor heb gekozen.’

S10 werd altijd onzeker van de manier waarop vrouwen in veel hiphopvideo’s en tracks worden afgeschilderd. ‘Begrijp me niet verkeerd: ik vind het óók een kunstvorm. Als je van niks komt en allerlei mooie vrouwen in je videoclips kunt krijgen – en in het echte leven –, if you wanna show it off? I get it. Ik snap het heel goed. Maar ik ben heel onzeker van geworden hoe er over vrouwen wordt gepraat. Dat een vrouw altijd bij een man hoort. Dat een vrouw altijd concessies moet doen. Dat je je op een bepaalde manier moet gedragen en kleden. In videoclips wordt de standaard heel hoog gelegd. Ik dacht altijd: ik moet er ook zo uitzien, als ik aantrekkelijk wil worden gevonden. Dan moet ik me ook zo dressen en een bepaalde levensstijl leven, terwijl dat helemaal niet is hoe ik wil leven.’

Een verdrietige realisatie: als S10 zich aan dat beeld had geconformeerd, had dat haar ook veel kunnen opleveren. ‘Als ik me anders had gekleed, meer van mijn lichaam had laten zien, was ik veel “succesvoller” geweest. Als ik een bepaald soort foto’s op Instagram zou posten, zou ik meer volgers hebben. Maar ik heb al vroeg gerealiseerd dat dat voor mij geen echt succes is. Hoewel het wél het beeld is dat veel jongeren hebben van succes.’

Al vroeg maakte S10 dus de keuze om alleen wijde kleding te dragen. ‘Ik wilde niet dat mensen mijn muziek gingen raten op basis van mijn lichaam. Ik ben heel bang om sexualized te worden. Daar ben ik heel bewust mee bezig geweest. Maar pas recentelijk besefte ik: ik kleed me al jaren op een bepaalde manier dóór mannen. Als ik mijn lichaam wil laten zien, dan moet die keuze bij míj liggen. Niet bij hen.’

Des te pijnlijker is haar anekdote over een beruchte rapper – we noemen hem niet bij naam, want waarom zouden we hem de shine gunnen? – die met haar wilde samenwerken. S10 sloeg zijn aanbod af, waarop hij twee verschrikkelijk akelige disstracks over haar uitbracht die superseksistisch waren. ‘Ik vond het zoooo kut, het ging echt veel te ver. Hij had me geobserveerd en me precies gepakt op deze punten. Even later heeft hij óók nog een nare comment op mijn Instagram achtergelaten, precies op een foto waar ik juist wat meer van mezelf laat zien. Op zo’n moment kun je niks doen, en kennelijk is het voor hem normaal om zo met mij om te gaan. Super fucked up.’

Dat is dan ook haar belangrijkste boodschap aan jonge vrouwen: ‘Het grote probleem is: als vrouwen seks hebben, zijn ze thots. Als ze geen seks hebben, zijn ze moeilijk. Als ze zich op een bepaalde manier kleden, dan vragen ze erom. Alles wat we doen, doen we fout. Ik ben altijd al doodsbang om over seks te praten, omdat het vies zou zijn. Ik en al mijn vriendinnen, alle vrouwen die ik ken, zijn de “hoer” geweest, “bitch”, “lelijk” en “niet mooi”. Maar wat heel belangrijk is: jouw seksualiteit is van jou. Die mag je niet laten bepalen door een ander. Als jij iets wil doen, doe dat dan, als je er klaar voor bent en het fijn vind. Laat het gevoel dat anderen jou opleggen nooit de overhand nemen. En als mannen je dan een thot vinden, is dat hun zaak, niet die van jou.’

Daar kan Linde Schöne zich compleet in vinden. Voor de duidelijkheid: ze heeft niets tegen seksistische tracks. ‘We don’t care about the songs. Ik dans ook op tracks van Bizzey, dat is toch fun? Maar we willen er vervolgens niet voor veroordeeld worden. We willen seksuele vrijheid, maar we willen daar vervolgens niet kech voor genoemd worden. Als je in je songs praat over bitches, prima. Maar als je mij een bitch gaat noemen in het echt is dat een ander verhaal.’

(tekst gaat verder na de foto)

Niet alleen in de YouTube-comments wordt het vrouwelijke artiesten in de hiphop-wereld moeilijk gemaakt, ook achter de schermen gaat een en ander mis. Dat zegt I Am Aisha, die al tien jaar in de game zit. ‘Het is zeker geen voordeel om een vrouw te zijn in dit wereldje. Alles is lastiger’, zei ze in het begin van haar carrière nog in dit interview. Nu is ze iets genuanceerder, en ze wil graag dat duidelijk is: ze heeft altijd veel support ervaren van mannelijke rappers als Adje, Willie Wartaal en The Opposites. ‘Deze mannen hebben me altijd gesteund. Maar door labels wordt onderlinge vrouwenhaat gepusht. Het gebeurt soms dat platenbazen vrouwen tegen elkaar opstoken. Het eerste dat een platenbaas bijvoorbeeld zegt nadat hij een artiest tekent: “Je bent veel beter dan die andere meiden op de streets. Het is tien keer niks wat er gaande is in vrouwenhiphop.” Dan wordt al een duivels zaadje geplant, dan wil je niet meer met andere vrouwen samenwerken, dan wil je de queen zijn. Dat is echt toxic.’

Vrouwelijke artiesten werden jarenlang getraind om elkaar naar beneden duwen in plaats van elkaar omhoog helpen, denkt ook Linde Schöne. ‘Je leert elkaar echt haten. Vroeger had ik me echt intens bedreigd gevoeld door sommige zangeressen. Maar in plaats van met elkaar vechten voor een paar plekken, kunnen we ook samen vechten voor méér plekken.’

‘En wat vrouwelijke artiesten zeggen wordt op voorhand al minder serieus genomen’, aldus Vuige Muis en Skerrie Sterrie van LIONSTORM, een uitgesproken queer hiphopduo dat hoge ogen gooide op Noorderslag en nu in de Popronde-selectie zit. Hun videoclip voor ‘WTJMDZ’ (wacht tot je mijn dick ziet) laat met een knipoog zien wat vrouwen zoal overkomt. ‘We komen constant seksisme tegen in de industrie, vaak heel stiekem en slim verkapt. Alles wat een man bedenkt is “sick!” en wat een vrouw bedenkt: “Daar moeten we effe over nadenken…” Dat zie je overal terugkomen. Zolang vooral mannen de hoge posities bekleden blijven we daar tegenaan lopen, want hoe kan een man bepalen wat wel of niet relevant is voor het vrouwelijke publiek? Het verhaal van een vrouw is geleefd door een vrouw, een man kan maar moeilijk beoordelen of dat een belangrijk of breed gedragen verhaal is.’

(tekst gaat verder na de video)

Wat Linde Schöne echter het allerbelangrijkste en tegelijkertijd moeilijkste probleem vindt in dit hele verhaal: deze scene is geen safe space voor vrouwen. Dat gaat van heel klein (opkomende zangeressen die zich onveilig voelen bij bepaalde producers) tot vervelende aanrakingen (een handje hier of daar) tot heel groot: een paar maanden geleden dook op Instagram de account Abusers_NL op, waar jonge vrouwen anoniem verhalen deelden over seksuele intimidatie, grensoverschrijdend gedrag en verkrachting. Veel aantijgingen waren direct gericht tegen artiesten in de hiphophoek. Een van hen, Maximilli, reageerde via Twitter dat hij het specifieke incident niet herinnert, maar het niet ontkent: ‘Er is een groot probleem in deze (hiphop macho-)cultuur, want al dit verdriet en deze pijn komt niet uit de lucht vallen. Onze scene had een wake up nodig en die verbreed je door jezelf en je naasten duidelijk aan te spreken.’

‘Toen die abuser-shit naar buiten kwam, was er zóveel energie, het was zo intens en er kwam zoveel oude woede naar boven’, vertelt Schöne. ‘Ik heb met zoveel vrouwen gebeld, en kwam er in die week achter dat zo’n beetje iedereen zulke heftige dingen heeft meegemaakt. Ik heb zo lang gedacht dat ik gek was, dat dingen niet echt gebeurden of dat het aan mij lag. Dat hadden veel andere chicks ook. Dat is gaslighting.’

Neem bijvoorbeeld wat sommige jonge vrouwen in backstages overkomt. Schöne: ‘Er komen meisjes in de backstage die een foto of handtekening willen. Dat vinden ze interessant, en het is ook heel erg spannend om bij een artiest in de buurt te zijn. Ze zijn er, en dan komt die groepsdruk. Niet eens van de grote artiesten, maar vaak ook van de matties, de kneusjes die erbij hangen en zeggen: “Hier, drink dit, doe dat.” Dan hebben ze het gevoel dat ze geen nee kunnen zeggen, of dat ze weg moeten als ze nee zeggen.’

Alle pijn en woede hoopt Schöne in iets positiefs te kunnen steken. ‘We zijn hier met allerlei vrouwen over in gesprek. Er moet een cultuurshift komen, we moeten mensen gaan educaten. Het publiek, maar óók de artiesten. We moeten de gasten die muziek maken uitleggen wat rape culture is, wat het Madonna-hoer-complex is. We zijn met steeds meer vrouwen in de scene, dus die guys hebben geen keuze. De tijden zijn echt aan het veranderen.’

(tekst gaat verder na de foto)

Duizelt het al? We zitten inmiddels verstrikt in een web aan complexe problemen. Het is natuurlijk onmogelijk om een rechte lijn te trekken van een denigrerende track naar verhalen over misbruik. Hoe die verbanden liggen, dat is moeilijk te zeggen, en nogmaals: dit zijn natuurlijk problemen die ook op andere plekken spelen. Maar dat betekent nog niet dat de hiphopwereld niet hoeft te veranderen.

Sterker nog: op veel vlakken duwt hiphopcultuur al decennia de maatschappij vooruit, als het gaat om het aankaarten van sociaal onrecht, racisme en klassenongelijkheid. Hiphop-promovendus Aafje De Roest: ‘Juist daarom mogen we ook best kritisch kijken waar hiphop nog wel stappen te zetten heeft. Maar die tegenreactie moet vanuit de scene komen en niet van buitenaf worden opgelegd. Zo werkt hiphop niet.’

Hoe zetten we die stappen? ‘Educatie is natuurlijk heel belangrijk’, zegt communicatiewetenschapper Annemarie van Oosten. ‘We weten uit onderzoek dat het zin heeft als scholen op seksistische boodschappen ingaan, dat jongeren bewuster worden door interventies met de vraag: “Wat doen dat soort teksten met je?”’

Wat ook zou helpen volgens Van Oosten: ‘Een ander geluid vanuit diezelfde mannelijke rapscene. Stel dat rappers zich nu uitspreken: “Ik ben klaar met dit soort teksten.” Ik denk dat dat nog het meeste effect zou hebben.’ En dat gebeurt natuurlijk al: Hef vertelde al eens dat hij veel kritischer is geworden op zichzelf sinds hij zelf vader van een dochter werd (‘en als ik over een bitch rap, weet ik over wélke bitch ik rap’). Lil Kleine en Boef gaven in de afgelopen jaren schoorvoetend toe tegen wil en dank wel degelijk een voorbeeldfunctie te hebben en zich daar ook naar te willen gedragen. En er zijn ook zat rappers die een veel liefdevoller, gelaagder beeld van vrouwen schetsen.

Maar het allerbelangrijkst is natuurlijk dat er meer ruimte komt voor vrouwelijke rolmodellen en een nieuwe perspectieven in de Nederlandse hiphopwereld. In Amerika is dat proces al veel langer gaande: ‘WAP’ van Cardi B en Megan Thee Stallion is op dit moment met afstand de allergrootste streaminghit ter wereld – en de gemoederen over het nogal seksueel getinte nummer lopen er hoog op –, ‘Savage’ was ook al een enorme hit, in de underground bruist het van namen als Princess Nokia, Noname en Tierra Whack, en Lil’ Kim en Missy Elliott deden al in de jaren negentig het nodige voorwerk. In Nederland staan we nog helemaal aan het begin van die ontwikkeling.

Natuurlijk zijn er in Nederland nog weinig sterke vrouwelijke rappers te vinden, zegt Linde Schöne daarover. ‘Het is belangrijk om dat niveauverschil te erkennen en uit te leggen waardoor dat komt. Er waren amper Nederlandstalige vrouwelijke rappers als rolmodel, waardoor jonge meisjes ook niet snel in het Nederlands gingen rappen. Daar zijn nú pas mogelijkheden voor. Doordat er weinig vrouwen zijn in die machocultuur, wordt die machocultuur ook nauwelijks ingeperkt. Dat is een vicieuze cirkel.’

De verhoudingen bij de Woordenschat-playlist (nogmaals: van de 61 tracks niet één vrouwelijke hoofdartiest) en 101Barz (van de laatste 160 video’s slechts één van een vrouw) zijn exemplarisch.

‘Je mag een platform daar best verantwoordelijk voor houden’, vinden Vuige Muis en Skerrie Sterrie van LIONSTORM, die muziek zijn gaan maken omdat ze weliswaar van expliciete bubbling rap houden, maar ook eens wilden zien dat vrouwen daarin vies en rauw mochten worden afgeschilderd. ‘Veel platforms zeggen: “Ik kon geen vrouwen vinden.” Dan moet je beter je best doen, daar ben je een medium voor. Iedereen is bang om klanten te verliezen, want aan een nieuw geluid moet je altijd wennen. Maar heel veel mannen vergeten dat vrouwen ook buying customers zijn. Mensen zijn heel erg op elkaar aan het wachten zijn, maar iemand moet de eerste stap zetten.’