Dat ook in de muziekwereld seksueel getint wangedrag voorkomt dat de hashtag #MeToo verdient, zal niemand verbazen. Het is in de ongedwongen, vaak feestelijke omgeving zelfs zo normaal dat we het zijn gaan cultiveren. Onterecht? Redacteuren Atze de Vrieze en Cécile van Wijnsberge geven hun persoonlijke kijk op de schrijnende verhalen van de afgelopen weken.

Talloze vrouwen komen de afgelopen weken naar voren met hun schrijnende verhalen over seksueel misbruik, intimidatie en wangedrag onder de hashtag #MeToo. Wat begon met de ontmaskering van Hollywoodproducer Harvey Weinstein is uitgegroeid tot een wereldwijde beweging.

Ook in de muziek zijn de verhalen niet mals: zo ongeveer heel Nothing But Thieves kreeg misselijkmakende beschuldigingen over zich heen, twee vrouwen vertelden verkracht te zijn door dj The Gaslamp Killer, en bijna tweeduizend vrouwen in de Zweedse popindustrie tekenden een open brief waarin ze lieten weten niet langer te willen zwijgen over de misstanden in hun werkomgeving. Wat moeten we met die stortvloed aan nare verhalen?

Het hoort er een beetje bij, heet het vaak. Het is de rock ’n roll cultuur, gevormd en gekoesterd door ondeugende, vrijgevochten jongens en meisjes. Maar dat fundament wordt de afgelopen weken aardig op de proef gesteld. Rock 'n roll is allemaal leuk en aardig, maar als vrouwen daarbij systematisch worden misbruikt en vervolgens niemand daar wat over durft te zeggen, is er iets helemaal mis.

En dus zien nu ineens al die mannen die dachten overal mee weg te komen de gevolgen van hun daden: ze gaan door het stof in de media en online, en moeten in enkele gevallen zelfs de biezen pakken. Dit zijn de meest prominente die we de afgelopen twee maanden langs zagen komen.

Real Estate
Vorig jaar februari zette die Amerikaanse indieband Real Estate hun gitarist Matt Mondanile uit de band. Pas anderhalf jaar later later bleek waarom: hij zou zich jarenlang schofterig gedragen hebben naar vrouwen. Mondanile, ook solo actief als Ducktails, gaf toe zich 'ongepast' te hebben gedragen, en noemde zichzelf een 'ongevoelige engerd'. Maar hij liet zijn advocaat nog wel even melden dat veel van de verhalen volgens hem niet waar zijn, en dat ie volgens de wet natuurlijk nooit iets heeft misdaan.

Nothing But Thieves
Niet een lid, maar zo’n beetje de hele band en crew Nothing But Thieves kreeg afgelopen week via Twitter een lading beschuldigingen over zich heen. Bandleden zouden (soms minderjarige) meisjes tegen hun zin gezoend hebben, om naaktfoto’s gevraagd hebben en die vervolgens onderling uitgewisseld. De band zegt dat de beschuldigingen ‘100% onwaar’ zijn.

The Gaslamp Killer
De hyperenergieke dj The Gaslamp Killer zou in 2013 twee vrouwen gedrogeerd en verkracht hebben op zijn hotelkamer. Een heftige aanklacht, waartegen Gaslamp zich fel verzet, met steun van onder meer vriend Flying Lotus. Na eerder al ontkend te hebben, koos hij afgelopen week de aanval met een rechtszaak wegens laster. Een geval als dit is natuurlijk ook moeilijker toe te geven dan ‘gewoon’ schofterig gedrag, waar bij de meeste andere bands sprake van is.

Zweedse open brief
In de krant Dagens Nyheter hebben bijna tweeduizend vrouwen uit de Zweedse muziekindustrie een petitie ondertekend tegen seksueel overschrijdend gedrag in hun werkveld. Dat gaat van junior medewerkers bij platenmaatschappijen tot bekende sterren als Robyn, Tove Lo, First Aid Kit en Zara Larsson en alles daar tussenin. De open brief gaat gepaard met een reeks geanonimiseerde anekdotes van schofterig gedrag tot zelfs strafbare feiten door mannelijke industrietypes. Inmiddels is er naar verluid een hooggeplaatste Zweedse executive geschorst naar aanleiding van de open brief.

De vraag is natuurlijk, wat moeten we ermee? Sommige muzikanten bekennen en bieden hun excuses aan, anderen ontkennen in alle toonaarden, maar het algemene beeld dat ontstaat is overduidelijk: er is iets gigantisch aan het schuiven dat jarenlang door de mantel der rock’n roll bedekt was. Hoe nu verder?

3voor12-redacteuren Atze de Vrieze en Cécile van Wijnsberge lopen allebei lang genoeg in de muziekwereld rond om hun eigen gedachten te hebben bij de verhalen die nu in de media klinken.

Atze de Vrieze

‘Eigenlijk is het natuurlijk helemaal geen nieuws, dat muzikanten hun fans proberen te verleiden. Dat is al zo oud als de rock ’n roll zelf, en geweldige biografieën van pak hem beet Led Zeppelin, Rick James en Mötley Crüe staan vol van de fantastische veroveringen (of mogen we dat nu niet meer vinden?). Muzikanten die nu schoorvoetend zeggen zich nooit zo bewust te zijn geweest hun hun ‘macht’ als muzikant, die liegen natuurlijk dat ze barsten. Ze weten dat dondersgoed, want het is precies wat ze zo aantrekkelijk maakt voor sommige vrouwen. Het is een mix van ijdelheid, overmoed, drank en coke, die we heel normaal vinden in de muziek.

We hebben het zelfs een beetje gecultiveerd. Ik reed laatst langs oefenruimte dB’s in Utrecht, waar de bandbus van DeWolff voor de deur geparkeerd stond. Gesponsord door Converse, grote foto van de band erop, en die oude leus: ‘What happens backstage, stays backstage’. De manager van Led Zeppelin droeg in de jaren zeventig een shirt met de tekst: ‘No head, no backstage pass’. Hetzelfde idee. Het is de aloude mythe van het geheime kleedkamerleven. Daar gebeuren dingen die God verboden heeft; er is drank, drugs, en natuurlijk seks. En daar wil je zijn. Wie zich daar begeeft, staat open voor avontuur.

Maar los van het feit dat kleedkamers vaak vooral naar zweetsokken ruiken, is het ook nog eens gewoon een werkruimte. Probeer je eens voor te stellen dat je als vrouw met een band op tour gaat, of het nu als merchandiseverkoper, als tourmanager of journalist is. Misschien is de band 100% ok (toch, DeWolff?), vroeg of laat gaat iemand een foute opmerking maken. ‘Oh, wat doe jij hier backstage? Werken? Ja ja.’

Voor muzikanten is het natuurlijk ook heel makkelijk, want die rijden de volgende ochtend gewoon weer door naar de volgende stad. Maar ook in de meer lokale muziekindustrie is het de normaalste zaak van de wereld dat pluggers, labeltypes, programmeurs (journalisten niet, dat zijn losers) op gezellige festivals oneerbare voorstellen doen, soms totaal uit het niets. ‘Wordt het niet eens tijd dat wij samen kindjes gaan maken?’, klinkt het dan. Ehm, nee? Ach, denkt de brenger van het oneerbare voorstel: niet geschoten is altijd mis. Het gaat met een schaamteloosheid die soms gewoon echt lachwekkend is.

Het lastige is dat die platte pogingen ook vaak genoeg ‘succes’ hebben. Zeker als een muzikant aanzien heeft, aantrekkelijk is, of allebei. Er zijn ongetwijfeld genoeg vrouwen zie zich graag naar de kleedkamer laten lokken of die een hand op een bil als het grootst mogelijke compliment zien. En als je met zo’n strategie eens in het weekend die vette vis binnen hengelt, blijf je die hengel toch gewoon uitgooien? Dat is het interessantste aan de discussie nu ontstaat. Die afwijzingen krijgen ineens veel meer gewicht, die misschien wel niet opwegen tegen de ’successen’. En wat is een 'succesvolle' verovering, als de vrouw in kwestie het helemaal niet wilde? Want nee, het is natuurlijk niet oké om in de bandbus schaterlachend naaktfoto’s van minderjarige meisjes te beoordelen. Ook niet als je zelf 21 bent en in een roes van vers succes leeft.

Toch zit het zo diep in het collectieve bewustzijn van iedereen die in de muziekwereld rondloopt, dat ik aarzel om hardop te zeggen dat ik dat vind. Het laatste wat je wilt zijn is een moralist die anderen vertelt wat wel en niet kan. Popmuziek, dat ging in de basis per slot van rekening toch om doen waar je zin in hebt? En bovendien: iedereen loopt hier toch voor zijn lol rond? Zou het ooit veranderen, is dit een echte revolutie of een social media hype? Ik ben benieuwd. Want je zult zien dat Nothing But Thieves heus niet stopt na deze shitstorm. Wat in elk geval wel verandert, is dat er een hele laag mensen in de muziekindustrie rondloopt die nu misschien wel hardop durft te zeggen: dat is niet oké.'

Cécile van Wijnsberge

'In de bredere #MeToo-discussie heeft de muziekindustrie een andere positie dan de politiek of zelfs Hollywood: popmuziek is onlosmakelijk verbonden met feestelijke losbandigheid, alcohol, drugs, en ja, ook seks. Daarom mag je gewoon roepen dat een meisje 'het had kunnen verwachten' als ze wordt aangerand wanneer ze backstage rondloopt – want waarom ben je daar anders?

Nou, ik kom er bijvoorbeeld om te werken. De muziekindustrie is uiteindelijk precies dat – een industrie. Wel een informele, maar daarom creëer je in de muziekwereld juist kansen door te netwerken en je op de juiste tijd op de juiste plek te begeven. Als je die plekken onveilig maakt voor voor vrouwen ontneem je vrouwen belangrijke kansen – en mist de muziekindustrie de kans om een heleboel fantastische vrouwen in dienst te nemen.

Of misschien loop je helemaal niet backstage om te werken, maar om een praatje te maken met je favoriete band. We hebben allemaal zo iemand, die ene muzikant die je zo graag de hand zou willen schudden. Al is het maar om ze te bedanken voor hun muziek, die zo veel voor je heeft betekend. Dat betekent niet dat die hand ook meteen ergens anders hoeft te gaan zitten – en bij mannen ga je er ook niet vanuit dat ze daar op uit zijn of op zitten te wachten. Aan die jolige Nederlandse jongens die bij elke Snoop Dogg show backstage willen om hem een joint aan te bieden vraag je toch ook niet met een knipoog of ze daarna ook nog 'wat anders' met hem hebben gedaan?

Het informele karakter van de backstage (of de studio, of de tourbus) maakt de grenzen tussen professioneel en feestelijk soms vaag, en de onvoorwaardelijke aanbidding van fans is waanzinnig voer voor je ego. Maar als muzikant of muziekindustriefiguur moet je je bewust zijn van je verantwoordelijkheid en je macht: je bent aan het werk. En of degene tegenover je nu een collega of een fan is, je hoort je professioneel te gedragen.

Iedereen heeft zijn eigen morele kompas, zijn eigen beeld van wat wel en niet kan. Wat is acceptabel gedrag, en wat gaat te ver? Daarom hoor je van veel beschuldigde mannen dat ze zich de gebeurtenissen ‘anders herinneren’ dan hun beschuldigers: er heeft wel iets plaatsgevonden, maar over of wat er gebeurde acceptabel was verschillen ze van mening. Het klassieke ‘he said, she said’ (voornaamwoorden zijn inwisselbaar, natuurlijk).

We zijn gewend om in de media seksuele mishandelaars te zien als schurken, paria’s, psychopaten met kwaad in de zin. Wat we daardoor vergeten is dat je ook iemand kwaad kunt doen zonder het zelf als zodanig te zien. Je kunt ruim binnen je eigen grenzen van ‘acceptabel gedrag’ opereren, terwijl je ondertussen die van de ander overschrijdt. Maar – en dit is cruciaal – dat is géén excuus voor het gedrag. In tegendeel: het is een symptoom van een cultureel verschijnsel dat daders in bescherming neemt en slachtoffers dwingt zich stil te houden. ‘Hij bedoelde het niet kwaad. Je had het kunnen weten. Neem het nou niet zo zwaar op. Het was toch maar een compliment/grapje/versierpoging?’ Of, en die komt in de muziek het meeste voor: 'Het hoort er toch een beetje bij?'.

Maar de al dan niet kwade bedoelingen van de dader zijn voor een slachtoffer irrelevant. En of het 'erbij hoort' of niet, de uitkomst is hetzelfde: je voelt je vies, verdrietig, eenzaam. Alles doet pijn of alles voelt verdoofd.

Dat is misschien ook wel het hart van de #MeToo-discussie: niet zozeer het aan het licht brengen van seksuele intimidatie en mishandeling – vrouwen wisten allang dat dit gebeurt. Meer dan dat gaat het om bewustwording aan de kant van de mannen: ja, dit komt echt zo veel voor. En ja, dit gedrag is onacceptabel. Ik zei er toen niks van, omdat ik bang was hetzelfde te horen dat ik al die keren daarvoor had gehoord: ‘Ik bedoel het niet kwaad. Je had het kunnen weten toen je met me mee naar huis ging. Neem het nou niet zo zwaar op. Ik vind je gewoon mooi/lief/sexy.’ Of ergere dingen, zeurend, dwingend, dreigend. Maar dat betekent niet dat ik het normaal vond. Dat betekent niet dat het acceptabel gedrag is. Dat betekent niet dat je je poten niet gewoon thuis moet houden.

Deze discussie is eigenlijk een verzameling van alle stemmen die al die keren stil bleven, net als ik. Die telkens dachten, ‘Ik zeg er maar niets van, want wie gelooft me? Wie neemt me serieus?’ Wat deze discussie kan doen, is die mantel van stilte, ongeloof, vooroordelen en zogenaamd goede bedoelingen die daders beschermt in de fik steken. Wat er nu gebeurt, in het allerbeste geval, is dat iedereen straks door heeft dat bepaald gedrag niet acceptabel is. Backstage niet, in de tourbus niet, en in de studio of je hotelkamer ook niet. Dat je niet kunt doen alsof je niet wist dat je niet hoort te zeuren of dwingen, of zomaar iemand aan te raken, of ongevraagd een seksueel getinte foto naar iemand te sturen, of de sexy foto’s die je krijgt de hele tourbus rond te laten gaan. Dat je je bewust bent van je macht in de situatie, en dat je die niet dient te misbruiken.'