De ontstaansgeschiedenis van Black Earth gaat inmiddels al een jaar of zeven terug. Tomasz (die bij voorkeur alleen met zijn voornaam genoemd wordt) en Grace Lostia – respectievelijk afkomstig uit Polen en Italië en al langere tijd in Utrecht – waren allebei actief in de krakersbeweging in Utrecht. Beide maatschappelijk en politiek betrokken voelden ze zich gemotiveerd om ook betrokken te raken bij de alternatieve culturele scene. Ze leefden allebei in een gekraakte/autonome ruimte genaamd Lucky 13. Van daaruit begonnen ze evenementen te organiseren, iets waarmee beiden binnen de underground alternatieve en punk scenes van hun thuislanden al ervaring hadden opgedaan. Het doel was om rondom hun evenementen een gemeenschap te vormen. "Zonder dat we ons door geld lieten leiden, gebaseerd op een solidaire infrastructuur en een specifiek socio-politiek doel: om onafhankelijke muziek, kunst en cultuur de ruimte te geven in een snel bewegende stad als Utrecht die langzaam door gentrificatie opgeslokt wordt", vertelt Lostia ons.
Black Earth is binnen de Utrechtse zware underground inmiddels niet meer weg te denken. Hun concerten en jaarlijkse festival – dit jaar op 16 en 17 maart in dB's en ACU – dienen al jaren als vaste pijler waar men binnen de scene elkaar vindt en met elkaar verbindt. We spraken de twee drijvende krachten achter Black Earth over het reilen en zeilen binnen de Utrechtse underground.
Tomasz en Lostia wilden iets doen aan de veranderingen waar Utrecht aan onderhevig was, met DIY-ruimtes die uit het centrum verdwenen en stemmen uit de tegencultuur die daardoor hun plek verloren. Loista: "In die afbraak aan culturele diversiteit, en de extreme rijkdom van muzikale en creatieve projecten die er nog steeds buiten het commerciële spectrum te vinden waren, vormden wij Black Earth. Vanuit de underground, zonder ook maar iets aan onze idealen in te boeten." Een project ontstaan uit een gedeelde passie voor muziek als middel om politiek mee uit te dragen.
Origine
De eerste evenementen vonden plaats in een plek die eigenlijk nog steeds de thuisbasis is van Black Earth: Cultureel Centrum Moira. In april 2017 organiseerden ze bijvoorbeeld de eerste editie van hun Devoted To Drone serie, die inmiddels al aan de vijftiende editie toe is, met de Nederlandse acts Owlbite en Stephen Doyle en de Italiaanse DuChamp Doyle. Vanaf daar begon de bal aardig snel te rollen en organiseerde Black Earth onder andere optredens met Lifeless Past, 78RPM, thisquietarmy, Second Guessing, Monarch! en PIJN. Voor het jaar om was, was het eerste Black Earth Festival ook een feit.
Gevraagd naar de drijfveren achter Black Earth, wordt hun maatschappelijke betrokkenheid des te duidelijker: "Black Earth is constant aan verandering onderhevig, maar blijft vasthouden aan zijn kernwaardes. We willen de kapitalistische muziekindustrie uitdagen en bekritiseren", vertelt Lostia. Daarom ontvangt Black Earth ook doelbewust geen subsidie: om zo onafhankelijk mogelijk te kunnen opereren, "al blijf je daardoor soms onder de radar. Door de pandemie, afstotelijke oorlogen en een inflatiemaalstroom was ons op solidariteit en support gestoelde netwerk de laatste jaren nogal verzwakt. Maar we staan nog overeind en zullen doorgaan."
Constant bezig met nieuwe manieren om hun doelen mee te verwezenlijken, is het telkens weer een balanceeract tussen Black Earth nog luider maken en de boel tegelijkertijd betaalbaar en duurzaam houden. Lostia: "We willen er zijn voor de lokale en internationale artiesten die voor het eerst een podium zoeken, naast bekende(re) artiesten. Als initiatieven als Black Earth verdwijnen, wat blijft er dan nog over aan ruimtes en organisaties die zulke jonge artiesten, nog zonder agent of connecties, een plek kunnen bieden?" Een punt dat Tomasz onderstreept: "We willen vooral nieuwe, opwindende artiesten de ruimte bieden om hun muziek te kunnen laten horen, en daarbij ruimte houden voor artiesten om underground te blijven als ze dat willen. Zoals de legendarische hardcore punkband Code-13, die voor Black Earth in 2023 na 20 jaar weer terugkeerde naar Europa."
Project Nefast op Black Earth Festival 2019
Qualitytime
Daarnaast vervult het festival op meerdere manieren een belangrijke rol in de Utrechtse underground, met lokale bands als Ontaard, Throwing Bricks en Terzij de Horde die in het verleden Black Earth Festival’s podium betraden. Maar voor Lostia en Tomasz gaat het verder dan alleen de bands die ze programmeren. Het festival komt tot de kern van wat Black Earth wil zijn, waarin alles en iedereen samenkomt, aldus Lostia. "Het zijn altijd momenten om nog meer tijd met elkaar door te brengen. We betrekken er altijd ons hele netwerk bij, het hele ecosysteem aan artiesten, labels, brouwerijen, grafisch ontwerpers, culinaire projecten, gemeenschapsorganisatoren, fotografen en alle denkbare soorten creatieve personen. Die komen allemaal samen, om een weekend lang qualitytime met elkaar door te brengen." Plus, vult Tomasz aan, "het festival genereert telkens ook meer aandacht dan de afzonderlijke concerten. Daardoor zijn zowel onze organisatie, als de artiesten die voor ons optreden, beter te vinden voor mensen met een passie voor muziek."
Terzij de Horde op Black Earth Festival 2018
Transitie
Anders dan voorheen vindt Black Earth Festival dit jaar niet aan het eind, maar juist aan het begin van het jaar plaats. Dat was noodgedwongen, laat Lostia ons weten: "We waren genoodzaakt om het van oktober naar maart te verplaatsen, aangezien er in de herfst al zoveel festivals en grote producties zijn. De concurrentie is moordend. We hebben het besluit op best korte termijn genomen, wat nogal wat risico met zich meebracht." Vandaar ook dat het festival ditmaal maar twee, in plaats van drie dagen is: om het financiële risico te beperken. Iets waar ze niet blij mee zijn, om de bijzondere samenwerkingen en optredens die ze erdoor mislopen, maar wat nu eenmaal nodig was om het financiële risico te beperken. Daarnaast hangt het samen met de toekomstige vormen waar Lostia en Tomasz Black Earth naartoe zien bewegen. Ze noemen het festival dit jaar dan ook een transitie-editie.
Het festival in een andere periode organiseren bracht moeilijkheden met zich mee, vertelt Lostia: "Veel bands touren eigenlijk niet in februari of maart. Het was een enorme uitdaging om zowel break-even te spelen, als ons publiek te bedienen op de manier die wij willen. Zelf vind ik de line-up fantastisch geworden, en de ticketprijzen heel redelijk. Of we ook break-even weten te spelen? Dat moet je ons over een paar weken maar vragen, hahaha!"
Sonische reis
De editie in maart is alweer de vijfde, en laat zien dat het festival garant blijft staan voor een mix van bekende en onbekende namen met onder meer Ismena, Lijkschouwer, Lili Refrain en Designer Violence als onderdeel van de line-up. Gevraagd naar specifieke tips, antwoordt Lostia aanvankelijk terughoudend: "We plannen het festival altijd op zo’n manier dat mensen ieder nieuw optreden onvermoeid in kunnen duiken en er geen vervelende overlap in timetables zit. Het is echt een sonische reis voor de nieuwsgierige luisteraar, met een liefdevol en toegewijd team achter de organisatie ervan, dat groter is dan alleen Tomasz en ik." Met als groot voordeel dat er iedere dag maar één podium is waar concerten op plaatsvinden, benadrukt Tomasz. "Daar willen we mensen mee aanmoedigen om alle artiesten en bands die we hebben uitgenodigd te gaan bekijken."
De organisatoren kunnen het niet laten nogmaals de idealistische kern van het festival te benadrukken. "De artiesten die op onze line-ups staan komen ook niet voor een goeie deal", zegt Lostia, "maar omdat ze van ons festival en onze gastvrije houding gehoord hebben. Ze zien het als een weekend waar ze rond kunnen blijven hangen en nieuwe vrienden kunnen maken. Maar als ik toch één artiest uit zou moeten lichten, dan is dat Dalila Kayros. Een muzikaal duo uit Sardinië, die ik iedereen aan wil sporen om te gaan zien!" Tomasz tipt nog SunStare, de Franse slugdemetalband die hij in 2022 in Frankrijk zag en direct voor hun festival wilde uitnodigen. "Iets nieuws bij ons festival is de afterparty", vult hij nog aan. "Hopelijk wordt dat ook voor ons een moment dat we onze festivalverantwoordelijkheden even los kunnen laten, en met onze vrienden en de artiesten die we uitnodigen kunnen dansen."
Te zien: Black Earth festival 2024 met o.a. Ismena, SunStare, Lijkschouwer, Lili Refrain, zaterdag 16 maart & zondag 17 maart @ dB’s en ACU.