Ooit begon het als een evenement dat mensen de donkere winter door moest helpen, maar inmiddels is het Noorse Insomnia uitgegroeid tot zoveel meer dan dat. Als platform voor artistieke expressie en dialoog en als een dagenlang feest waarop artiesten, filosofen en politici zij aan zij dansen, heeft het festival uit Tromsø zich vorige week bewezen. Haagse festivalpartner TodaysArt was dit jaar van de partij om een reeks artiesten te presenteren.

Een wereld van verschil. Dat is het eerste wat in ons opkomt als we deze Arctische culturele hub met de Hofstad vergelijken. Terwijl het noorderlicht hier boven de besneeuwde bergtoppen danst, heeft de herfst er in de Hofstad eindelijk ingehakt. En waar de werkweek in Den Haag met een biertje in een bruin café wordt afgesloten, moet je in Tromsø de hele week werken om dat biertje überhaupt te kunnen kopen.

Toch hebben de twee steden meer gemeen dan je zou denken. Beide waren in de jongste jaren van techno en house een muzikale hoofdstad op het gebied van elektronische muziek. Bovendien heeft de experimentele scene in Tromsø, net als Den Haag, meerdere (inter)nationale helden voortgebracht, van Röyksopp tot Biosphere. Het mag dan ook geen toeval heten dat Insomnia, een festival dat qua focus naadloos op TodaysArt aansluit, in een vergelijkbare pioniersstad is verrezen.

Artikel gaat verder onder de foto.

3VOOR12 Den Haag reisde met TodaysArt af naar Insomnia om verslag te doen van het festival en met de partners terug te blikken op het driejarige programma We Are Europe, een Europese festivalsamenwerking waar Insomnia en TodaysArt deel van uitmaken. Lees hier ons interview over We Are Europe.

© Tina Derakshan

Grensverleggend

“Het begon allemaal in de jaren 90 als een manier om de donkere winter door te komen”, grapt Tommy Ose van Insomnia vrijdag tijdens een conferentie. Het blijkt een kern van waarheid te hebben: in een tijd waarin het publiek steeds meer naar grotere culturele hubs als Berlijn en Amsterdam wordt gezogen, houden festivals als Insomnia en TodaysArt de lokale experimentele scene én het culturele seizoen in de kleinere steden in leven.

Op de line-up van Insomnia pronken daarom zowel lokale als internationale artiesten die publiek uit alle hoeken van Noorwegen en daarbuiten naar het noorden hebben gelokt. De verantwoordelijke voor een handvol van deze namen? Het Europese netwerk We Are Europe, een collectief dat de afgelopen drie jaar een Europese uitwisseling van kunst, elektronische muziek en context mogelijk heeft gemaakt. De partnerorganisaties gingen elk een keer bij elkaar op bezoek om een deel van elkaars festivalprogramma te co-cureren.

"De We Are Europe programmering is een geweldige toevoeging geweest voor ons festival"

-Gjøa Orheim (Insomnia Festival)

Insomnia is niet alleen de meest noordelijke, maar ook de kleinste van de acht festivals die deelnemen aan de samenwerking. Gjøa Orheim van Insomnia ziet daar juist de kracht van haar festival in. “Doordat we het kleinste zijn, hebben we de kans gekregen om de grotere organisaties wat meer down to earth te krijgen. Niet alles hoeft altijd zo formeel te zijn, vinden wij. Al is dat misschien ook wel iets wat ons Noren eigen is.“


© Mats Gangvik

Ze is ook erg tevreden het het programma dat We Are Europe de afgelopen jaren in Tromsø heeft doen verrijzen. ”De programmering is een geweldige toevoeging geweest aan ons festival. We zijn erg open geweest naar de suggesties van onze partners. Soms boekten we hierdoor artiesten die we zelf niet eens zo goed kenden, maar het publiek was er gek op. Dat is denk ik het mooiste geweest aan de afgelopen drie jaar. Bovendien hebben projecten als We Are Europe ons meer in de lokale en Noorse scene op de kaart gezet. Ze helpen de stad en regio, maar ook lokale muzikanten en artiesten."

Ook Bernhard Steirer, mede-oprichter van de Oostenrijkse partner Elevate, blikt tevreden terug op de afgelopen drie jaar. “Ik vind het prachtig dat het zowel grote spelers als festivals met een kleinere scope heeft samengebracht. Maar wat we allemaal gemeen hebben, is dat we ons allemaal op méér richten dan alleen muziek, of het nu gaat om kunst, industrie of politiek.” De artistieke en licht rebelse voetafdruk van TodaysArt was eerder dit jaar duidelijk zichtbaar op ‘zijn’ Elevate, waar de Hagenaars een flink controversieel panel en een reeks audiovisuele concerten uit de grond stampten.

Dat was toen. Nu brengt TodaysArt, naast de shows van Fatima Al Qadiri, Amp Fiddler en Lanark Artefax, ook een kunstinstallatie van de Mongoolse artiest Bat-Erdene Batchuluun en een keynote-speech over de apocalyps  naar Tromsø. Olof van Winden, oprichter en directeur van TodaysArt, vertelt: “Het programma dat we dit weekend hier presenteren is geheel in overleg met de organisatie gekozen. Wat het muziekprogramma betreft: Tommy, Silja (van Insomnia, red.) en ik waren op Sónar en hebben daar de optredens van Lanark Artefax en Fatima Al Qadiri gezien. Toen hebben we besloten om ze ook hier te boeken.”

© Tina Derakhshan

Bat-Erdene Batchuluun @ Insomnia

© Tina Derakshan

Amp Fiddler @ Insomnia


© Mats Gangvik

De nacht

De We Are Europe artiesten vormen maar een kleine greep uit de uitgebreide en diverse avondprogrammering van Insomnia. Zodra de zon in Tromsø achter de bergen is gezakt, is het daarom hoog tijd om ons naar de concertzalen te begeven. Waar TodaysArt vorige maand het volledige stadscentrum opslokte, pakt Insomnia de boel met een gezonde dosis Scandinavische soberheid aan. Nagenoeg het complete avondprogramma speelt zich af op drie podia in “Driv”, een knus uit de kluiten gewassen studentencomplex. Het betekent in ieder geval dat we dit weekend geen artiest hoeven te missen.

De Detroitse artiest Amp Fiddler brengt met zijn hip-hop en funk een verrassend geluid naar een festival dat met name om experimentele muziek draait. Samen met A Drummer from Detroit krijgt hij het voor elkaar het festival al vroeg op de avond op z’n kop te zetten. Live zang, drums en toetsen krijgen een elektronische twist in een non-stop positieve vibe die ons de rest van de avond bij zal blijven.

Ook artieste Fatima al Qadiri uit Koeweit blijkt een interessante keuze met haar eclectische elektronische werk. De artieste heeft met haar live show ‘Shaneera’ vol politieke referenties, Arabische invloeden, teksten uit Grinder-dialogen en vooral een hoop glamour onze nieuwsgierigheid gewekt. Helaas blijkt ze onze verwachtingen dit weekend toch niet waar te kunnen maken: ‘Shaneera’ blijkt, hoewel op pompeuze wijze gebracht, veelal eentonig en muzikaal niet erg vernieuwend. Meer inhoud en minder glitter had ons toch langer bij de les gehouden.

© Tina Derakshan

Amp Fiddler @ Insomnia

© Sebastian Wilches

Fatima al Qadiri @ Insomnia

Een aangename verrassing blijkt Hieroglyphic Being, een Amerikaanse artiest die het publiek op sleeptouw neemt met zijn rauwe, eclectische mixes en surrealistische beelden. Ook Nene H, die de vrijdag later mag afsluiten, weet ons wederom te overtuigen met haar hypnotiserende set. Op zaterdag zijn we met name onder de indruk van de bijna magische traditioneel-elektronische creatie van de Laplandse Ratkje & Barruk.

© Tom Stian Martinsen

Ratkje & Barruk - Avant Joik @ Insomnia

© Tom Stian Martinsen

Nene H @ Insomnia

Ook de rap rijzende legende Lanark Artefax is naar Tromsø afgereisd voor zijn audiovisuele show. Het optreden is wellicht iets minder behapbaar voor de dansende festivalganger en bezoekers die hem ook op Sónar, Rewire of TodaysArt hebben zien optreden, kunnen wat last hebben van een deja-vu: de show blijkt van A tot Z hetzelfde te zijn en is weinig aangepast aan de setting van de zaal.

Toch mag het gezegd worden: het blijft een sterk concept. De jonge Schot blaast het publiek omver een overweldigende stoten van geluid, een effect dat nog eens vergroot wordt door de bijna verblindende lichteffecten en het lichtgevende ‘raam’ op het midden van het podium dat alle ogen naar zich toe trekt. Het lijkt wel alsof Lanark ons een kijkje biedt in een andere, donkerdere dimensie. Of is het ons innerlijke bewustzijn dat los wil breken? Als de laatste uithaal door de speakers is gebarsten en het licht uitgaat, bekruipt ons een onheilspellend gevoel.

© Mats Gangvik

Lanark Artefax @ Insomnia

De apocalyps

Het is precies dat gevoel dat de volgende dag terugkomt als de Kroatische filosoof Srećko Horvat ons op uitnodiging van TodaysArt een kijkje biedt in zijn alternatieve realiteit. Daar, op het randje van de bewoonde wereld, met een uitzicht op een paar fragiele besneeuwde bergtoppen, lijkt de waarheid ons nog harder in het gezicht te slaan dan normaal als de denker ons zijn vraag stelt: wat als de apocalyps al heeft plaatsgevonden?

Horvat kijkt naar de huidige politieke en ecologische situatie aan de andere kant van het raam en ziet de tekenen van het eind der tijden nu al daar: van de enorme militaire oefening van de NAVO enkele kilometers verderop tot de aanstalten van bedrijven om naar olie te boren op de noordpool. Toch ziet hij het niet als het einde, maar als een nieuwe kans. “We moeten onszelf organiseren en niet bang zijn voor iets dat tóch onvermijdelijk is als we er niets aan veranderen.”

© Irina Gabby

Srećko Horvat @ Insomnia

"Er komt een grotere focus op de creatie van content met journalisten, denkers en activisten"

-Olof van Winden (TodaysArt)

Het begin

Over organisatie en verandering gesproken: nu de drie jaar We Are Europe voorbij zijn, waren de festivalorganisaties in Tromsø samengekomen om de boel af te sluiten. Of althans, dat was het idee. De gezichten kunnen vrijdagmiddag echter niet blijer staan als projectmanager Tommy Ose van Insomnia bekend maakt dat de EU nog drie jaar financiering heeft toegezegd. We Are Europe gaat door, zij het met een iets andere invulling.

“Er komt een grotere focus op de creatie van content met journalisten, denkers en activisten”, legt Olof van Winden ons uit. Hiermee ziet hij veel kansen voor netwerken als We Are Europe om een positieve post-apocalyptische toekomst te creëren. Door het creëren van politiek dialoog, maar ook door een podium te bieden aan artiesten die - verwijzend naar de kersverse president van Brazilië - vanwege hun seksuele voorkeur van het podium zijn gejaagd. “Kijk maar naar Bolsonaro. De tijden worden almaar grimmiger. En precies omdat de tijden zo grimmig worden, gaan we nog drie jaar door en voeren we onze plannen nog sneller uit. Dat maakt het nieuwe We Are Europe naar mijn mening super relevant, juist nu.”

TodaysArt vindt plaats op 20 en 21 september 2019.

Foto´s via Insomnia: Mats Gangvik, Tina Derakhshan, Irina Gabby, Tom Stian Martinsen en Sebastian Wilches