Album van de Week (20): Kendrick Lamar Album van de Week (20): Kendrick Lamar

‘I been duckin’ the pandemic, I been duckin’ the social gimmicks. I been duckin’ the overnight activists, I’m not a trending topic’, zo rapte Kendrick Lamar vorig jaar op zijn grote terugkeer in de hiphopwereld. Vier jaar lang was hij stil geweest. Ook rond de moord op George Floyd bleven zijn lippen verzegeld, ook toen de coronapandemie Amerika in chaos achterliet was Kung-Fu Kenny nergens te bekennen, en ook rond de presidentsverkiezingen van 2020 liet hij zijn stem niet gelden. En dat werd hem door de zwarte gemeenschap niet bepaald in dank afgenomen. Waarop reageerde Lamar vervolgens in de track ‘family ties’ van zijn neefje Baby Keem? Niet zozeer op de grote wereldcrises zelf. Nee, het is vooral een reactie op de vele mensen die vonden dat hij – Pulitzer-prijs-winnaar, groot kunstenaar, stem van het onderdrukte Amerika, maker van hét protestanthem ‘Alright’ – niet stil kon blijven terwijl de wereld weer eens in de fik stond.

Zo worstelt hij op zijn nieuwe album Mr. Morale & The Big Steppers met de verwachtingen die de mensheid van hem heeft. ‘Kendrick made you think about it, but he is not your savior’, stelt hij op ‘Savior’. En ook grote rappers als J. Cole en Future zijn geen messias. Nee, we rammelen van alle kanten, zegt Kendrick, we zijn net zo imperfect als iedereen.

Op de hoes poseert Kendrick dus met de doornenkroon van Jezus, maar ook met een pistool onder zijn riem gestoken. ‘Heavy is the head that chose to wear the crown’, parafraseert hij Shakespeare. Ja, hij ziet ook wel dat hij verantwoordelijkheden heeft – hij is tenslotte de omega, een halve god, de beste rapper ter wereld! –, maar hij kan niet iedereen behagen. Alsmaar herhaalt hij het mantra: ‘I can’t please everybody. I can’t please everybody. I can’t please everybody.’ Sterker nog: hij weet niet eens of hij wel kan voldoen aan zijn éigen verwachtingen.

Zo zei Lamar ook in 2017 rond de release van DAMN al eens in een interview met Rolling Stone dat maatschappijkritiek geen zin heeft en zelfreflectie het allerbelangrijkste is, want dat is waar verandering moet starten. Een betere wereld, die begint bij jezelf. En om persoonlijk te groeien? Om vrede te vinden? Dan moet je eerlijk zijn, koste wat kost. ‘Tell them the truth’, draagt zijn partner Whitney Alford hem op in de albumopener. Hoe lelijk en messy de waarheid ook is, je moet ‘m delen.

Kendrick Lamar vliegt op Mr. Morale & The Big Steppers dus af en toe nogal lelijk uit de bocht. Dat is nu juist de bedoeling! Hij biecht op hoe vaak hij wel niet vreemdging, hoe hij zijn transgender familieleden vroeger uitschold (en zich nu pas realiseert hoe lelijk dat eigenlijk was), hoe hij de diepe krater in zijn hart probeerde te vullen met peperdure horloges en auto’s. Hij liet zelfs zwembaden bouwen waar hij nooit in heeft gezwommen. Maar wat hou je nog over als je al die designerkleren uittrekt? Als je het N95-masker laat vallen? ‘You ugly as fuck!’, antwoordt Kendrick.

Het allerlelijkst is natuurlijk ‘We Cry Together’, waarin hij en actrice Taylour Paige als geliefden in een knetterende ruzie belanden. Het is werkelijk verschrikkelijk onaangenaam om naar te luisteren. Kendrick wordt steeds misogyner in zijn aanval, waarop zij reageert: jij bent de reden dat sterke vrouwen doordraaien, jij bent de oorzaak van Trump en Harvey Weinstein, jij bent de reden dat R. Kelly niet inziet dat hij een misbruiker is. Zijn matige comeback: ‘Man, shut the fuck up, we all know you still playin' his music.’ Waarop hij haar sleutels afpakt (zodat ze niet zomaar wegkan!), en ze uiteindelijk alsnog samen in bed duiken. Brrrrr.

(tekst gaat verder na de video)

Zo schuurt het constant op Mr. Morale & The Big Steppers, en het zijn ongemakkelijke waarheden die Kendrick deelt, maar hij doet zich in ieder geval niet beter voor dan hij is. Juist daarom haalt hij op de plaat de hele tijd uit naar ‘cancel culture’. ’N***** killed freedom of speech, everyone sensitive. If your opinion fuck 'round and leak, might as well send your will.’ En even verderop: ‘Bite they tongues in rap lyrics. Scared to be crucified about a song, but they won't admit it. Politically correct is how you keep an opinion. N***** is tight-lipped, fuck who dare to be different.’ Het lijkt een nogal suffe take van zo’n groots artiest: boehoe, je kan niet meer zomaar zeggen wat je wil zonder daarop aangesproken te worden. Maar uiteindelijk spreekt hij vooral zijn collega-rappers aan: als jij de waarheid niet deelt, omdat je bang bent dat je erop wordt afgerekend door critici op kruistocht en witte ridders op Twitter….. wat is je kunst dan nog waard?

Want begrijp hem niet verkeerd, Kendrick Lamar is ook doodsbang dat je hem veroordeelt, maar hij vraagt liever om vergiffenis dan dat hij liegt. ‘If I told you who I am, would you use it against me?’ ‘My truth too complicated to hide now. Can I open up? Is it safe or not? I'm afraid a little, you relate or not?’

Zo wordt Mr. Morale & The Big Steppers een steeds rommeligere kluwen van ongemakkelijkheden, en zo klinkt–ie muzikaal ook. Slechts af en toe geeft hij handvaten, de beste hooks weigert hij te herhalen, vaak switchen tracks alweer van beats voordat je erin kunt gaan hangen. Hij laat het geweldige minimalistische pianospel van de Britse Duval Timothy botsen op loeiharde trapbeats, geeft bassist Thundercat de spotlight om langs ‘Die Hard’ te glijden en laat Pharrell een duistere, overstuurde productie afleveren die klinkt alsof–ie ook van Kanye had kunnen zijn (op ‘Mr. Morale’). En tussendoor klinkt als rode draad – echt waar! – constant tapdancing van twee jonge broertjes. What the fuck zou dat betekenen?

Elk album van Kendrick had minstens één (en vaak wel vier!) tracks die je primetime op WOO HAH! zou kunnen draaien om de crowd gek te draaien, maar op Mr. Morale staat niet één banger die ook maar in de buurt komt van ‘Humble’, ‘Alright’, ‘King Kunta’, ‘The Blacker The Berry’, ‘Swimming Pools’ of ‘Bitch, Don’t Kill My Vibe’. Nee, Kendrick hoeft geen hit te scoren met Mr. Morale & The Big Steppers, liever graaft hij dieper, en nadat hij zijn tekortkomingen heeft gedeeld, graaft hij in een lange therapiesessie naar de oorzaken van die tekortkomingen.

Het ene na het andere monster gaat hij zo te lijf met de wijsheden van zelfhulpgoeroe Eckhart Tolle: zijn ‘daddy issues’, de moord op een dierbare vriend, de verkrachting van zijn moeder (en het trauma achter de vraag die zij hem telkens weer stelt: ‘Ben jij misbruikt door je neef?’), en via die weg stipt hij op de prachtige track ‘Mother I Sober’ (met Beth Gibbons van Portishead!) ook aan hoe trauma’s in de zwarte gemeenschap van generatie op generatie worden doorgegeven. Opmerkelijk is hoe hij rapt: ‘I know the secrets, every other rapper sexually abused. I see 'em daily buryin' they pain in chains and tattoos.’ Hij gaat er verschrikkelijk ver in, vraagt zich zelfs af of R. Kelly ook zo’n monster was geworden als hij zelf niet was misbruikt op jonge leeftijd.

Vaak duikt ook Kodak Black op, de rapper die ervan werd beschuldigd op 18-jarige leeftijd een tiener te hebben verkracht na een concert en in de rechtbank tot een schikking kwam (waarbij hij schuld bekende voor mishandeling). Kodak lijkt niet op de plaat te staan om te choqueren – zoals Kanye deed door samen te werken met Marilyn Manson en DaBaby – maar omdat Kodak een spirituele reis lijkt te maken zoals Kendrick ook doet: je littekens laten zien en op zoek gaan naar een betere versie van jezelf.

Duizelt het al? Mr. Morale & The Big Steppers is een ontzettend complexe plaat vol grote vraagstukken en harde statements, waar je je constant zult afvragen: wat vínd ik hier eigenlijk van? Het is een plaat waar je het ook schreeuwend mee oneens kunt zijn, en een plaat die in ieder geval alles behalve vrijblijvend is. En dat lijkt precies de missie van Kendrick Lamar te zijn. Daarmee is het óók gewoon de scherpste rapplaat van de afgelopen vijf jaar.