Met de voltooiing van een volle week Songfestival is het Fieldlab traject min of meer ten einde. In ongeveer drie maanden onderzocht een team van wetenschappers op verschillende manier de bezoekers op 24 evenementen in het hele land, van zakelijke congressen tot voetbalwedstrijden tot dance festivals. Het doel: onderzoeken of de 1,5 meter regel, die als een molensteen om de evenementensector hangt, ingeruild kan worden voor andere maatregelen, zoals vooraf testen en het ontvangen van publiek in bubbels. Dat kan, zegt Bas Kolen van de TU Delft, die een risicomodel maakte. ‘In eerste instantie werd gedacht dat thuis blijven het veiligst is. Dat is misschien zo als je alleen op de bank zit, maar niet als je bezoek ontvangt. Op je werk loop je meer risico dan getest op evenementen.’
Hoofdonderzoeker en OMT-lid Andreas Voss ging donderdagmiddag pal achter het wetenschappelijke gehalte van de Fieldlabs staan. Er was de laatste weken felle kritiek van collega-wetenschappers, onder meer met een open brief die door meer dan 300 critici ondertekend werd. Die wezen er onder meer op dat Fieldlab zijn resultaten niet in papers publiceert, waardoor het onderzoek moeilijk controleerbaar is. De innige samenwerking met de evenementensector wekt bovendien de indruk dat koste wat kost naar een gewenst resultaat toegewerkt wordt. En dan die opschaling. Is het nu wel nodig en ethisch verantwoord om van 500 bezoekers op te schalen naar 10.000 lallende feestgangers, midden in een pandemie? ‘Ik zou ook kritiek hebben als ik slecht geïnformeerd was’, sneerde Voss. ‘Maar wij hebben webinars gegeven, rapporten aan de politiek overhandig, we hebben nu al meer gepubliceerd dan enige andere wetenschapper in een jaar gedaan zou hebben. Maar het is toegepast onderzoek, de publicaties komen er nog aan. En we zijn nog niet eens klaar met het onderzoek.’
Zelfs als de besmettingscijfers in Nederland ernstig of zeer ernstig zijn, moet het mogelijk zijn om onder bepaalde voorwaarden evenementen te organiseren. Dat is de conclusie van Fieldlab Evenementen, dat vandaag zijn eindresultaten presenteerde. Manager Pieter Lubberts: ‘Snelheid is nu van groot belang. Het kabinet moet deze adviezen omzetten in beleid.’
De problemen rond Fieldlab onderstonden vooral bij die opschaling, die ook nog eens samenviel met de derde golf. Onverantwoord, vonden velen. Met name het oranje feest van Radio 538 kreeg het fel te verduren, onder meer vanuit de Bredase horeca. Voss: ‘We wilden laten zien dat wat we bij kleine evenementen zien, ook opgaat bij grotere groepen mensen. We dachten dat al wel, maar je moet het bewijzen. Als je met grotere bubbels gaat werken - van 250 mensen naar wel 1.000 - neemt het aantal contacten maar minimaal toe.’
Het Fieldlab onderzoek bestaat uit verschillende onderdelen. Naast het risicomodel van de TU Delft is dat onder meer onderzoek naar bewegingen van bezoekers, uitgevoerd door Breda University Of Applied Science (BUAS). Voor dat onderzoek kregen alle bezoekers een chip om hun nek. Volgens Andreas Voss laat dat onderzoek perfect zien dat mensen buiten hun eigen bubbel - dat wil zeggen: de bezoekers die je daadwerkelijk kent op een evenement - weinig contacten hebben. Zo was er direct een verschil te zien tussen het business event in het Beatrixtheater - waar mensen uit de evenementensector elkaar na lange tijd weer zagen - en een theatervoorstelling in dezelfde zaal - waar mensen elkaar in principe niet kennen.
In een ander onderzoek moesten bezoekers meezingen met bekende liedjes, terwijl ze slokjes namen van een fluorescerende stof. Belangrijkste conclusie daar is dat grote druppels veelal tegengehouden worden door een mondkapje, en anders evengoed binnen een meter op de grond vallen. Volgens Andreas Voss betekent dat concreet dat een rij leeg houden in een bioscoop of theater niet nodig is. Om besmettingen via aerosolen tegen te gaan zou veel aandacht uit moeten gaan naar ventilatie. Na aanpassing aan de pandemiesituatie voldeden alle gebruikte ruimtes van Fieldlab ruimschoots aan de veilige marge van 24 m3 luchtvervanging per persoon per uur, stelt Tim Beuker van BBA/Binnenmilieu. Uiteraard zijn de buitenevenementen het best voorzien, maar ook in ZiggoDome is de luchtverversing ruim boven de marge, terwijl in een gemiddelde woonkamer de ventilatie dramatisch is. ‘Je kunt je dan ook afvragen of het een goed idee is om gezellig thuis in de woonkamer het Songfestival te vieren.’
Staan dan echt alle lichten op groen voor de evenementensector? Wat hebben we bijvoorbeeld aan veilige evenementen als mensen in de pendelbus of trein onderweg besmet kunnen raken? Ook die kritiek wuiven zowel Bas Kolen (TU) als Andreas Voss weg. ‘Hoeveel contacten heb je daadwerkelijk tijdens je reis? Minder dan op een evenement. En de mensen zijn in principe getest, dus allemaal negatief.’ ‘Er is geen veiliger reiziger dan een Fieldlab bezoeker’, beaamt Andreas Voss. ‘Al moet je dan wel dicht bij huis kunnen testen.’ Het klopt natuurlijk dat festivalbezoekers in de trein allemaal negatief getest zijn, maar ze kunnen natuurlijk wel in aanraking komen met andere reizigers. En dan is het nog het probleem van meerdaagse evenementen. Want als je twee dagen voor Lowlands besmet raakt, kun je een dag later negatief testen en op dag drie van Lowlands klachten krijgen.
Daar stapt Voss en zijn team voor nu overheen. De diverse praktijkonderzoeken gekruist met het risicomodel van de TU Delft laten volgens Fieldlab Evenementen zien dat ook onder relatief slechte omstandigheden meer mogelijk is dan nu het geval is. Volgens Voss is het zelfs in de fases 'ernstig' en 'zeer ernstig' mogelijk om sportwedstrijden of het theater te bezoeken, met inachtneming van bepaalde regels, zoals testen. En als de cijfers blijven dalen, moet het mogelijk zijn de bezettingsgraad te verhogen tot zelfs maximaal. Doorstroomlocaties als pretparken of musea zouden in de fase waakzaam zelfs zonder test vooraf naar volledige capaciteit moeten kunnen. ‘Sommige mensen vragen zich af of we voor altijd aan dat testen vast zitten. Het antwoord daarop is dus: nee.’