Het is weer puzzelen geblazen met het nieuwe Alt-J album. De verwijzingen naar films, boeken en de geschiedenis van het Engelse koninkrijk vliegen je om de oren. Hoe komt Alt-J aan al die wijsheid? En nog belangrijker: hebben ze net als wij allemaal een Whatsapp-groep waar het ene idee na het andere gelanceerd wordt?

Het is een rare plek, de Union club in Soho, Londen. Het is een besloten bar met donkerrode muren en allerlei muzikale helden aan de muur, maar muziek zelf is er niet te horen. Of er een bijzondere reden is dat zanger/gitarist Joe Newman en toetsenist Gus Unger-Hamilton er zitting hebben genomen? Nee, eigenlijk niet. En toch past het barretje wel bij ze. De muren hier ademen namelijk verhalen. Niet alleen door portretten van voetbalclubs, kunstenaars en mensen met hengels, maar ook door de historie die het gebouw overduidelijk heeft. Het past bij een band die in zijn muziek van alles opzuigt en op geheel eigen wijze verwerkt tot cryptische liedjes. 

Eigenlijk ongelofelijk dat ze er zo groot mee geworden zijn. Hoe groot? Nou, dagafsluiter op Best Kept Secret bijvoorbeeld, of komende zomer een van de sub-headliners op Lowlands. Dat danken ze vooral aan hun eerste album An Awesome Wave, een intelligent album vol collage-achtige popliedjes, waarin folk en hiphop hand in hand gingen, waarin de rare afgeknepen stem van Joe Newman intrigeerde en prikkelde. Inmiddels zijn we alweer bij het derde album Relaxer, een net even wat speelsers album dan de wat al te pretentieuze tweede plaat. Relaxer, het betekent niet echt iets, vertelt Joe Newman, nog altijd de man van de ideeën bij Alt-J. Maar aan zijn ontspannen houding op de comfortabele fauteuil is het wel een naam die de huidige staat van de band eer aan doet. 

Alt-J

Leden:
Joe Newman: zang en gitaar
Gus Unger-Hamilton: toetsen
Thom Green: percussie
Cameron Knight: bas (alleen live)

Albums:
An Awesome Wave (2012)
This Is All Yours (2014)
Relaxer (2017)

 

Jullie hebben Iggy Pop gestrikt als verteller in een natuurdocumentaire over een muis die eindigt en een soort slasher movie, oftewel de videoclip van 'In Cold Blood'. Dat moet een dream come true zijn. Wiens idee was dat?
Gus: ‘Het was het idee van de regisseur, die op de een of andere manier een connectie met Iggy Pop had. Toen hij het voorstelde dachten wij: echt?! Nooit aan gedacht. Voor dit soort vertel-klussen worden vaak dezelfde mensen gevraagd, de Zane Lowe’s van deze wereld. Iggy Pop was nooit bij ons opgekomen, maar nu ie het eenmaal gedaan heeft kan ik me niemand anders voorstellen. Zijn stem is goed eng.’

De clip is nogal gewelddadig, net als veel van jullie liedjes. En dat terwijl de muziek vaak helemaal niet freaky of eng klinkt. Houden jullie van dat contrast?
Joe: ‘We houden van geweld dat in je fantasie plaatsvindt. We zijn er altijd een stap van verwijderd. De video weerspiegelt dat ook: je ziet niet dat mensen vermoord worden, je ziet alleen mensen die vermoord zijn. Het verband tussen geweld en schoonheid trekt ons vaker aan. ‘In Cold Blood’ zelf is een zomerse ‘party song’, die eindigt met een moord bij een zwembadfeestje. Op zo’n manier kun je van engelachtig tot heel duister binnen een nummer. Zwart en wit.’
Gus: ‘In onze verbeelding kan alles. Veel van onze liedjes vinden aan de andere kant van de wereld plaats, of in een heel andere tijd. En als je je verbeelding de vrije hand geeft, komt vroeg of laat ‘de dood’ te voorschijn. Zo gaat het nu eenmaal.’

Het doet me denken aan het beroemde experiment van Marina Abramovich in de jaren zeventig. Ze zette zichzelf in een museum, met een tafel vol voorwerpen erbij, waarmee bezoekers mochten doen wat ze wilden. Ze eindigde half naakt en met sneeën in haar lichaam. Kennelijk is dat wat mensen doen als hun fantasie de vrijheid krijgt?
Gus: ‘Ja, interessant. En ook: wil je gezien worden als je zoiets doet? Als je een mes pakt en haar dood steekt, ben je geen onderdeel meer van het experiment, dan pleeg je gewoon een moord.’

Zou best in een Alt-J liedje kunnen eindigen, zo’n kunst-experiment, toch?
Joe: ‘Haha, ja dat zou zeker kunnen. Mijn vader zegt dat altijd: dit zou een goed Alt-J liedje zijn, dat zou een goed Alt-J liedje kunnen zijn.’

Komen de meeste ideeën voor liedjes nog steeds van jou, Joe?
Joe: ‘Vaak wel ja. Al is bijvoorbeeld ‘3WW’ meer een democratisch proces geweest. Ik had een gitaarstukje en wat teksten, maar toen kwam Gus met een tekst die zo goed was dat het liedje er nu mee begint.’

'Mijn vader zegt dat altijd: dit zou een goed Alt-J liedje zijn.’

Hebben jullie ook een Whatsapp-groep waar de ideeën voor liedjes in het rond vliegen?
Joe: ‘Zo’n Whatsapp-groep hebben we zeker, maar we gebruiken hem vooral voor het rondsturen van de nieuwste memes.’
Gus: ‘We sturen elkaar van alles als we niet bij elkaar zijn. Laatst heb ik erin gezet: ‘Je bent nooit te beroemd om je reet te moeten afvegen met een winkelbonnetje’. Dat zou ik natuurlijk het liefst willen twitteren, maar ik wil nu ook weer niet dat iedereen weet dat ik een pub ben het toiletpapier op is. De jongens snappen dat, die zelfspot. Maar nu en dan komen er ook wel degelijk song ideeën voort uit de WhatsApp groep. Zo was Joe ooit heel erg onder de indruk van de fotografe Lee Miller.’
Joe: ‘Ik zei: haar werk is geweldig, zij is prachtig, alleen is ze helaas dood. En dus is ze mijn ‘deadcrush’. Wat is die van jullie?’
Gus: ‘Zo ontstond dat liedje, elk onze eigen deadcrush. Ik keek op dat moment naar de serie Wolf Hall, over koning Henry VIII en zijn vrouw Anne Boleyn, die onthoofd wordt. Ik was geobsedeerd voor de actrice die Anne Boleyn speelde, dus ik koos haar. Het was een mooi contrast met het twintigste-eeuwse icoon van Joe.’

Wat maakt een goede deadcrush?
Joe: ‘Nou, doordat je weet dat ze dood is, krijgt je crush iets definitiefs. Stel dat je een crush hebt op Rihanna, dan kun je altijd fantaseren dat je haar ooit tegen komt, dat ze plotseling naast je zit in een restaurant. Verder vind ik ‘deadcrush’ trouwens gewoon een grappig woord, net als ‘relaxer’ en ‘tesselate’. Dat laatste ging door ons liedje een eigen leven leiden. Eigenlijk is het een geometrische term die te maken heeft met vormen die samen vallen, maar mensen gebruikten het uiteindelijk zelfs in hun dating profiel.’

Op de cover staat een screenshot uit de videogame LSD: Dream Emulator, gemaakt door de Japanner Osamu Sato. Wie kwam daarmee?
Gus: ‘Thom kwam daarmee, hij had het gevonden bij zo’n Twitter-account die non-stop mooie foto’s sturt. Thom volgt heel veel van dat soort accounts. Hij is sowieso het meest ‘internet-curious’ van ons. Hij is altijd online, geobsedeerd door Reddit en Instagram.’

Hoe diep gaat dat? Surft ie van het ene idee naar het andere of gaat ie dan vervolgens proberen zo’n Japanse cultgame op te sporen en uitspelen?
Joe: ‘In Thom’s geval is het vaak oppervlakkig, en hij is zelf de eerste om dat toe te geven hoor. Hij is een echte internet-binger. Ik ben daar zelf niet zo van. Ik lees het nieuws, maar ik ben niet zozeer een fan van het internet zelf. Maar dit beeld paste wel. We hebben altijd abstracte beelden op onze hoezen gebruikt, en dit opende onze verbeelding.’

Ooooh no, fuck off! Ik wil niet eens weten hoe de wet in elkaar zit

© Alt-J

Er is sowieso een Japanse connectie. In twee liedjes wordt van 1 tot 10 geteld in het Japans. Heeft Thom dat ook op internet geleerd?
Joe: ‘Haha. Het is toeval dat dat in twee liedjes zit. Al vind ik het wel leuk om in het ene liedje naar het andere te verwijzen. In dit geval ging het zo: het zat al die tijd al in ‘Last Year’, maar ik wist niet zeker of dat liedje op tijd af zou komen voor het album. Toen vond ik het ook passen in ‘Hit Me Like That Snare’. Ik heb lyrics van mezelf gestolen, en uiteindelijk staan ze toch allebei op het album.’

Over teksten stelen - of lenen - gesproken: er staat een liedje op dat ‘House Of The Rising Sun’ heet. Het is niet zozeer een cover van de oude Animals hit, maar het gebruikt wel een deel van de tekst. Als een soort sample. Moet je daar in zo’n geval toestemming voor vragen?
Gus: ‘We waren daar wel beducht op. Ik weet dat ‘House Of The Rising Sun’ een heel oud volksliedje is, maar ik herinnerde me ook dat er iets wat met The Animals. Iets als dat de drummer van de band het nummer op zijn naam had laten zetten, terwijl het al minstens dertig jaar eerder ontstaan was, zo’n soort copyright mythe. En dus zijn we op zoek gegaan naar een andere versie. Zo hebben we het eerste couplet geleend van Woody Guthrie, op wiens versie sowieso geen copyright rusten. We willen niet in problemen komen.’

Hebben jullie wel eens problemen gehad?
Gus: ‘Tot nu toe hebben we geluk gehad. Iemand wilde ons wel aanklagen omdat het nummer ‘Left Hand Free’ te veel op een ander liedje zou lijken, een liedje waar we nog nooit gehoord hadden. Gelukkig ging die zaak uiteindelijk niet door.’
Joe: ‘We luisterden dat liedje en dachten: leuk geprobeerd.’

Maar jullie hebben ook de ‘Blurred Lines’ zaak gevolgd. Die ging behoorlijk ver.
Joe: ‘Zeker, een zaak om een gedachte-misdaad.’
Gus: ‘Wij gebruiken vaak andere dingen als startpunt, maar gek genoeg zelden muziek. Het gaat vaak om films, om literatuur. We hebben wel in het nummer ‘Mathilda’ een zin van Johnny Flynn verwerkt. Joe was gecharmeerd van diens zin ‘The breath I’ve taken and the one I must’, uit ‘The Wrote & The Writ’. Hij zingt uiteindelijk: ‘Just like Johnny Flynn said: the breath I’ve taken and the one I must’. Zo is het een referentie. We weten eigenlijk niet precies hoe de wet in elkaar zit voor dat soort dingen. Gelukkig is Johnny een hele aardige jongen, we hebben hem sindsdien ontmoet.’
Joe: ‘In het nieuwe liedje ‘Hit Me Like That Snare’ zit een passage over een ‘school of magic with brooms and wands’. Daar stond eerst letterlijk de naam Harry Potter in, maar Gus zei: Warner Brothers… Het eerste wat ik dacht was: ooooh no, fuck off! Ik wil ook eigenlijk niet eens weten hoe de wet in elkaar zit. Zowel in de wetenschap als in de kunst, is het verwijzen naar het werk van anderen een belangrijke manier om vooruitgang te boeken.’

Lowlands is uitverkocht, maar wij hebben nog kaarten voor je. Winnen? Geef antwoord op deze prijsvraag:

In welke liedjes telt Alt-J van 1 tot 10 in het Japans, welk getal slaan ze meestal over en waarom? 

Mail je antwoord uiterlijk om 20:00 uur naar 3voor12-prijsvraag@vpro.nl ovv 'lowlands winactie' en de titel van het stuk. Vergeet niet je adres en telefoonnummer in de mail te zetten.