De tien belangrijkste undergroundlocaties van Nederland

Maand van de Underground: uit meer dan 750 tips rolden deze podia

Sjoerd Huismans, met veel dank aan alle stemmers en 3voor12 Lokaal ,

Maart was de Maand van de Underground op 3voor12, en aan het begin van de maand deden we een oproep om te stemmen op de belangrijkste undergroundlocatie van Nederland. Dat leverde meer dan 750 reacties op. De meeste stemmen zijn niet per se zaligmakend – dat zou raar zijn bij een verkiezing voor underground-podia – maar jullie motivatie is dat wel: wat zijn de echt vooruitkijkende, moderne, compromisloze plekken anno 2016? Deze tien locaties kwamen als belangrijkste van Nederland uit de bus (zonder rangschikking).

Paradigm, Groningen
Misschien wel de belangrijkste undergroundplek voor elektronische muziek in Nederland: een club die het gevoel van ondergrondse raves weet te benaderen – zo is er maandelijks een ‘Loodsrave’, ooit ontstaan toen een illegale rave niet doorging – maar óók een vooruitstrevende programmering neerzet met steeds meer internationale namen. Het Paradigm Festival is elk jaar een wonderlijke ervaring waar alles mag, van techno tot psytrance. Dat viel ook Martyn op die er vorig jaar draaide: “Als buitenstaander had ik niet verwacht dat Paradigm zo zou swingen. Er was ook een old-school hardcore tent waar DJ Gizmo draaide, echt geweldig. Waar zie je dat nou nog? In Trouw had je dat niet hoor, daar was het veel te verantwoord voor." En dat trekt ook bezoekers uit de Randstad, zoals Caroline (27) uit Amsterdam, die spreekt over: "een Berlijn-gevoel met creatieve uitspattingen, zonder pretentieus te zijn." Momenteel is Paradigm bezig een nieuwe locatie te bouwen op het Suikerunieterrein. Zoals dat hoort doen ze dat zelf met gebruikte materialen en afval. 

De Gym, Groningen
Een “nachtelijk podium voor hedendaagse cultuur”, zo omschrijft De Gym zichzelf op Facebook. Let vooral op het woord ‘hedendaags’, belangrijk in deze verkiezing. Want dat maakt het podium in de Oosterstraat helemaal waar. Dat gebouw heeft zeker historie: er zaten onder meer krakers, een riksbios en een disco met de illustere naam Pruim City. Maar De Gym kijkt vooral vooruit, wordt volledig gerund door kunstenaars en boekt alles van punk tot hiphop tot noise en combinaties ervan (“Is het Noorden toch niet hip genoeg voor zo'n line-up?”) Zie voor wat sfeerbeelden ook de video van The Black Cult’s Find A Way, die zich deels afspeelt in dit “undergroundpareltje” van de stad. Harmen (30) uit Groningen: “Supergoeie sfeer, lekker afgeragd en een plek waar echt een scene aan het ontstaan is” – dat laatste punt is natuurlijk niet onbelangrijk.

WORM, Rotterdam
Het podium dat de mooiste reacties krijgt in deze verkiezing. Zoals van Jasper Willems (33, geen onbekende in het undergroundwereld) die eigenlijk graag Vera had willen noemen, maar “het verschil tussen Vera en WORM is dat Vera ontzettend teert op het muziekverleden, terwijl WORM zich juist meer richt op de toekomst. Je hebt er natuurlijk ook doorsnee bandjesavonden, maar er worden regelmatig specifieke festivals georganiseerd die specifieke muziek en cultuurstromingen belichten. Om voorbeelden te noemen: AfroFuturism Now, Ver Uit De Maat en RVLT Fest. Het is een plek waar je naast muziek beleeft ook muziek leert doorgronden.” Een ander pareltje: “Zo underground zie je het maar zelden. Een kelder onderaan een trap achter een gordijn in een pand waarvan je niet denkt dat het nog in gebruik is. Er is geen ventilatie, maar wél goedkoop bier uit blik en een allegaartje aan vage figuren. Doe vooral lekker hip, of juist helemaal niet. Het maakt geen zak uit want het is nogal donker en de helft van het publiek was al ruimschoots van de kaart vóór jij überhaupt binnen was.”

Transport, Rotterdam
Perron was al een uitstekende undergroundclub in Rotterdam, maar sloot begin vorig jaar de deuren. Een beetje op zijn Rotterdams ging dat, er moest vooral geen groot ding van gemaakt worden. Eigenaar Aziz Yagoub zei destijds tegen DJ Broadcast niet te zitten wachten op een vergelijking met Trouw: “Als mensen nog een keer willen komen feesten dan is dat prima. Maar er hoeft wat mij betreft niet al te veel commotie te ontstaan rondom de closing.” Meteen kondigde geboren ondernemer Yagoub aan dat er iets voor in de plaats kwam. Dat werd uiteindelijk Annabel in het voormalige pand van Hollywood. Op zichzelf een wat te groot (in letterlijke zin) en breed (figuurlijk) podium om underground te noemen, maar de kelder van Annabel is dat absoluut wel. Het Transportbedrijf werd gelanceerd met een even briljante als onbegrijpelijke site. Inmiddels is de naam ingekort tot het makkelijker bekkende Transport en is er een saaie, overzichtelijke site voor in de plaats gekomen. Maar dat gaat er niet ten koste van de sfeer en van het scherpe programma en het volgens Koos (27) uit Rotterdam “rauwe Berlijnse randje”. 

Pip, Den Haag 
Over Pip hoeven we in dit stukje weinig meer te melden dan oprichters en quotekanonnen Steven van Lummel en David Schoch zelf al deden in dit interview over de Haagse clubcultuur, gemeentebeleid en onhandige producties. De roemruchte Haagse club, gevestigd in een oude brandweerkazerne aan het spoor, doet de dingen nu eenmaal nét even anders. “We maken het onszelf wel echt moeilijk hoor. Volgend weekend hebben we hier een feestje: De Keukenmarathon. Dan bouwen we vijf keukens in de club. Compleet met aanrechten, ovens en koelkasten. Dat is echt een kutproductie. Wat we gaan doen? Gewoon, lekker in de keuken chillen.” Nog ééntje dan? “Uiteindelijk willen we hier nog een klein cafeetje openen. Zodat je door de week hier ook lekker kan zitten en een hapje kan eten en we willen wel een klein buitenpodiumpje voor mooie zomerse avonden. Oh, en een serre met tropische tuin op het dak. Niks eetbaars, maar hele a-relaxte stekelige, agressieve planten. Dat willen we wel.”

OT301, Amsterdam
Dit voormalige kraakpand aan de Overtoom in Amsterdam Oud-West is nou een typisch voorbeeld van een undergroundpodium anno 2016: genre-overstijgend, open-minded en bovendien een gebouw waar van alles mogelijk is. Het bioscoopzaaltje bovenin doet vanzelfsprekend dienst als concertzaaltje als bijvoorbeeld Subbacultcha het tienjarig jubileum viert, net als het (veganistische) restaurant. Tijdens Amsterdam Dance Event is de OT elk jaar de ultieme tegenpool van het EDM-geweld in de grotere zalen. Tijdens een geweldige avond met Baris K vorig jaar dropen er zoveel liters zweet van het plafond, dat er een parapludienst bij de dj-booth nodig is. Zoals Roel (34) uit Amsterdam het verwoordt: “Enorm breed programma met muziek, film, alles. Ook broedplaats en activistenhol. En pingpong. En lekker bier voor een lekkere prijs. Dus.” 

De School, Amsterdam
De nieuwe club van de mensen achter Trouw heeft misschien nog wel meer een undergroundsfeer dan De Verdieping (de begane grond van Trouw) had: “Donker, intiem, het publiek dicht bij de dj, een fantastisch geluid dankzij de Function One-boxen en een publiek dat niks anders doet dan dansen en liefde geven aan zowel elkaar als aan de dj”, reageert Guido (20) uit Utrecht. De programmering van De School richt zich sterk op de lokale scene, aangevuld met grote namen. Er gebeurt nog veel meer in het gebouw: een gymlokaal waar kickboxles wordt gegeven, een restaurant dat onlangs een 9 kreeg van het Parool én muziekplatform Subbacultcha – de hofleverancier van de Nederlandse underground – heeft er een kantoor. Lees ook een dubbelgesprek met programmeur Luc Mastenbroek (De School) en Subbacultcha-oprichter Leon Caren. 

Hall of Fame, Tilburg
Wat een toffe locatie de Tilburgse Spoorzone is, blijkt al een paar jaar tijdens hiphopfestival Woo Hah! dat het tot in alle hoeken en gaten gebruikt. De Hall Of Fame is slechts een klein onderdeel van het terrein, net om de hoek van de skatebaan. Hoewel de voormalige locatie van Hall of Fame (de oude Vormenfabriek aan de St. Ceciliastraat) misschien wel nóg meer underground was, heeft het podium weinig ingeboet aan sfeer. De foyer heeft een boot als bar en oude vierzitsbanken uit intercity's om in the chillen, de krakers – en hun honden – lopen er gewoon door de shows en de muren zijn volledig bedekt met graffiti. Nog belangrijker: het is een plek waar iedereen zijn ideeën kwijt kan, of die nu te maken hebben met hiphop (To The Max), experimentele indie (Tube), punk (Beer Flavoured Fesy) of garage, psych en doom (Nightbirds). Lees ook dit mooie verslag door Luifabriek. (3voor12 Tilburg)

De Onderbroek/Extrapool, Nijmegen
Vooruit, dit is een beetje vals spelen. Op de redactie hadden we al discussie of nou De Onderbroek of het een paar panden verder gelegen Extrapool in deze lijst zou moeten. De eerste is een rauwe, krappe kelder waar de gevoelstemperatuur bij een beetje dansavond al snel in de buurt bij standje tropisch regenwoud komt. Een plek waar oude punkers net zo makkelijk komen als jonge alternatievelingen, en waar tijdens de opening van het Popronde-seizoen altijd een paar undergroundbands terechtkomen die een blijvende indruk achterlaten (Yuko Yuko in 2014). Extrapool is eveneens gevestigd in een voormalig kraakpand in dezelfde straat, maar richt zich op meerdere kunstdisciplines. En daarbinnen op de avant-garde voor wie de piepknor onder de piepknor nog te mainstream is. Aangezien jullie er ook niet uitkwamen – de locaties kregen evenveel stemmen – delen ze hier de spotlights. Bij gebrek aan een minder smerig woord.

dB’s, Utrecht
“Als een band naamsbekendheid heeft opgebouwd gaan ze naar EKKO of De Helling. Maar een band moet toch ergens beginnen en een publiek opbouwen?” [...] “Ik selecteer en de bezoeker moet mijn keuze vertrouwen en het maar tot zich nemen. Hier is het, eet het! dB’s is wat dat betreft wellicht een wat atypisch podium.“ Aldus Jeroen Boekhorst over het poppodium annex oefenruimtecomplex in de CAB-remise (naast station Zuilen) waarvoor hij de programmering verzorgt. Met dat atypische profiel van dB’s heeft hij zeker een punt. Veel Amerikaanse indiebands speelden hier hun eerste, soms legendarische shows in Nederland. Een aantal bands dat de laatste jaren Le Guess Who?-affiches sierde, heeft bijvoorbeeld eerder in dB’s gestaan. Kenmerkend is het rauwe maar tegelijkertijd warme karakter van de zaal, die zich bevindt in een pand uit 1949 dat ooit van de Nederlandse Spoorwegen was. Het is dan ook niet voor niets dat een band als John Coffey de pre-release van zijn laatste album in dB’s organiseerde, waar de band zelf ook een wilde show gaf. (3voor12 Utrecht)