Marlene Bakker blijft een bijzondere verschijning in het Nederlandse poplandschap. De verwachtingen die men heeft bij liedjes geschreven in streektaal worden telkens weer omver geblazen met producties die niet onder doen aan de gelaagdheid van acts als Wilco en Bonny Light Horseman. En het werkt goed. Dat blijkt ook als er in 2018 dan een album is. Raif wordt wijd gelauwerd en schiet Marlene Bakker naar de voorgrond van artiesten die terugkeren naar hun roots. Nu, vijf jaar later, is er dan eindelijk een opvolger: Oaventuren. En ook daar keert ze terug naar de essentie. Naar haarzelf. Misschien nog wel iets verder dan op Raif.

Zolaank t der nog is

De Duitsers hebben er een woord voor: Sehnsucht. Een vurig, smachtend, maar ook vaak ongrijpbaar verlangen. Het is een woord dat direct naar boven komt bij Zolaank, de single die in april uitkwam. “Ik zai die der nog zo stoan / Onschuldeg keekstoe de wereld in / Neem mie mit veurdat t stukkend gaait / Veurdat t wegwaait / Veurdat wie der nait meer binnen,” luidt de tekst. Het is een nummer dat doordrenkt is met vergankelijke romantiek. Maar het is ook een nummer dat niet bang is om verder te kijken, dat niet bang is om los te laten. Toch is het qua geluid niet de meest voor de hand liggende single. Het is rustig, klein, minimalistisch en ver van de grote producties die op Raif te horen waren. Maar de keuze was bewust: “Ik wilde iets uitbrengen en ik vond Zolaank een hele mooie om alvast te laten horen. Er staan ook echt bandnummers op, maar dat wilde ik nog niet verklappen. Het album zou pas in september uitkomen en ik wilde de fanbase wel iets moois geven om op te teren.’ 

Het ging ook om de boodschap die het nummer meedroeg. Waar Raif meer een ode is aan waar ze vandaan komt, houdt Marlene op Oaventuren haarzelf de spiegel voor. Opvallend blijft toch het feit dat hoe dichter je bij jezelf komt, hoe herkenbaarder de emoties worden voor anderen. Zo ook op Zolaank: ‘Het is zo’n universeel thema in een klein liedje. Ook wilde ik nog niet te veel van het album weggeven. Het is misschien een cliché, maar je kan door zoveel shit heen gaan en toch blijkt altijd dat de liefde weer overwint. Dat vond ik een mooie boodschap.’ Het is ook tekenend voor de rest van het album, vertelt Marlene: ‘Daarom eindig ik het album er ook bijna mee. Het draait uiteindelijk allemaal om die boodschap.’

Maar het gaat niet vanzelf, blijkt ook bij Marlene het geval. ‘Ik ben mezelf compleet voorbij gelopen', vertelt ze over het succes dat ze ervoer na Raif. Tijdens de COVID is ze samen met haar man terugverhuisd naar waar ze vandaan komt: het Groningse platteland. De terugkeer naar een oude boerderij, de rust en stilte en weer met de handen in de klei, bleek een welkome verandering. ‘Het is natuurlijk geweldig dat het zo goed ging, maar ik doe alles zelf. Dus, aan de ene kant was corona een vloek, ik zat middenin een theatertour, maar aan de andere kant kreeg ik eindelijk een keer de tijd om te verwerken wat er allemaal gebeurd was. En, hoe ging het eigenlijk met mij? Gaat het eigenlijk wel zo goed?’ Door de verhuizing kon ze muziek een keer links laten liggen en zich focussen op haarzelf. Ze ging met iemand praten en nam de tijd om oude ballasten te tackelen: ‘Dat hoor je ook wel terug op het album. Ik was op zoek naar rust, maar ook naar mezelf. Er zitten ook echt wel liedjes bij waarin ik tegen dingen aanloop en dingen aan het uitzoeken ben. Maar ik wil wel hoopvol blijven. Blijkbaar zijn vergankelijkheid en verlies dingen waar ik onbewust veel mee bezig ben. Maar dat dingen vergankelijk zijn maakt ze juist ook mooi. Je wil er dan van genieten.’

© Jorah Sarah

Een aander geluud

Een van de eerste dingen die opvallen tijdens het luisteren is hoe natuurlijk en ruim alles klinkt. ‘Dat was een bewuste keuze. Raif was best wel geproduceerd en ik wilde dit album wat organischer maken. Je leert veel van zo’n eerste album. En niet alleen ik, maar ook voor Bernard (Gepken, red.werkte o.a. samen met Daniël Lohues en Maaike Ouboter) was het de eerste keer dat hij een album produceerde. Raif was echt een proces. Het heeft bijna twee jaar geduurd voordat we klaar waren met de opnames, terwijl Oaventuren maar vijf studiodagen kostte. Ik heb dit keer veel bewuster keuzes gemaakt. Ik had bijvoorbeeld al heel snel bedacht dat ik geen strijkers wilde zoals op Raif. Dat paste niet bij de thematiek. Raif was heel erg terugkijkend en melancholisch, terwijl Oaventuren toch meer in het hier en nu staat. We zijn in de studio gewoon alles met elkaar tegelijk gaan inspelen. Het zorgt voor een bepaalde duidelijkheid en ruimte in de liedjes.

Wanneer gevraagd naar haar invloeden voor dit album, vertelt Marlene dat ze daar niet op die manier over nadenkt. ‘Ik schrijf heel intuïtief. Ik heb eigenlijk nooit een moment waarop ik refereer aan andere artiesten tijdens het schrijven. Er waren natuurlijk wel momenten waar ik een duidelijk idee had over hoe iets moest klinken. Maar dat ging vooral over bepaalde geluiden die je een keer oppikt bij anderen en toevallig onthoud. Maar ik schrijf nooit met andere artiesten in mijn achterhoofd. Misschien Radiohead. Er zitten wel wat Radiohead momentjes in het album. Daar is geen ontkomen aan. Maar ik luister naar zoveel dingen dat ze allemaal door elkaar gaan. Het is vooral inspirerend voor mij als artiesten authentiek en intuïtief zijn in hun muziek. Artiesten zoals PJ Harvey of Fiona Apple bijvoorbeeld.'

© Raif Records / Jorah Sarah

Grunnegs en haar witte wieven

Noem het een cliché, maar het is makkelijk om een brug te slaan tussen Oaventuren’s thema’s van vergankelijkheid en verlangen en het feit dat Marlene in het Gronings zingt. Het aantal sprekers van Gronings neemt al jaren af. ‘Het is heel dubbel,’ zegt Marlene wanneer ik haar vraag hoe ze hier tegenover staat. ‘Aan de ene kant gebeurt er heel veel in het Gronings. Vooral op het gebied van kunst en muziek lijkt er een grote belangstelling te zijn. Maar je kan niet ontkennen dat het Gronings aan het verdwijnen is. Vooral mensen van onze generatie zijn het Gronings aan het verliezen en spreken het steeds minder. Daar maak ik me wel een beetje zorgen over. Je kan het ook niet helemaal tegenhouden. Ik vind het een mooie bijkomstigheid dat ik iets kan bijdragen aan het behoud van de taal. Ik kan laten zien hoe mooi het is. Dat geeft ook een extra laag aan wat ik maak.’ Zelf is ze maar deels Gronings opgevoed en is ze de taal pas op latere leeftijd machtig geworden. Toch heeft ze altijd een sterke emotionele band mee gehad: ‘Als ik bijvoorbeeld een vriendin bel die ergens mee zit, dan begin ik toch met “Hai hai laiverd…” op één of andere manier sijpelt er toch veel Gronings in mijn Nederlands. En vooral op de emotionele momenten. Gronings is een taal van herinnering en herkenning.’ 

Tevens is de taal een bron van inspiratie. Het Grunnegs is ook een taal van liefde en verbeelding. Volgens Marlene is dat ook de beste manier om het te laten leven. Geef de verhalen of sprookjes van het Gronings door: ‘Verhalen vertellen je zoveel over de plek waar je vandaan komt. En ze geven ook een beetje jus aan het leven. Je kan er in wegdromen, ongeacht hoe oud je bent. We hebben in Groningen ook zo’n rijke geschiedenis en folklore. Ik probeer dat ook vaak subtiel, en minder subtiel, naar voren te brengen in videoclips.’ Echter kunnen verhalen ook schuren, zeker de oudsten, en in plaats van antwoorden brengen ze ook veel vragen met zich mee. Marlene herinnert me aan de heksenjachten van Westerwolde. Het nummer Witte Wieven, het openingslied van kant B, speelt bijvoorbeeld met de angst voor vrouwen in folklore: “Wèl van joe is nait baang? / Mien henneklaid is veulste lang” zingt ze vanuit het oogpunt van die witte wieven terwijl ze die eeuwenoude gevoelens naar vandaag trekt.

‘Het is misschien ook een beetje inherent aan sprookjes en je kan er lekker bij griezelen, maar waar komt die angst voor vrouwen vandaan? Die thematiek komt ook terug in mijn theatertournee. Het is namelijk een spanningsveld dat nog steeds relevant is: wat is de rol van vrouwen eigenlijk tegenwoordig? Ik ben natuurlijk ook een vrouw in de muziekindustrie en dan kom je ook dingen tegen. Soms wordt je niet serieus genomen, of er wordt afgunstig gedaan. Het blijft af en toe toch wel echt een mannenwereld en ik vind het op momenten ook nog steeds lastig om daarin te opereren als independent artist. Het zijn vragen waar ik veel over nadenk en mijn publiek ook veel over wil laten nadenken: “Hoe kijk jij tegen vrouwen aan? Ben je bang voor vrouwen? En hoe uit die angst zich?” Zonder belerend te zijn wil ik mensen daar toch bewust van maken. En dan zijn die witte wieven natuurlijk een geweldig hulpmiddel om daar een draai aan te geven. Ben je nou bang voor die witte wieven of ga je met ze mee?’

© Jorah Sarah

Oaventuraaier

Oaventuren is dan ook een album dat vooral veel vragen stelt zonder ze te beantwoorden. En dat is oké. Het loslaten van de drang om alles te begrijpen is misschien juist waar we naar moeten streven. Marlene denkt samen met ons vooral na over de dingen. Behalve in het refrein van het openingslied Oaventuren. Daar is ze stellig: ‘Iedereen heeft angsten en twijfels. Maar omarm je shit en je donkere kanten. Er zullen altijd pieken en dalen zijn. Maar durf ze aan te kijken en aan te gaan. Daar gaat het uiteindelijk om.’

Oaventuren komt op 8 september uit op haar eigen label Raif Records.