Op papier is GRASDUINEN precies een kleine versie van Grasnapolsky: unieke culturele programmering op een unieke locatie. Grasnapolsky doet dat al vanaf de eerste editie in Radio Kootwijk. Sindsdien is het festival neergestreken in Groningen en huisvest het zich in de oude strokartonfabriek De Toekomst in Scheemda. Met GRASDUINEN wil de organisatie de ‘vergeten’ verhalen van een bijzonder erfgoed uit de provincie vertellen. Dit geheel op Grasnapolsky-esque wijze, met expedities door heel Bad Nieuweschans, kunst en muziek. Gedurende de dag zijn er wandelingen, proeverijen en een speciaal concert van Marlene Bakker in de Garnizoenskerk om het eendaagse festival te openen. Naast de Oude Remise worden bijzondere plekken als de Johannes Kerkhovenpolder en de Kiekkaaste vogelkijkhut aangedaan. 's Avonds is het tijd voor meer muziek, en ook dit gebeurt op een speciale plek: de grote hal van de locomotiefloods. Op papier klinkt het allemaal perfect, maar lukt het de GRASDUINEN ook datzelfde knusse, saamhorige gevoel dat elk jaar in De Toekomst hangt te over te brengen in deze kleine editie? Niet helemaal. Al is er genoeg om dat te compenseren. Zo is er genoeg speciaalbier, net iets te lekkere wijn en goede muziek van een uiteenlopend stel muzikanten: Marit Nygård, Astronaut, Morpheus en Personal Trainer.
We zijn in Bad Nieuweschans beland. De oostelijkst gelegen plaats van Nederland. Met de trein uit Groningen ben je een klein uurtje onderweg. Volgens de telefoonprovider zijn we inmiddels al in Duitsland aangekomen. Uitkijkend vanaf het perron lijkt het nog vrij uitgestorven, maar de Oude Remise, een locomotiefloods uit 1876 net tegenover het station, is vandaag de centrale hub van een nieuw festival: GRASDUINEN. Het is een eendaags project van het team achter het eigenzinnige festival Grasnapolsky. Dit doen ze samen met lokale makers en organisaties. In de Oude remise zit tegenwoordig de Graanrepubliek, een coöperatie die in eigen woorden boeren, makers, onderzoekers en smaak-experts samenbrengt om de smaak van graan te perfectioneren en onze voedselsystemen radicaal te verbeteren.
Lichtvoetige folk en Penny Lane
Om zes uur wordt het avondprogramma geopend door Anna Jansen en Niels Grootenboer, respectievelijk Grasnapolsky’s food programmeur en oprichter van de coöperatie De Graanrepubliek. Onder het genot van de daghap, een bord friet met een stoofpotje, krijgen de gasten van GRASDUINEN te horen waar het idee achter de Graanrepubliek vandaan komt en wat hun doel is. Niet iedereen luistert helemaal aandachtig, wat ook komt door de ongelukkige ligging van het zitgedeelte achter de bar. Vanaf daar is het podium niet te zien en de meeste mensen zitten content met een biertje en een stoofpotje van de avond te genieten. Het geroezemoes wint het een klein beetje van het interessante praatje dat Niels over de locatie vertelt. Jammer genoeg blijft het geklets af en aan terugkomen tijdens het muziekprogramma. Desalniettemin geven de artiesten stuk voor stuk hun eigen draai aan de oude locomotiefloods. F2 Dance Company geeft het startschot met een dramatische choreografie op dreunende filmmuziek. F2 Dance Company creëert in de gemeente Oldambt een plek waar iedereen met een passie voor dans zich thuis kan voelen. De dans ziet er professioneel en bekwaam uit en het is een onverwachts dramatisch begin van het muziekprogramma. Nadat de laatste violen uit de PA klinken is het tijd voor Marit Nygård en haar medemensen.
We kennen Marit als een troubadour die het snijvlak tussen kleinkunst en popmuziek bewandelt. Marit zingt over goedkope huiswijn, soepkommen koude koffie en langs elkaar heen praten. Haar lichtvoetige, vaak blije, maar ook vaak verdrietige liedjes schetsen een beeld van een jonge student die worstelt met een veranderende wereld, ongemak in de liefde en het onvermijdelijke ouder worden. Dit hoeft ze gelukkig niet meer alleen te doen, al zingt ze dat ze soms een eenmansorkest is. Marit heeft haar Medemensen ter ondersteuning. Het drietal muzikanten voegt een bepaalde speelsheid toe aan de gitaarliedjes van Marit. Hier en daar een snufje glockenspiel, daar een toontje op de piano. En alsmaar ondersteund door hoppende baslijntjes en subtiele drumpartijen. Als Marit dan even heel hard wil schreeuwen, dan schreeuwen haar medemensen met volle teugen mee. Het is jammer dat het publiek op dit moment nog steeds vooral bezig is met het speciaalbier en de stoofpotjes voor zich en bij de stille nummers neemt geroezemoes de overhand. Toch werkt het geheel. De geaardheid van Marits liedjes passen bij de geaardheid van de Oude Remise.
Astronaut, het muzikale folkproject van de zelfbenoemde songwriter, dagdromer, humanist en amateur Pelle Bast, volgt Marit Nygård op. Echt een grote sprong is het niet. Net als zijn voorganger zingt Astronaut eerlijke, compromisloze liedjes. Hij filosofeert over liefde, seks, stukgelopen communicatie en gewoon bestaan. De akoestische gitaar wordt af en toe ingewisseld voor een zachte elektrische, de drums zijn wat sneller en staccato en een speelse trompet met vleugjes van samenzang doet bij vlagen denken aan Penny Lane. Het geheel blijft soms echter wat eentonig. We horen dezelfde cadans, dezelfde akkoordenschema’s en dezelfde melodieuze trucjes terugkomen. Astronaut doet het goed en weet met scherpe humor grote thema’s alledaags te maken. Hij verdwijnt alleen net iets te vaak uit onze aandacht en verandert in aangename achtergrondmuziek.
Van chansons naar snijdende post-punk
Dan gebeurt er iets. De lichten gaan uit. Het is alsof het festival besloot dat de mensen nu toch wel klaar zouden moeten zijn met eten en kletsen. GRASDUINEN wil aandacht voor Morpheus. De Amsterdamse chansonnier trok op Grasnapolsky tranen met zijn langzame pianomuziek. Morpheus maakt intieme muziek over zware emoties. Logisch dat het festival de lichten wat dimt voor de jonge artiest. Het kleinste geroezemoes zou dit verstoren. Echter voelt het wel wat oneerlijk met betrekking tot zijn voorgangers. Verdienen Marit en Astronaut niet dezelfde toewijding uit het publiek? Afijn, het werkt. De zaal staat wat voller en mensen voelen zich wat meer bezwaard om stil te zijn. Het is ook de moeite waard. Morpheus heeft een prachtige stem en weet de emoties hoog op de agenda te zetten. Zijn liedjes weten af en aan ook een gevoelige snaar te raken. Toch ontkomen we er niet aan. Het gaat een beetje vervelen na twee nummers. Na drie nummers wordt het melodrama een beetje saai. Zonder hoogtepunten immers geen dieptepunten. Eigenlijk dezelfde valkuil die Astronaut al tegenkwam, maar dan in een ander jasje. De energie is door de vorige twee acts wat opgevoerd. We zijn iets dronkener dan voorheen. Iets meer pit zou welkom zijn. Maar we kunnen niet ontkennen dat Morpheus goed is in wat hij doet. Zijn stem alleen al is de moeite waard als je even wil huilen.
Morpheus verlaat het podium en de boel wordt omgebouwd voor GRASDUINEN’s main attraction, la pièce-de-resistance; Personal Trainer, het magnum opus van indieveteraan Willem Smit. Met kop en staart steekt het Amsterdamse gezelschap boven de rest uit als het gaat om volume. Tijdens de soundcheck wordt al duidelijk dat oordoppen geen overbodige luxe zijn. Personal Trainer gaat GRASDUINEN in het laatste uurtje nog even laten zweten. Er is de laatste tijd al genoeg geschreven over de muzikale kwaliteiten van Personal Trainer en ook vanavond maken ze de verwachtingen weer waar. Het is een soort uit de hand gelopen jamband die op de beste manier niet precies weet wat voor muziek ze nou maken. Alle pareltjes aan invloeden horen we erin terug. We hebben de snijdende, agressieve post-punk van bands als The Fall en The Sound, de ‘meezingpunk’ van The B-52’s en een snufje LCD Soundsystem’s New York, I Love You But You’re Bringing Me Down. De band klinkt strak, speelt alsof hun leven er vanaf hangt en zorgen voor de nodige knaldrangverzadiging in de Oude Remise. Een goed einde dus.
GRASDUINEN weet Bad Nieuweschans en omgeving op Grasnapolsky-esque wijze goed in de spotlights te zetten. In ieder geval op gastronomisch en erfgoed gebied. Toch schuurt er wat. Valt er ook niet wat voor te zeggen om het muzikale programma nog volledig naar de regio te trekken? Marlene Bakker mocht dan overdag in de kerk staan, F2 Dance Company opende de avond en Marit Nygård heeft een wat ongelukkig slot tijdens het diner. Maar toch voelt het een beetje alsof het leeuwendeel van de muziek toch meer toegespitst is op Randstedelijke oren dan regionale Oldambtster oren. Is er binnen kleinschalige projecten als GRASDUINEN niet juist plek om ook op muzikaal gebied de regio wat meer in het zonnetje te zetten? Om de verborgen verhalen te vertellen van spraakmakende Groningse artiesten? Het is een klein puntje van kritiek op een anderzijds vermakend en boeiend concept. Hopelijk is dit dan ook niet de laatste GRASDUINEN en mogen er nog veel komen, onder deze naam of een andere. Het heeft ons in ieder geval weer warm gemaakt voor de komende editie van Grasnapolsky in De Toekomst.