Onze eerste gesprekspartner is een mysterie. De videoclipmaker noemt zichzelf tegenwoordig ████████████. De uitspraak van die naam? Dat is ook voor ons giswerk. ████████████ loopt al wel een tijd mee. “Een tijdlang was het mijn mindset dat ik met video maken geld moest verdienen. Nu ben ik met een nieuw traject begonnen, om te kijken hoe ik nu met name mijn artistieke ei kwijt kan zonder mijn eigen naam te hanteren.” Een specifiek project van ████████████ wordt uitgevoerd onder de naam NON ENTITEIT. Onder die naam wordt er vooral samengewerkt met acts als De Nachtwinkel en Seb Zukini. NON ENTITEIT kent tot nu toe vooral veel grafische uitingen. “Ik haal nu veel energie uit het grafische werk. Het was iets wat vaak op de achtergrond aanwezig was, maar nu is het echt serieus geworden. Het past bovendien veel beter in mijn huidige tijdschema. Video is altijd veel meer tijdrovend geweest. Ik was de passie voor video ook wat kwijt moet ik bekennen," vervolgt hij. "Ik haalde er een tijd geen positieve energie meer uit. Pas sinds ik met dit nieuwe project ben gestart, met een nieuwe mindset, komt dat weer terug.” Wat is die mindset precies? “Ik werk mét mensen en niet ervoor. Ik wil alleen aan een project werken wat ik leuk vind en waar ik iets in zie. Het was heus niet dat ik vroeger alleen vervelende klanten had, maar het kwam voor dat ik gewoon een video moest maken. Punt. Als ik nu iets maak, wil ik mijn eigen artistieke vrijheid hebben," benadrukt hij. "Daarbij wil ik uiteindelijk ook exact kunnen vertellen - desgevraagd - wat de lading is, en wil ik er voor de volle 100% achter kunnen staan.”
In Groningen zijn er in de loop der jaren veel ontzettend goede videoclips gemaakt. En nog steeds worden we regelmatig blij verrast met mooie kunstwerkjes. Maar wat is het bereik van clips tegenwoordig? We gingen op zoek naar duiding en spraken met drie videoclipmakers uit Groningen die het klappen van de zweep goed hebben leren kennen door de jaren heen. De passie voor het videoclips maken blijkt bij de makers nooit te zijn verdwenen. En ook al kun je als professional er niet direct een te groot prijskaartje aan hangen, een geslaagde video blijkt uiteindelijk nog steeds heel erg waardevol te zijn.
De mysterieuze maker
Artwork ████████████ voor 3voor12/Groningen
Bedrijfsvideos
Voor ████████████ is het belangrijk dat de eigen creativiteit centraal staat. Met alleen videoclips maken kun je moeilijk een dik belegde boterham verdienen. “Als je als muziekvideo-maker wil leven in Nederland is dat vrijwel onmogelijk. Trouwerijen, daar kun je goed geld mee verdienen. Al heb ik dat nooit gedaan. Verder moet je met name als professional je geld halen uit het maken van bedrijfsvideo’s.”
Dat brengt ons direct bij twee andere ervaren videomakers. Ewout Zwaagman is filmer bij Sixteenbynine, een videoproductiebedrijf, en Bert Alberts is filmer en eigenaar daarvan. Beide heren hebben tonnen ervaring als videoclipmaker. Voor Sixteenbynine is het echter vooral het commerciële werk nu de bron van inkomsten. Bert: “Sixteenbynine heeft dit jaar een mooie stap gemaakt. We zijn nu met zes mensen en we werken voor hele mooie landelijke en internationale opdrachtgevers. We zitten heel veel in de agri en de industrie.” De focus is behoorlijk verschoven. “Waar het vroeger vooral videoclips waren, is het nu vooral commercieel werk met hier en daar een creatieve uitspatting.”
Minder videoclips, meer TikTok?
Ewout: “Heel veel mensen die doen wat wij doen zijn begonnen met videoclips. En ik vind nog steeds een supertoffe kunstvorm. Je merkt alleen bij steeds meer artiesten dat het minder belangrijk wordt. Jonge mensen gaan steeds minder op YouTube videoclips kijken. Je merkt dus dat de marktwaarde van zo’n clip dus ook minder wordt. En de budgetten zijn niet zo heel erg hoog.”
Bert vult hierop aan: “Het is een beetje omgedraaid. De regisseur heeft tegenwoordig de act nodig, terwijl vroeger de act de video nodig had. Voor een beginnende regisseur is het leuk om clips te maken, maar de vraag is: heeft de artiest nog wel een clip nodig? Het moet heel kort allemaal op TikTok, en een artiest - in de range waarin wij werken - heeft niet per se een clip nodig om succesvol te zijn. Voorheen kon je een clip op MTV krijgen of TMF, dat kon een ding zijn. Dan kreeg je exposure voor je liedjes en voor je repertoire. Nu is het meer een expressievorm geworden van een filmmaker om te laten zien wat hij of zij in huis heeft, ” vervolgt hij. “In het segment waar ik in zat is dat nu heel erg het geval. Ik deed heel veel Groningse bands, clips voor Town of Saints, Orange Skyline, Swinder, Bert Hadders, of bijvoorbeeld één clip voor Paceshifters. Voor Drive Like Maria heb ik heel veel gedaan. Het zijn niet de grote Kensington en Di-Rect namen, al moet ik zeggen dat Orange Skyline lekker aan de weg aan het timmeren is de laatste tijd. Maar al die wat oudere clips van mij zijn nu offline gehaald. Hahaha.”
Waar Bert met name begon met bandjes heeft Ewout meer hiphop-roots. Niet alleen als filmer trouwens. Zelf is hij in essentie één van de vakmannen van hiphopcrew Rum En Skunk en is hij de Zwaagman van Zwaagman En De Vos. Uiteraard heeft hij veel video’s daarvoor gemaakt. Ewout: “Ik ben eerst begonnen als stagiair voor de televisie. Ik leerde iemand kennen die veel videoclips deed en daar ben ik toen mee gaan samenwerken. De derde of vierde video waar ik dan camerawerk voor heb gedaan, dat was voor de Vier Woorden-clip van Diggy Dex. Eigenlijk had ik moeten stoppen op mijn hoogtepunt want dat was één van de vetste video’s waar ik bij betrokken ben geweest. Heel tof was dat het geen performance-video was maar dat er echt een script was geschreven met een verhaal. En dat zie je nu heel veel, maar voor Nederlandse hiphop was dat eigenlijk toen nog nooit gebeurd.” “Ik heb daar heel veel positieve reacties op gehad. Daarna is het alleen maar bergafwaarts gegaan, hahaha, en nu zit ik hier, het kan verkeren. Maar even zonder gekheid, dat was een toffe, creatieve periode. Ik heb toen veel geleerd.”
“Voorheen kon je een clip op MTV krijgen of TMF, dat kon een ding zijn”
Het verhaal in de video
Een verhaal vertellen in een video is iets wat aantrekkelijk wordt gevonden door sommige videomakers. Dat geldt ook voor ████████████, maar deze maker gaat zelfs nog wat verder: “Of het leuk is om een verhaal te vertellen? Het klinkt misschien gek, maar een bepaald gevoel weten over te brengen vind ik belangrijker dan een goed verhaal vertellen. Ik vind het leuker als het een emotie bij je oproept.” En dat kan op veel verschillende manieren vind hij. “Wat mij betreft mag een video uit één shot bestaan. Maar als dat iets weet op te roepen, dat is dan duizendmaal boeiender dan alleen een verhaal vertellen. En misschien ben ik wat inspiratieloos wat betreft echte verhalen vertellen, maar als je iemand een gevoel geeft, positief of negatief, op basis van iets wat jij doet… Hoe gaaf is dat als je dat met je video kunt bewerkstelligen!”
Je hebt een verhaal-video en een performance-video, maar negen van de tien keer is het een hybride vorm. Maar als je kiest voor een verhaal, en je gebruikt geen acteurs, is het dan niet belangrijk dat de muzikant goed kan acteren? ████████████ : “Ik ben er achtergekomen dat mensen best wel beter kunnen acteren dan ze weten van zichzelf. Het is net hoe je ze weet aan te sturen; de acteur zit vaak in de mens, en met kleine aanwijzingen kun je die eruit halen.” Waar zouden we zoiets kunnen zien? “Bijvoorbeeld de Mirror video van de band Seb Zukini. Daarin speelt frontman Sebastiaan - ook al is hij geen acteur - geloofwaardig de hoofdrol.” Je moet dus als videomaker wel op een bepaalde manier met mensen kunnen praten om de reacties te krijgen die je zoekt. Naast de creativiteit en de technische skills heb je heel veel mensenkennis nodig. “Als kind was ik heel erg stil en teruggetrokken, en eigenlijk nog steeds wel, maar ik denk dat ik veel vanuit die positie mensen heb geobserveerd en dat ik daarom nu goed kan lezen waarom en hoe mensen op dingen reageren.”
“Hoe gaaf is dat als je dat met je video kunt bewerkstelligen”
Drive Like Maria, of Op Me Ponnie?
Zo heeft elke maker wel een mooi verhaal over clips. Bert: “Ik heb een speciale clip gemaakt voor Drive Like Maria - Deep Blue - met een foto-app. Op basis van een idee van Bjorn van Drive Like Maria. We begonnen met een gewone camera. Van dat materiaal hebben we een edit gemaakt. Van die edit hebben we letterlijk iedere frame als een JPEG geëxporteerd. En iedere foto hebben we door een PrismaAI-app gehaald van de telefoon.” Een tijdrovende klus. “Dat proces heeft alleen al een week gekost, vijf uur per dag met drie man sterk.” Maar het werk was nog niet af: “Elke foto hebben we één voor één bewerkt en weer geëxporteerd en ingeladen in de editor. Waarna we het weer helemaal in elkaar hebben gezet. Het was monnikenwerk. Dat werd dan een video die in zekere zin viral is gegaan, in dit geval 100.000 views, en dat is dan weer tof.”
Ewout: “Maar als je gewoon een video had gemaakt van een kat die struikelt dan heb je gewoon 50 miljoen views.” Bert: “Ja, net zo. Ik weet nog die keer: Famke Louise kwam eens met een video Op Me Monnie. Toen werd ik via via gevraagd of ik daar met iemand een parodie voor wilde filmen. Dat ging heel snel, ‘s ochtends kreeg ik die vraag, ‘s middags ben ik naar Amsterdam gereden om te filmen, en ‘s avonds had die man de edit klaar en stond het online. Wat dacht je? Binnen een week had die clip anderhalf miljoen plays. Het liedje heette dan Op Me Ponnie. Het is echt verschrikkelijk eigenlijk, maar het is zo grappig en supercreatief gedaan. Al met al ben ik er vier uurtjes voor aan het filmen geweest. En dan wordt dat anderhalf miljoen keer bekeken. En daar staat mijn naam ook bij! En ik denk, is dit dan mijn 15 minutes of fame?”
Een zeer recente video van Ewout is een live-registratie gemaakt voor Stefan Honig uit Duitsland, alias Accidental Bird. Bert: “Deze registratie is opgenomen met allemaal Groningse muzikanten: Heta Salkolahti en Harm Ridderbos, onder andere. De registratie van de nieuwe single - Climate Change - is ook trouwens geproduceerd door Heta, toen ze nog bij Sixteenbynine werkte! ” Ewout: “Stefan wilde van een aantal nummers een live-registratie, maar die wilde hij wel benaderen als een videoclip. Normaal gesproken zou je dan werken met meerdere camera's. Maar dat vind ik qua stijl niet zo tof, los van het budget natuurlijk. Ik wilde echter wel snelle edits. Het nummer hebben we daarom een aantal keren gespeeld en ook opgenomen. Totdat we de uiteindelijke versie hadden. Toen heeft de band daar nog een keer bij meegespeeld. Met al die shots ben ik op zoek gegaan naar de juiste combinatie.”
Geen pure videoclip in dit geval dus. “Als iemand me vraagt voor een video waarin ik de vrije hand krijg, dan luister ik naar de tekst en de muziek, en dan ga ik nadenken wat ik dan voor me zie,” vertelt Ewout. “Als het echt een zuivere videoclip zou zijn, zou ik voor meer verschillende settings gaan. Of zou ik het aanvullen met een verhaallijn, of met een bepaalde gimmick. Dat vind ik wel het tofste.” Zijn er nog ambities op dit vlak? “Wat ik nu heel erg graag zou willen doen weer een keer: een heel artistiek kunstwerkje maken!”
Makers in Groningen
Is het nou ook heel anders om in de Randstad of in Groningen videoclips te maken? ████████████: “In het westen is veel meer bedrijvigheid. Daar heb je meer kans van slagen als je talent hebt. Maar er zijn zeker wel succesverhalen uit Groningen.” En dat heeft ook voordelen. “Dan ben ik toch liever hier. Je hebt hier ook minder concurrentie. Al vind ik de term concurrentie wat negatief klinken.” ████████████ spreekt verder heel lovend over iemand als Andres Fouché die voor onder andere Dope D.O.D video’s heeft gemaakt, en internationaal veel erkenning heeft gekregen samen met Walker Pachler. “Het was echt als een bom in de Groningse muziek en hiphop-scene toen de Dope D.O.D. video van What Happened uitkwam.” En ook Ewout heeft lovende woorden: “Toen ik zelf nog in het Westen woonde gebeurde hier in Groningen niet veel. Toen ineens de muziekvideo’s van Andres uitkwamen, zoals Dope D.O.D. Dat was echt als een steen in het water. Dat was supergoed.”
Bert: “Vergeet niet, je hebt hier iets als POPgroningen, en dat soort initiatieven. Deze dragen bij aan de muziekindustrie en die industrie trekt weer andere creatievelingen aan. Ik heb ook wel aftermovies gemaakt van Pop Talent Awards, en bijvoorbeeld van het bevrijdingsfestival en van de Local Heroes stage. En al die acts die nemen mensen mee als filmmakers en fotografen en artwork-mensen. Een hele industrie komt dan op gang, en voor ons heeft dat gerealiseerd in een productiebedrijf. Dat was er niet geweest als ik geen clipjes had kunnen maken in het begin, als ik niet had kunnen experimenteren.”
“Dingen die we nu doen daar moet ik acts Town of Saints en Drive Like Maria heel erg dankbaar voor zijn. Als ze me niet had laten filmen dan was dit bedrijf er niet geweest. Dat weet ik wel zeker. En ik denk dat er nog steeds mensen zijn, die nu clipjes maken zoals wij dat tien jaar geleden deden, die zitten in hun eigen proces en vinden uiteindelijk ook zo hun eigen pad.”
De toekomst
Wat gaat de toekomst brengen? ████████████ heeft het nodige op stapel: “Ik ben bezig met een documentaire over Seb Zukini. Ik heb ze gevolgd rond de optredens tijdens Eurosonic, vanaf de tijd in de repetitieruimte tot aan de daadwerkelijke shows.” En qua videoclips? "De Nachtwinkel is bezig met een album en ik ga als het goed is het artwork maken, net zoals ik dat maakte voor de EP Laten We Huiselijk Geweld Weer Leuk Maken, en er zijn twee video’s aangevraagd.” En dat is nog lang niet alles vertelt hij. “En dan nog iets: ik ga samen met een sound engineer een platform bouwen voor muzikanten om speciale één-shot-sessies op te nemen. In essentie kun je het vergelijken met de Biotoop-sessie die ik met Seb Zukini deed vorig jaar.” Hoe moeten we dat voor ons zien? “Het project staat nog in de kinderschoenen, maar we hopen hiermee bands uit heel Nederland, maar met name vanuit de noordelijke provincies, een platform te bieden. Belangrijk criterium voor deelname is dat wij de band of act zelf heel erg moeten zien zitten. Elk genre mag, maar het moet vooral iets hebben en ons energie geven. Het kan dus zo zijn dat we jaarlijks maar weinig sessies boeken, maar de sessies die wij doen die moeten echt goud zijn.”
In wat voor vorm dan ook, videoclips zullen wel nog steeds worden gemaakt. Maar komt er ook nog een echte revival? Ewout: "Ik hoop ergens van wel… Het zou me niet eens verbazen als dit weer helemaal terugkomt. Met Spotify heb je op dit moment de videoclips niet echt meer nodig. Een van de laatste video’s die ik heb gemaakt van zo’n anderhalf jaar geleden was van The Vices. En het valt me echt op hoe relatief weinig die video is bekeken. Als je echter op hun Spotify kijkt dan explodeert die band op dit moment, en ook als je kijkt naar de social media hebben ze dat heel erg goed op orde. Ik denk dat ze toch zo’n videoclip willen is omdat ze dat ook zelf heel tof vinden, maar de doelgroep.... - hun grote fanschare tussen de twintig en de dertig - die gaan niet per se meer videoclips bekijken. Aan de andere kant kan ik me - en wellicht is het ijdele hoop - voorstellen dat je over vijf jaar dat wel weer meer populair gaat worden, omdat het dan weer iets nieuws is om te doen.”
“Ik hoop het van harte. Want ik vind het nog steeds één van de tofste video-artforms die ik ken.”