Het viel niet mee, afgelopen vrijdag. Vrijwel alle Bevrijdingsfestivals kregen de volle laag, vooral die in het noorden en oosten van het land. In Groningen, Assen en Zwolle moest het programma zelfs enige tijd stilgelegd worden, en dat heeft natuurlijk dramatische gevolgen voor de opkomst en omzet op de gratis vrijheidsvieringen. Daags na hun festival maken diverse organisaties de balans op. ‘Aan het eind van de avond stond het veld weer vol, maar dan heb je al een te grote achterstand opgelopen.’

Een buitje, daar had Erik Delobel wel op gerekend. Een buitje of twee. Daar kunnen de mensen wel tegen. Maar dat viel een beetje tegen. In de praktijk regende het in Zwolle non-stop tussen 14.00 en 18.00 uur en moest het festival een half uur helemaal worden stilgelegd. ‘Daarna hebben we het programma herpakt, maar flink wat mensen mensen die toen al volledig doorregend waren zijn logischerwijs naar huis gegaan. En er ontstond onduidelijkheid: het leek alsof het hele festival afgelast was.’ Volgens Delobel was het vooral zuur omdat na de moeizame editie van 2022 nu alles voor elkaar leek. ‘Toen kregen we in maart te horen dat we van start konden. Het was moeilijk om vrijwilligers te vinden, er waren te weinig barren. Nu was alles er weer klaar voor. Maar door de regen is het de slechts bezochte editie sinds 2002 geworden. In plaats van 140.000 bezoekers zijn er naar schatting 80.000 mensen op het terrein geweest.’

Nog pittiger was de situatie 100 kilometer noordelijker, in Groningen. Directeur Ebel Jan van Dijk vertelt: ’Toen we openden scheen de zon, we hadden 500 mensen aan de vrijheidsmaaltijd, Sor stond klaar om te beginnen. Maar toen al gingen we het eerste veiligheidsoverleg in, omdat het slechte weer snel onze kant op kwam. De intensiteit van de buien leek ook heftiger te worden. Om half drie hebben we het festival stil moeten leggen uit voorzorg. Uiteindelijk is er een enorm onweer 20 km ten noorden van Groningen geweest en een hoosbui net onder de stad. Ons terrein is geschampt. Toch is het de juiste beslissing geweest, want zo’n bui hadden we niet kunnen verwerken. Omdat het meeviel hebben we om vijf uur het veld weer kunnen openen.’

De timing van de regendag kon niet slechter. De hele week was het weer aardig, de opbouw verliep voorspoedig. Nadat de Bevrijdingsfestivals vorig jaar halsoverkop uit de covid-sluimer moesten ontwaken hadden ze nu een vol jaar de tijd om zich voor te bereiden. Maar een regendag is funest voor een gratis festival. Wie voor tachtig euro een kaartje gekocht heeft zal toch sneller geneigd zijn er het beste van te maken, terwijl het 'gratis' publiek eerder naar Buienradar zal kijken en toch nog even thuis blijft. En dat terwijl de Bevrijdingsfestivals toch al weinig vet op de botten hebben. In aanloop naar 5 mei luidde een aantal van hen de noodklok. Het antwoord van de Rijksoverheid op de roep om hulp was helder: Nee, van ons hoef je niets te verwachten. Klop maar aan bij de gemeente en provincie.

Waar is Kraan?

Manja Kerstholt van Bevrijdingsfestival Utrecht gaf het meest heldere signaal: zij trok zelfs helemaal de stekker uit het festival, omdat de reserves te klein zijn om verantwoord te werken. ‘Wij hebben in 2019 een verregende editie gehad, vergelijkbaar met dit jaar. In 2020 en 2021 hebben we uiteraard geen festival kunnen organiseren. Wel hebben we onze subsidie die jaren behouden, en daarvan hebben we online edities georganiseerd. Maar in 2022 kregen we te maken met enorme kostenstijgingen, die we zelf hebben moeten opvangen. Het bestuur vond het dan ook een te groot risico om door te gaan. Gelukkig hebben twee partijen - Koninklijke Grolsch en het KF Hein Fonds - zich elk voor €50.000 garant gesteld. Daar moeten we nu mee om de tafel.’

Die garantstelling was er immers voor een scenario als dat van afgelopen vrijdag: een regendag. Want ook in Utrecht viel het water met bakken uit de hemel, al vanaf het moment dat de poorten open gingen. ‘Er waren wel wat die-hards in poncho’s, maar op zeker moment hadden we toch meer mensen achter de bar dan op het veld. Dat doet pijn.’ Uiteindelijk viel de opkomst nog wel mee: 27.000 ten opzichte van 37.000 vorig jaar, maar die kwamen wel grotendeels later op de dag naar het terrein. Volgens Kerstholt moeten de festivals individueel de balans opmaken na afgelopen vrijdag, en moet ook collectief opnieuw een vuist gemaakt worden. ‘De Bevrijdingsfestivals zijn meer dan bier drinken. We doen in de loop van het jaar 200, 300 projecten met scholen, exposities in bibliotheken. Het is een belangrijke taak om kennis over de oorlog over te brengen en het gesprek over vrijheid te voeren.’

Gelukkig was er op alle velden uiteindelijk goed nieuws. In Zwolle stond het aan het eind van de dag ramvol bij Son Mieux en Di-Rect, in Utrecht werd het net voor de opkomst van de populaire Snelle droog. ‘We zagen een hele stoet mensen tegelijk het terrein op stormen, dat was prachtig om te zien’, zegt Kerstholt. In Groningen hervatte het festival om half zes met The Opposites.

Ebel Jan van Dijk: ‘Het leek wel alsof mensen met poncho’s buiten het hek hadden staan wachten om naar binnen te mogen. En toen we uiteindelijk weer verder konden hebben we de burgemeester gevraagd of we een uur langer door mochten. Toen dat mocht hebben we de ultieme afsluiter gezocht. Dat werd Kraantje Pappie, die eigenlijk in de studio zat, en de hele dag zijn telefoon uit gelaten had. Hij moest even op pad voor een interview bij 538, en onderweg daarheen kwam het contract rond. Hij kon het meteen aankondigen op de radio. Dat is toch wel een kick, om dat voor elkaar te krijgen. Ons productieteam is meteen de trailer gaan halen om een volwaardige Kraan-show neer te kunnen zetten. Dat het mis ging vrijdag is heel vervelend, maar dat zijn de keuzes die je moet maken. Maar dat je vervolgens zo snel kunt hervatten en een kers op de taart kan zetten is een groot compliment waard.’