JoeyAK's grimmige nummer 1 album JoeyAK's grimmige nummer 1 album

Het regent gelukwensen. Frenna, Josylvio, Esko, allemaal kopstukken uit de Nederlandse hiphop feliciteren JoeyAK met het behalen van een mijlpaal, een nummer 1-album in de officiële Nederlandse album top 100. Het is inderdaad een opmerkelijke powermove, dat de rapper uit Holendrecht zomaar uit het niets naar de bovenste plek in de hitlijst knalt en zo Boef van de troon stoot. JoeyAK’s muziek is niet bepaald mainstream: hij maakt rauwe gangsterrap zonder gelikte refreinen. Zijn producties zijn spijkerhard, met beats als schoten uit een automatisch wapen, soms zelfs inclusief het geluid van vallende hulzen.

Er is nog een reden dat deze nummer 1-spot opmerkelijk is. Een week eerder staat op JoeyAK’s Instagram: ‘De boycot is real!! Met pijn in mijn hart moet ik mededelen dat me nieuwe album MOST HATED helaas is tegengehouden. Begrijp dat jullie teleurgesteld zijn, maar zoals velen van jullie wel weten worden er vanuit bepaalde posities heel veel dingen tegengewerkt. We doen er alles aan om het zo snel mogelijk op te lossen.’ Wat is hier aan de hand? Tegengewerkt? Door wie dan? Nou, door de politie, het openbaar ministerie, de instanties, bedoelt hij. Die proberen al maanden op alle mogelijke manieren de wind uit de zeilen te halen van de Amsterdamse crimineel, zo lazen we in Het Parool. Maar met de vertraging van MOST HATED heeft de politie zich dan weer niet bemoeid, verklaart een woordvoerder van het RIEC, de instantie die ‘ondermijnende criminaliteit’ aanpakt.

Ondermijnende criminaliteit, daarmee bedoelt de overheid een onderwereld die zo ontwrichtend is dat het grote effecten heeft in de bovenwereld. In een arme wijk als Holendrecht in Amsterdam Zuidoost is dat het geval. Jongeren bevinden zich nadrukkelijk in de invloedssfeer van criminelen, met zwart geld ontwrichten ze de maatschappij. En JoeyAK is zo’n crimineel, zegt justitie. En ja, hij is óók rapper.

Het brengt wel de aloude vraag weer terug op tafel: wat is de impact van muziek over het rauwe straatleven op de gemeenschap waarover het gaat? In hoeverre heeft een rapper als JoeyAK – die al zijn hele leven lang in aanraking komt met Justitie – het recht zijn verhaal te vertellen? Het antwoord uit de hiphopscene is: natuurlijk heeft hij dat recht. Er waren niet alleen gelukswensen: Frenna en Josylvio doen ook mee op MOST HATED, net als o.a. Lijpe, Lil Kleine, Henkie T en KA. Kevin en Boef brachten afgelopen maand allebei tracks met JoeyAK uit. En de pater familias van de straatrap – Hef – ontving JoeyAK een klein jaar geleden voor een uitgebreid en zeldzaam interview in zijn Rookworst podcast. Het was geen kritisch gesprek, maar door de meedenkende manier waarop Hef zijn platform bood aan JoeyAK leerden we wel een hoop over hoe de rapper denkt en werkt. Kortom: JoeyAK is een household name in de Nederlandse hiphop.

De hiphopscene leerde JoeyAK kennen in 2018, met de track ‘Luitenant’, waarin hij zichzelf neerzet als een leider (geen soldaat, maar een leidinggevende). Vanaf dat moment duikt hij steeds weer op, met eigen tracks en features bij anderen. Hij deed een geruchtmakende 101Barz-sessie, was erbij op straathit ‘HUTS’. Hij maakte met Lil Kleine de track ‘Jongens Van Plein’ over cocaïnehandel en vocht een beef uit met SBMG’s Chivv met de disstracks ‘Chain Swap’ (heen) en ‘Gunkolf Rap’ (terug). In zijn omgeving wordt meer muziek gemaakt, onder meer door zijn rechterhand Bigidagoe en Jaykoppig, en door Djaga Djaga, die intussen een lange straf uitzit vanwege zijn rol bij een liquidatie. In geen van alle tracks waarop hij te horen is doet JoeyAK zich voor als een lieverdje, en juist de rauwe echtheid van zijn straatverhalen maakt hem razend populair. Niet onbelangrijk: JoeyAK is daadwerkelijk een goede rapper, en MOST HATED is serieus het luisteren waard. Zijn teksten zijn grimmig en expliciet, de producties van onder meer Gubes en Esko zijn on point en keihard.

Criminele influencers, dat is een heldere interpretatie van JoeyAK’s carrière. Muziek als marketing in plaats van als kunst of business op zich. Het staat haaks op de opvatting dat rap verhalen van de straat vertelt, de harde realiteit weergeeft in de levens van artiesten. Al in de jaren tachtig speelde dit rond N.W.A, de groep rond Dr Dre, Eazy-E en Ice Cube uit LA. Hun ‘Fuck Tha Police’ werd een straathit in een tijd dat Los Angeles gonsde van rellen, gang-geweld en schandalig politie-optreden. Gevaarlijk, vond de politie daar. Maar gangster-rap is niet voor tere zielen.

Laten we eens naar dat album MOST HATED luisteren. Het trapt af met een intro, dat een directe reactie is op de pogingen van de instanties om hem definitief van de straat te krijgen. ‘Op een gegeven moment gaat het niet meer om goed of slecht’, zegt JoeyAK daar. ‘Heb je geld, willen ze mee-eten. En heb je succes, willen ze meegenieten. Het moet allemaal volgens hun manier gaan, want anders deug je niet. En als je niet deugt, moet je gecanceld worden. Ze houden niet van mensen met een eigen stem. Ze houden niet van mensen die hun eigen richting opgaan. Ze houden helemaal niet van mensen die niet op hen lijken.’

JoeyAK trekt hier de racisme-kaart, zoals hij dat ook deed in het interview met Hef. Hij betoogt daar: sinds de slavernij proberen witte mensen Surinamers, Antillianen en Afrikanen onder de duim te houden (JoeyAK zelf heeft Surinaamse roots). Na het afschaffen van de slavernij zijn daar talloze informele vormen van uitsluiting voor in de plaats gekomen, stelt hij. Hij komt erop terug in ‘Fouten’, een van de meest populaire liedjes van MOST HATED. ‘Ik kom uit Amsterdam. Ze zeggen we zijn allemaal gelijk. Maar hoe kan het dat wij meer celstraffen krijgen? Hoe kan het dat we al die dingen moeten meemaken? Zulke shit noem ik meten met twee maten. Joey, ze willen je doodmaken. Maar we kunnen je niet helpen, en jongen je mag geen wapen. Dan wat heb ik aan deze boodschap?’

Die laatste passage verwijst naar een dodenlijst in het criminele circuit waar hij ook bij Hef al over praatte. Rivalen zouden het op hem hebben voorzien, en de politie waarschuwde hem daarvoor, maar zichzelf verdedigen mag hij uiteraard niet, althans niet met een vuurwapen. ‘Wij zien het gewoon als opstoken tegen elkaar’, zegt hij tegen Hef. ‘Ze gaan je zeggen: je staat op dodenlijst. Op dat moment wordt je elke keer gecheckt: loopt die jongen met een pistool.’ Het kat en muisspel tussen de crimineel en Justitie komt op talloze manieren terug in MOST HATED. Zo rapt hij in ‘Vergeef Me’: ‘AK die mag geen podium, zal wel. Maar een standbeeld voor een slavendrijver dat mag wel.’ De rapper mag in Nederland niet optreden op last van Justitie, maar hij wordt wel geacht vermeende illegale inkomsten terug te betalen.

We horen meer terug dat we kennen uit het dossier. De rapper ontkende een Rolex van €13.000 euro aan een jongen gegeven te hebben, maar een soortgelijke gift horen we wel langskomen in ‘Lange La’, een van de songs op het album: ‘Geef mijn jongen een Roli, want hij doet het goed.’ Een duur horloge als dank voor bewezen loyaliteit. Overal in het oeuvre duikt de Rolex als statussymbool op. Glocks & clocks, pistolen en horloges, het rijmt niet alleen mooi, het zijn twee tegenovergestelde symbolen die elkaar in evenwicht houden. En dan is er nog het ultieme statussymbool, dat voortdurend in videoclips en artwork van JoeyAK opduikt: de kettingen in de vorm van een AK47. Tegen Hef zegt hij dat die trophies hem 280.000 euro gekost hebben.

Zelf ziet JoeyAK zijn rol in de buurt anders dan de politie. In het interview met Hef spreekt JoeyAK over iets terug doen voor de buurt, als een soort buurtvader, die zijn soldaten mee laat profiteren en zorgt dat niemand iets tekort komt. Trouw en loyaliteit zijn daarbij belangrijk. Hoe belangrijk? In 'First Day Out 2' rapt JoeyAK hoe hij een homie die net uit de bak komt 100K geeft. 

‘Rappers doen zich op een bepaalde manier voor, dat wil niet zeggen dat ze ook echt zo zijn’, verklaarde JoeyAK’s advocaat Jan-Hein Kuijpers in 2020 tegen AT5, in een poging de rechter te laten geloven dat de verhalen uit JoeyAK’s liedjes dikker aangezet zijn dan de werkelijkheid. ‘Ik heb tegen de rechtbank gezegd: niet elke zanger van het levenslied is alcoholist. De beste wel, maar niet iedereen.’ Laat JoeyAK nu net die ene rapper zijn wiens grote verhalen rechtstreeks uit de realiteit lijken te komen. MOST HATED begint met een paar keiharde tracks - 'GABOS' (‘the game ain’t based on sympathy’) en ‘Alles Aan’, waarin hij beschrijft hoe hij korte metten maakt met iemand die slecht over hem praat: ‘Ik ben met goonz in een whip, lange clip en we zijn ready om iemand te bossen.’ Precies zoals in de zaak waar hij op dit moment voor vastzit. Dat is wat zijn fans natuurlijk graag horen. Het gevaar, de man die zich niet zomaar aan de kant laat zetten, die zijn reputatie komt waarmaken als-ie daartoe uitgedaagd wordt. Aan het einde van het album probeert JoeyAK toch ook zijn kleine hartje te laten zien, in zowaar een aantal lovesongs. Zoals ‘Als Ik Met Je Loop’, waar hij zijn love interest bezweert dat alle waarschuwingen voor zijn persoon onterecht zijn. ‘Het is tussen jou en mij, waarom bemoeien zij? Shit man, zo heeft het geen zin.’

Als het aan het OM ligt zal het straks lastig worden om een geliefde met geschenken te charmeren. En dat is het juridische antwoord op de vraag of de wereld op JoeyAK zit te wachten. Ze zeggen wel eens dat rap een uitweg uit het straatleven is, een alternatief voor criminaliteit. Dat zou in dit geval natuurlijk ook kunnen, maar veel wijst erop dat JoeyAK zichzelf daarvoor al te onmogelijk heeft gemaakt. Hij dankt zijn faam aan zijn reputatie op straat, maar die reputatie zit hem net zo hard in de weg om serieus werk te maken van een inkomen uit muziek. Al is er intussen wel een stevige en geheel legale Spotify-afrekening onderweg naar JoeyAK.