Fever Ray op zoek naar vrijheid: 'De maatschappij is claustrofobisch' Fever Ray op zoek naar vrijheid: 'De maatschappij is claustrofobisch'

Wat gebéúrt er nou eigenlijk?! Net nog leek het podium steeds meer op een uit de hand gelopen bedrijfsfeest, inclusief Fever Ray (die/hen/hun) verkleed als kantoorcreep, zangeressen in kittige mantelpakjes, rondvliegende kledingstukken en malle dansjes. Nu neemt de show in de Melkweg weer een wending. Het podium wordt vol rook gepompt, Fever Ray begint vervreemdende, omlaag gepitchte vocalen te prevelen en richt de handen in Illuminati-triangel naar een straatlantaarn midden het podium. Ommmmmmm. Zo is de show van Fever Ray in de Melkweg weer vrolijk verwarrend, behoorlijk ontregelend en vooral héél erg léúk, precies zoals we van de Zweedse experimentele popartiest gewend zijn.

Verwarring was ook al het handelsmerk van The Knife, het elektronische popduo met broer Olof Dreijer waarmee ze in 2003 doorbraken. Optredens waren er niet, publieke verschijningen deden ze alleen in creepy Venetiaanse vogelmaskers en awardshows grepen ze aan als podium voor choquerende statements. Het laatste studioalbum Shaking The Habitual ging over het opschudden van gewoontes: hoe beleef je een concert? Wat is een popact? Waarover hoort een popliedje te gaan? The Knife kwam met een album geïnspireerd door abstracte, academische theorieën over gender en kapitalisme, de show in Paradiso was ronduit desoriënterend, een pikdonker podium, volgepompt met rook, vol dansers die sloegen op tribal percussie die slechts decorstukken bleken, eerder performance art dan concert.

Ook in hun solo-werk trapt Dreijer tegen de status quo, maar het is persoonlijker. De eerste Fever Ray-plaat (2009) ging over slapeloze nachten na het hebben van een klein kind, over het maatschappelijke keurslijf waarin moeders worden geperst en hun worsteling daarmee. Op opvolger Plunge (2017) sprong Karin in het diepe: die verbrak hun huwelijk, kwam uit de kast als non-binair en verkende vervolgens hun seksualiteit in de BDSM-scene, de wereld van fetisj-feesten en bondage-seks. Dat zag je ook weer terug in de videoclips van Plunge, zoals dat bizarre verkleedpartijtje/bondage-scene in 'To The Moon And Back'. 'Toen ik dat album maakte, had het gevoel dat ik mezelf moest terugeisen,' vertelt Dreijer, via Zoom, een paar weken voor de show in de Melkweg. 'Mezelf uitvogelen: wat ben ik nu? Wat verlang ik? Als je het niet geprobeerd hebt, weet je het niet. Het was een tijd van een boel... fysieke activiteiten.' Grinnik.

Zes jaar later is er nu het nieuwe album Radical Romantics, een grenzeloze plaat met heerlijke, experimentele popliedjes, deels geproduceerd door broer Olof, die het een The Knife-touch geeft. Het videoclip-universum van deze plaat is ingetogener, minder BDSM, maar het is wel een voortvloeisel uit die periode, vertelt Dreijer. 'Toen ik voor het eerst in de BDSM-scene rolde dacht ik: wow, dit is zo fun, het is een rollercoaster van emoties. Maar je moet je eigen grenzen leren kennen om met andere mensen te kunnen spelen, zíj moeten hun grenzen kennen, het vraagt veel vertrouwen en zelfkennis. De afgelopen jaren heb ik daarover veel nagedacht: wat heb ik nodig om me veilig te voelen? Om geliefd te zijn?'

Dreijer vond het boek All About Love van de Amerikaanse filosoof bell hooks nogal een revelatie. 'Cultureel denken we over liefde als een gevoel, iets wat je tegen elkaar zegt - "ik hou van je" - alsof dat alles goed maakt. Maar dat is een mythe, liefde is een daad: hoe we elkaar behandelen, hoe we voor elkaar zorgen, er voor elkaar zijn. Zeker als je daar niet goed in bent, vraagt zelfreflectie tijd. Beter leren communiceren ook. Daar is geen tijd voor in een kapitalistische maatschappij. Liefhebben, écht liefhebben, is wat mij betreft een radicale daad.' Dat hoor je ook in de Melkweg, in het brandende verlangen dat door de setlist loopt en de roep om liefde en aanraking. 'Some girls will make you blush, some girls will make you shiver,' zucht Fever Ray verrukt, terwijl een toetsenist met een lichtgevende wolkenhoed in een midi-blazer blaast. 'Imagine touch by someone who loves you,' klinkt het even later, en Fever Ray kijkt likkebaardend en met friemelende vingers het publiek in.

Tegelijkertijd contrasteert Fever Ray dat brandende verlangen met een supercreepy esthetiek. Neem bijvoorbeeld de cover van het album, waarop Fever Ray te zien is met een wit zombie-gezicht, een witblonde maar kalende coupe en een grijs maatpak, alsof het monster van Frankenstein klaar is met de mensen de stuipen op het lijf te jagen en maar een kantoorbaan heeft genomen. 'Ik vind het altijd heerlijk om te spelen met haar,' grinnikt Fever Ray. 'Ik ben opgevoed als vrouw, maar in dat lange, vrouwelijke haar kan ik mezelf totaal niet herkennen. Zo'n lange, blonde pruik dragen waarbij het haar gedeeltelijk uitvalt? Het is mijn manier om beauty standards los te laten.'

Hen vervolgt: 'In mijn werk wil ik een plek creëren waarin ikzelf en anderen zich vrij kunnen voelen. De maatschappij is claustrofobisch en verlammend, er zijn maar weinig plekken waarin je gewoon kunt 'zijn'. Toen ik opgroeide in Gothenburg in de jaren negentig waren er geen woorden voor allerlei verschillende vormen van gender, ik had geen woorden om te omschrijven hoe ik me voelde. Alleen: "Ik pas nergens tussen." In muziek creërde ik een ruimte waar ik mezelf kon zijn, zonder daar woorden aan te hoeven geven.'

De Radical Romantics-tour is de eerste sinds 2018, toen Dreijer tourde met Plunge en o.a. op Down The Rabbit Hole een onwijs vrolijke, tikkie bizarre show gaf. Niet zo kort daarna kapte hen de tour af, met een lang statement op social media. 'Een boel van jullie weten dat ik worstel met een angststoornis en paniekaanvallen,' zei hen. 'Ik ben heel dankbaar voor de afgelopen zeven maanden, maar de laatste maand is heel zwaar geweest en mijn anxiety begint te escaleren. Daarom neem ik een pauze van m'n tour.'

Achteraf was dat echt een heftige periode, vertelt Dreijer nu. 'Vroeger deed ik vijftig shows in zes jaar, ik was doodmoe, het was onmogelijk om voor m'n gezondheid te zorgen, ik vond het doodeng om het podium op te stappen. Dat heb ik altijd al gehad, ook in The Knife had ik al een gigantische podiumangst. De eerste zeven jaar hebben we gewoon niet opgetreden. Nu weet ik dat het niet echt de podiumangst was, het waren al die onderliggende gevoelens en emoties waar ik nooit mee had gedeald, die in angst veranderden. In therapie leer ik die gevoelens te identificeren. En ik doe minder shows, heb meer rustdagen tussendoor. Ik hoop dat het werkt, financieel wordt het moeilijk, maar ik kies voor m'n gezondheid.'

Toch zou je niet denken dat iemand die zo'n speelse show verzorgt, zoveel last van angst zou hebben. 'Om dapper te zijn, moet je eerst héél angstig zijn. En ik repeteer totdat ik iedere beweging ken, van waar ik sta tot waar ik m'n blik op richt. Maar uiteindelijk voel ik me wel echt vrij wanneer ik op het podium sta, ik hoop dat ik dat kan overdragen op het publiek.'