De een kocht een racefiets, de ander huurde een moestuin, en pop-avantgardist Jenny Hval nam een hond. Zo komt iedereen anders uit de coronacrisis dan hij er in ging. 'Ik ben opgegroeid met honden, maar ik dacht dat er zelf een hebben het reizen in de weg stond. Nu draai ik het om. Sorry, ik kan niet bij jullie komen spelen, ik moet de hond uitlaten.'

Een paar jaar terug maakte Jenny Hval iets mee wat zoveel artiesten meemaken: een man vroeg zijn vriendin ten huwelijk tijdens haar concert. Romantisch op de knieën, even een momentje pakken. Iedereen in de zaal zag het, inclusief de artiest op het podium. Mooi, zou je denken, maar als je er iets langer over nadenkt is het ook wel een beetje gek. De Noorse zangeres staat namelijk bekend om haar non-conformistische werk. Muzikaal en compositorisch uitdagend, maar ook inhoudelijk. Haar songs gaan over onderwerpen die niet per se matchen met het huwelijk. Ze zingt over menstruatie, valt het patriarchaat aan, en het huwelijk omschrijft ze als 'the normcore institution of life'. Kortom: niks zwijmelige romantiek. 'Zo'n aanzoek hoort ook helemaal niet bij mijn type concert’, lacht de zangeres. ‘Ik denk dat eerder aan een stadionconcert. Sommige artiesten maken dit heel vaak mee. Bon Iver bijvoorbeeld. Grote popartiesten maken er soms een heel ding van door mensen op het podium te halen. Bij mij was het heel ongemakkelijk. En het zette me aan het denken: wat zegt het over mij en mijn muziek? Ben ik eigenlijk veel normaler dan ik denk?'

Het geinige is: Jenny Hval is zelf ook getrouwd. Niet in een witte jurk, maar in een zwarte spijkerbroek. En ze nam codeïne om de dag door te komen. Maar die handtekening, die zette ze. Een deal met het patriarchaat. 'Ik moet nog steeds wennen aan het idee dat het me niet echt heeft veranderd, het tekenen van die papieren. Dat idee had ik altijd, dat ik daarmee toe zou treden tot een instituut. Maar ja, dat doe je eigenlijk ook als je een platendeal tekent, een corona-app downloadt of inlogt op Facebook. Ik heb altijd dubbele gevoelens gehad over al dat soort dingen. Overigens probeer ik mijn artistieke stem niet in te zetten om te beweren dat je geen witte jurk mag dragen. Daar maak je het verschil niet mee. Maar ik probeer te onderzoeken hoe normaal ik nu eigenlijk zelf ben.'

Gezonder dan ooit

De pandemie heeft voor een geboren outsider als Jenny Hval een interessante dynamiek met zich meegebracht. Het maatschappelijk debat over racisme en de positie van de vrouw is de laatste twee jaar nog meer naar het centrum gekatapulteerd, de onderwerpen waar zij zich als buitenstaander veel mee bezig houdt. En het belangrijkste outsider-aspect van het muzikantschap viel in een klap weg: reizen. Tourende muzikanten bewegen tussen culturen door. Er zijn genoeg muzikanten die uit een koffer leven, van tour naar tour. Van buiten kijken ze naar andere culturen, van buiten kijken ze naar hun eigen land. 'Al is dat cross-culturele aspect minder romantisch dan het lijkt door de commercialisering van venues overal in de wereld, maar het klopt wel. Ik heb me nog nooit zo normaal gevoeld als tijdens de pandemie.' Of dat aangenaam voelde? 'Nee, totaal niet!'

Hangende pootjes
Dat neemt niet weg dat Jenny Hval altijd een ambivalent gevoel heeft gehad over het leven on the road. Ze vindt het fysiek zwaar - onder meer door een auto-immuunziekte waar ze sinds haar vroege twintiger jaren aan lijdt. Met name slecht eten slaat op haar darmen, en iedereen die tourt weet dat op het gemiddelde festival goed eten eerder uitzondering dan regel is. Die ziekte zorgde er in haar jonge jaren zelfs voor dat ze de muziekwereld helemaal verliet. Hval woonde op dat moment aan de andere kant van de wereld en zat midden in de bandscene. Met hangende pootjes keerde ze terug naar Noorwegen. Je zou zelfs kunnen stellen dat die ziekte haar leven net zo stil legde als de pandemie ons allemaal de laatste twee jaar. Hval kroop pas jaren later weer stukje bij beetje uit haar schulp als solo-artiest. Internationaal vestigde ze haar naam pas toen ze de dertig ruim voorbij was. Inmiddels is ze 41. In 2019, net voor alles instortte, was ze een van de curatoren op Le Guess Who?.

'Lichamelijk voelde ik me tijdens de pandemie gezonder dan ooit', zegt ze. En velen zullen dat herkennen. 'Mijn lichaam vond het geweldig, een leven zonder stress. Diep van binnen zou ik het liefst willen dat ik mijn werk zou kunnen tonen zonder er zelf altijd bij te zijn. En tegelijk houd ik heel erg van optreden. Alleen: alles er omheen geeft me megaveel stress. Tien uur reizen, meeting hier, interview daar, dat maakt het zwaar. Ik zou mijn hartslag wel eens terug willen zien gedurende een tourdag. Ik denk dat het optreden zelf eruit zou zien als slapen, als een staat van rust.' Ja, natuurlijk is ze wel eens zenuwachtig als er iets mis gaat, maar meestal is het dan toch weer de techniek of de logistiek. 'Als het goed gaat voelt optreden als de oceaan in stappen. Als uit jezelf stappen, en tegelijk juist in jezelf.'

Om het ultiem vrije gevoel van optreden te bereiken moet je als artiest dus het meest zware parcours doorlopen, fysiek en mentaal. Meer in algemene zin: om vrijheid te bereiken moet je soms concessies doen. Dat is ook de strekking van het nummer 'Freedom', een van de laatste nummers op Hvals nieuwe album. Heel even duikt daar de crisis van de laatste twee jaar concreet op. 'Out there is «the world», where you’re threatening the lives of «fragile individuals» when you stir in the mud.' Jouw vrijheid is andermans gevaar. En als de coronacrisis ons ergens mee confronteerde, is het wel de onoplosbare paradox: om een zekere mate van vrijheid te bereiken, moet je je conformeren aan het systeem, aan de exit strategie. 

De vrijheid
'Het concept "vrijheid" lijkt iets universeels, maar de laatste twee jaar hebben we kunnen zien dat niets minder waar is. De vrijheid is zeer gepolitiseerd, heeft meer met ideologie te maken. De enige manier om echt vrij te zijn is sterven, daadwerkelijk aan de mensheid ontsnappen. Toen ik voor het eerst in Amerika aan het reizen was merkte ik dat het begrip vrijheid daar heel sterk verbonden is aan autorijden, aan wegen. Vrijheid is je eigen keuze, het is streven naar eindeloze mogelijkheden. Maar ik weet eerlijk gezegd niet meer echt wat vrijheid is.' Noem dit dan ook vooral geen conceptalbum over vrijheid, of zoiets. Nee, Jenny Hval legde de drang alles te conceptualiseren juist los. Volgde gewoon de liedjes die kwamen. En grappig genoeg is dat natuurlijk ook vrijheid. ‘Dit album is als een 15 minuten rookpauze van mijn andere werk.’