Het voelt als een déjà-vu. Vier jaar geleden was Nick Cave met zijn Bad Seeds een van de afsluiters van Down The Rabbit Hole, en de grote vraag was toen: wat zien we terug van het immense verdriet dat hem ten deel viel. Het was drie jaar na het tragische ongeluk van zijn 15-jarige zoon Arthur, die lsd gebruikte en van een hoge klif naar beneden stortte. Cave was op dat moment bezig met zijn album Skeleton Tree, en dat vormde zich direct naar de omstandigheden, met subtiele verwijzingen naar de gebeurtenis. Er verscheen ook een film over het maakproces van die plaat, One More Time With Feeling, waarin Cave zichtbaar worstelde hoe om te gaan met de blik van buiten. ‘Sinds wanneer ben ik het object van medelijden’, vraagt hij zich hardop af. En hij omschrijft de walging en het ongemak als willekeurige mensen in de rij bij de supermarkt hem aanspreken. We leven met je mee.
En daar stond hij dus, op Down The Rabbit Hole. Een groot veld vol mensen tegenover hem, met allemaal de gedachte aan die tragedie. Cave speelde die dag een aantal nummers van dat nieuwe album, waaronder openingsnummer ‘Jesus Alone’, dat begint met de zin: ‘You fell from the sky, crash landed in a field.’ Het was een uitzonderlijk intiem concert voor zo’n groot podium, en dat zat voor een belangrijk deel in de scenografie: Cave bouwde een catwalk-podium vooraan bij het publiek waar hij zo’n beetje het halve optreden stond. Niet als ego-ladder, maar juist om dichterbij te komen en zijn publiek letterlijk in de ogen te kijken.
De wond van nu is veel verser - op 9 mei maakte Cave het overlijden van zijn zoon Jethro bekend - maar ook anders. Arthur en zijn tweelingbroer zijn zoons in Cave’s huidige relatie, met Jethro Cave heeft de zanger een heel andere band. Het was een chaotische tijd. Jethro werd geboren in 1991, tien dagen voor Cave’s tweede zoon Luke. Van een serieuze relatie met Jethro’s moeder Beau Lazenby was geen sprake, en jaren later zou de zoon vertellen zijn vader de eerste zeven, acht jaar van zijn leven niet gekend te hebben. Cave sprak daar in 2008 tegen The Guardian zelf over. Hij gaf toe tot zijn grote spijt weinig contact gezocht te hebben met Jethro in de eerste jaren. ‘Maar nu heb ik een goede relatie met hem.’
Jethro was een probleemgeval. Hij werkte als model (waarbij hij de achternaam Cave gebruikte) maar kwam de laatste jaren vooral in de problemen. Zo zat hij in 2018 een tijdje achter de tralies wegens het mishandelen van zijn vriendin, en een dag voor zijn dood werd hij vrijgelaten van een straf wegens het aanvallen van zijn moeder. Het ging direct mis en zijn lichaam werd gevonden in een motel in Australië, de omstandigheden zijn vaag. Een totaal andere band dus dan met de tiener Arthur, maar Cave liet weten verslagen te zijn door het nieuws.
Aanstaande zondag is Nick Cave de grote afsluiter van Best Kept Secret 2022. Het wordt ongetwijfeld een zeer intens concert, want amper een maand geleden verloor Cave voor de tweede keer een zoon. Dat hij evengoed op tour zou gaan was eigenlijk niet eens echt de vraag, want de laatste paar jaren kanaliseerde de zanger zijn persoonlijke trauma’s al via zijn werk.
Get ready for love
Toch kwamen er via bandleider Warren Ellis al redelijk snel signalen dat The Bad Seeds gewoon op tour zouden gaan. ‘Time to dust this off’, schreef hij op Instagram bij een foto van een flightcase. Dat was op 16 mei, precies een week na het noodlottige bericht. Hij was het ook die een dag voor de eerste show in Denemarken afgelopen donderdag een foto van Cave in repetitie plaatste, met de caption: Get Ready For Love. Het blijkt de dag erna het openingsnummer van de set te zijn.
Het is natuurlijk geen verrassing, want het spelen ging altijd door. Na die tour met The Bad Seeds, die langs Ziggo Dome en Down The Rabbit Hole voerde, maakte Cave het nog intiemer met Conversations With Nick Cave, een voorstelling waarin hij tussen liedjes door vragen uit het publiek beantwoordde. Hetzelfde idee als hij op zijn blog Red Hand Files doet. Onlangs verscheen in de bioscoop een nieuwe film, een concertfilm in quarantaine, die helemaal rust op Cave’s laatste twee albums, het Bad Seeds album Ghosteen en het intieme Carnage, dat hij maakte met Warren Ellis. Geen greatest hits uit het verleden dus, zoals hij die op het podium wel speelt.
De film is geschoten door dezelfde regisseur als One More Time With Feeling. VPRO Cinema vroeg filmmaker Andrew Dominik naar het verschil tussen toen en nu. Dat was er beslist, getuigde de regisseur. ‘Toen deed Nick nog wanhopig zijn best om de wereld positief te bekijken – en daar faalde hij in. Logisch natuurlijk, het was kort na het overlijden van Arthur en iedereen was nog bezig de scherven bij elkaar te rapen. We zijn nu zes jaar verder en Nick heeft geleerd hoe hij die tragedie kon integreren in zijn leven. Hij heeft zichzelf toegestaan er als mens door te groeien, want niet alleen zijn vermogen om pijn te verdragen is toegenomen, hij kan nu ook meer vreugde voelen.’
In de stroming
Die mentaliteit horen we terug in het openingsnummer van Carnage, die plaat met Warren Ellis. Het heet ‘Hand Of God’, en beschrijft in de openingsstrofe de wanhopige pogingen van mensen om grip te krijgen op het leven.
‘There are some people trying to find out who
There are some people trying to find out why
There are some people who aren't trying to find anything
But that kingdom in the sky
In the sky’
Maar, zo vervolgt Cave, hij heeft besloten het anders te doen. Hij zwemt naar het midden van de rivier, waar de stroming het sterkst is, en vertrouwt vervolgens op de hand van God, het lot. Die berusting kan bepaald niet makkelijk zijn, het vergt zowel moed als overgave. Maar het kan niet anders als je beseft wat rouw nu eigenlijk is. Cave legde het uit in een van de brieven op zijn Red Hand Files. Hem wordt gevraagd of hij - net zoals de brievenschrijver zelf - het gevoel heeft dat er nog een vorm van contact bestaat met een overledene. Bijvoorbeeld via dromen. Cave zegt: ‘Hoe ik het zie: als we liefhebben, rouwen we. Dat is de deal, dat is de afspraak. Rouw en liefde zijn voor altijd met elkaar verweven. Rouw is de verschrikkelijke herinnering aan de diepte van onze liefde, en net als over de liefde valt over rouw niet te onderhandelen. Er is een grootsheid aan rouw die ons als minuscule wezens kan overweldigen. We zijn kleine, trillende hoopjes atomen, verzwolgen door de gigantische aanwezigheid van rouw.’
En ja, maakt hij het concreter: hij heeft het gevoel dat hij zijn zoon om zich heen voelt, ‘ook al is hij er misschien niet echt. Ik hoor hem praten, me bemoederen en leiden, ook al is hij er misschien niet echt. Hij bezoekt Susie regelmatig in haar slaap, spreekt tot haar, troost haar, ook al is hij er misschien niet echt.’
De band van een ouder met diens overleden kind beschrijft Cave ook in het slotnummer van Ghosteen, het ijzingwekkende ‘Hollywood’. Ook dat nummer gaat over loslaten en rouw zijn werk laten doen. Hij omschrijft een moeder die met haar gestorven kind bij Boeddha komt en vraagt haar zoon weer tot leven te wekken. Die geeft haar een opdracht: vind een mosterdzaadje in een gezin waar niemand gestorven is en breng dat bij mij. Lukt het je, dan zal je zoon gered worden. Ze vindt, je begrijpt het al, geen enkel mosterdzaadje. Een les over de onafwendbaarheid van de dood dus, die geen garantie is voor het verdwijnen van pijn, maar wel de onwaarschijnlijke schoonheid van deze songs verklaart. 'It's a long way to find peace of mind, peace of mind.'
Zo verscheen sinds de dood van Arthur een trilogie die muzikaal en qua songwriting als een geheel voelt, ook al maakte Cave dat laatste album Carnage niet met zijn hele band. De songs voelen zoekend, niet boos of trefzeker maar met een soort overgave. Regisseur Andrew Dominik zegt ook daar iets interessants over tegen VPRO Cinema. ‘Warren Ellis is trouwens echt amazing, man. De muziek stroomt gewoon uit hem. Dat is alles wat hij doet, muziek maken. Hij ís muziek. Nick heeft geaccepteerd dat Warren niet iemand is die je aan banden kunt leggen. Normaal heeft Nick ideeën voor tekst en muziek, maar dat werkt niet bij Warren. Die gaat gewoon muziek maken en Nick reageert daar dan op met zijn teksten of hij vult het aan op piano. Het meeste wat zo ontstaat is rotzooi, maar soms stuiten ze op iets prachtigs. En daar doen ze het voor. In de film beschrijft Nick dat proces als zoeken naar snippers in een berg bullshit.’
Dit weekend speelde Nick Cave dus alweer voor het eerst, op Northside in Denemarken en twee dagen later op Primavera. De setlist laat drie liedjes van Ghosteen zien, twee van Carnage en natuurlijk het openingsnummer van Skeleton Tree. Het belooft een zinderend slotstuk van Best Kept Secret te worden, aanstaande zondag.