Voor zijn nieuwe plaat gooide de Berlijnse componist Nils Frahm het roer om. Hij hing zijn piano (voorlopig) aan de wilgen en besloot muziek te maken zonder doel en zonder ambitie, vaak samen met zijn vrouw Nina. Het resultaat is Music For Animals, een uitgestrekt ambient album van ruim drie uur, waarvan de liveshow morgen in het Concertgebouw te bewonderen is. ‘Ik denk dat dit album mensen kan helpen om te verlangzamen.’

Nils Frahm (40) groeide de afgelopen tien jaar uit tot een vaandeldrager van de neoklassieke muziek. Hij staat bekend om zijn intense liveshows, waarin hij met dikke zweetdruppels op zijn voorhoofd van instrument naar instrument banjert en in z’n eentje megagrote soundscapes laagje voor laagje opbouwt. Een muzikale mad genius op het podium, die zijn publiek – soms tot flauwvallen aan toe – totaal in vervoering brengt.

Sinds zijn doorbraak met het album Felt (2010) staan zijn piano-met-synthesizer-composities bovenaan Spotify-lijstjes met titels als Music For Concentration, Music For Studying of Music For Sleeping. Frahm is geen fan. Het lijkt alsof muziek tegenwoordig altijd iets nuttigs moet doen. Alsof muziek op zichzelf nog geen functie heeft. Met de titel van zijn nieuwe ambient plaat Music For Animals plaatst hij een speelse kanttekening bij deze functionele playlist-cultuur. Of nou ja, ambient… zo wil Frahm het zelf niet echt noemen. ‘Ik stopte gewoon wat minder dingen in de mix en maakte de tracks wat langer’. 

Zeg dat wel. Music For Animals is een album dat je aandachtsspanne uitrekt tot ‘ie bijna knapt. Het is een lege, meditatieve plaat waarop eigenlijk bijzonder weinig gebeurt, maar die toch een sterke aantrekkingskracht heeft. Zelf vergelijkt Frahm de plaat met een waterval: in beweging, maar toch altijd hetzelfde. Je kunt rustig even weglopen zonder iets te missen. De tien tracks nemen samen ruim drie uur in beslag. Reken maar uit. En als je daar geen zin in hebt (of een rekensommetje al te lang vindt duren): de track ‘Briefly’ duurt 27 minuten. Wie zegt dat Duitsers geen humor hebben?

 

© LEITER

Werken zonder bedoelingen

Nils Frahm geeft lange, weldoordachte antwoorden. Stel hem een vraag over muziek en hij kaatst een filosofisch vraagstuk terug. Hij praat in monologen door de ruis van een haperende telefoonverbinding. Altijd al was hij gefascineerd door de grote vragen in het leven, en met Music For Animals komt hij dichter dan ooit bij iets wat op een antwoord lijkt. 

Vlak voordat de pandemie het tourcircuit lamlegde, had Nils Frahm zelf al besloten een pauze in te lassen. Die had hij nodig, want hij was eigenlijk al tien jaar non-stop aan het werk. Telkens wanneer hij klaar was met een project stond de volgende al klaar. En na het succesvol ontvangen All Melody (2019), en lange periodes van intense liveshows, moest hij van zichzelf echt even dimmen. 

En dat bleek een goede zet. ‘Ik leefde heel erg in het moment toen, zonder echt strategieën te bedenken of plannen te maken’, zegt hij peinzend. In zijn studio in het Berlijnse Funkhaus-complex zette hij spelenderwijs de eerste stappen richting wat Music For Animals zou worden. ‘Het voelde plotseling oké om iets te maken dat echt alleen voor mezelf was, zonder ambitie. Muziek waardoor ik me gewoon wat beter ging voelen over de situatie in de wereld.’

Zijn vrouw Nina kwam twee keer per week langs in de studio, voor een picknick en een fles wijn. En om glasharmonica te spelen, een oud, door velen vergeten orkest-instrument waarbij je met natte vingers op trillende glazen schalen prachtige, uitgerekte tonen kunt spelen. Frahm zag dat zijn vrouw er meteen een intuïtieve gave voor had, die je terughoort op de plaat. ‘Ze is niet muzikaal getraind, maar ze heeft een geweldig oor’, vertelt Frahm trots. ‘En het is heel exciting als je niet weet of de volgende noot die je speelt geweldig of verschrikkelijk gaat zijn. Ik zag mijn vrouw, die een filosoof is, een wetenschapper, voor mijn ogen in een artiest veranderen.

Vermijd oordelen

En toen begon het echte werk pas. Van de tientallen uren aan geluidsmateriaal  maakte Frahm eerst een edit van 8 uur. ‘Maar daar kon ik eigenlijk zelf ook niet naar luisteren zonder in slaap te vallen’, zucht hij. Dus er moesten harde keuzes gemaakt worden. Op een dualistische manier: dit is goed, dat is slecht. En daar houdt hij niet van. Want deel van ‘het goede leven’ – daar is Frahm inmiddels achter gekomen – is juist het vermijden van oordelen. ‘We zijn het verleerd om een gedachte te hebben en daar vervolgens niks mee te doen. Om als een monnik onder een boom de tijd te door te brengen zonder actie. Misschien maakt mijn muziek voelbaar hoe mooi dat kan zijn.’

De lijn tussen muziek en filosofie is dun bij Nils Frahm. Muzikale keuzes onderbouwt hij met filosofische statements, en andersom. ‘Je kunt dat niet los van elkaar zien. In de muziek zijn er geen regels, dus je moet voor jezelf een narratief bedenken, een basis waarop je beslist wat goed en slecht is. Kijk, als je elke dag twaalf uur lang in je studio zit, ga je muziek over je studio maken. Daarom is het belangrijk om de muziek te zien als deel van een groter verhaal. Wie ben je? Dan pas kun je beslissen wat goed en wat slecht is binnen je werk.’

Ho, wacht eens effe… dat is toch oordelen? Frahm grinnikt schuldbewust. Daar heeft hij natuurlijk al lang over nagedacht. ‘Het heeft een hele tijd geduurd voor me om te accepteren dat het in kunst wel nodig is. Vergelijk het met koken: een mooie tomaat stop je in de saus, en een rotte gooi je weg. Daar voelt de tomaat niks van.’ Hij grinnikt. ‘Dat hoop ik tenminste.’

© LEITER

Music for… Amsterdam

De Nils Frahm-productie draait ondertussen weer op volle toeren. Deze maand speelt hij weer bijna om de dag een show. ‘Het gaat heel goed’, zucht hij tevreden. ‘Ik heb tien maanden lang elke dag aan de nieuwe liveshow gewerkt, veel harder dan aan de plaat eigenlijk. De show staat daar helemaal los van. Er zit ook nieuw materiaal in, dat ik speciaal voor de liveshow componeerde. Ik denk dat de mensen in Amsterdam echt verrast gaan zijn.’ 

Bijna elke show is uitverkocht, en dat is maar goed ook. ‘Kijk, als we niet de hele tour uitverkopen, nemen mijn crew en ik geen geld mee naar huis. Alles, is zó duur geworden. Ook de kaartjes, maar dat komt niet bij de artiest terecht. Dat wordt opgegeten door de verhoogde kosten. Als je het als artiest in 2019 netaan quitte speelde, ben je in 2022 sowieso kopje onder.’ Toch maakt Frahm zich voor zichzelf niet echt zorgen. ‘Ik ben dankbaar voor de vijftien jaar die ik op het podium heb gehad. We doen het zolang we kunnen, maar als het morgen klaar is, vind ik wel weer iets anders om te doen. Kunst is een luxe, dat is nou eenmaal zo.’ 


Momenteel tourt Nils Frahm met zijn Music For…-tour door Europa. Tijdens ADE speelt hij een uitverkochte show in het Concertgebouw in Amsterdam. Op 10 mei 2023 staat hij in TivoliVredenburg.