Coördinaten in je Whatsapp, tien kilometer fietsen naar een industrieterrein, en dansen tot de politie voor je neus staat. Tijdens de pandemie waren illegale raves schering en inslag, maar nooit werden ze met zo’n urgentie als nu georganiseerd. Rave-organisatoren die klaar zijn met de willekeur van het beleid, nemen nu het heft in eigen handen. Rebellie, maar wel met verantwoordelijkheid.

Wat nou als je honger hebt? Moet je dan in je bezwete ravegear naar de buurtsuper? Tja, daar komt het wel op neer. De echte raver, die is goed voorbereid. Je ziet ze zitten aan de zijkant van het veldje, hurkend op kleedjes, met een koeltas van de Albert Heijn, of een rugtas met een volledige picknick erin. Het is zondagmiddag in Amsterdam. Of nou ja. Na zo’n fietstocht mag je dit amper Amsterdam noemen. Hier kom je niet ‘even kijken’, dit is doorzetten en je eraan overgeven. En dus drommen honderden ravers samen, dansen ze zoals je dat alleen op techno doet. Machinaal en hoekig, vanuit het middenrif. Zo moet het gevoeld hebben in de jaren negentig: via-via de coördinaten krijgen, eindigen in een uithoek van de stad, en dan raven tot de politie het feest opbreekt. Alleen nu kunnen we gelukkig navigeren met Google Maps. Oh, en nog iets waar je smartphone goed voor is: je QR-code scannen bij de ingang.

Raven met je QR-code
Hè? Wacht eens even. Een illegale rave met de CoronaCheck-app? Jazeker. Deze rave is er eentje van Kraft Und Licht, een organisatie die sinds 2018 in Amsterdam en omstreken illegale raves geeft. Behalve tijdens de pandemie. ‘Vorige zomer was het veel te risky,’ vertelt mede-oprichter Tinke Donkers. ‘Besmettingen waren niet te voorkomen, je kon nog geen sneltesten doen. Natuurlijk waren er mensen die raves gaven, en die zeiden: het is ieders verantwoordelijkheid als mensen ziek worden. Maar dat vonden wij niet. Samen met een aantal andere langlopende rave-organisaties uit Amsterdam hebben we besloten: nu even niet. Als organisator ben jíj degene die al die mensen bij elkaar zet.’

En toch gaf Kraft Und Licht deze zomer weer een rave. In het weekend nadat het kabinet een streep door de septemberfestivals zette. ‘‘Dat was het toppunt. Een boel van mijn vrienden ken ik uit de scene, en die avond hadden we elkaar wéér huilend aan de lijn: ravers, organisatoren, dj’s, mensen die hun brood verdienen door op festivals te werken. Mensen voelen zich onzichtbaar en aan de kant gezet. Voor een boel van hen is de nachtcultuur de enige plek waar ze zichzelf kunnen zijn. Maar steeds maar weer krijgen we de boodschap: jullie doen er niet toe. Door weer een feest te geven wilden we een signaal sturen naar onze bezoekers: “Wij gaan niet weg, wat ze ook doen. Ze krijgen de scene niet uit.”

Plague raves

Kraft und Licht is een van de vele organisatoren die deze zomer raves geven. En oké, lang niet allemaal vragen ze om je QR-code, maar het zijn er meer dan je verwacht. En ook anderen die om principiële redenen een pauze namen zijn terug. Dat is opvallend, want de afgelopen anderhalf jaar waren raves een splijtzwam in de scene. Als dj op zo’n feest draaien was niet zonder risico, want je werd er geheid op aangesproken. Zéker als je het etaleerde op social media. De heersende gedachte: laten we solidair zijn met de kwetsbaren. Dat feesten kan wel even wachten. Er kwam zelfs een woord voor: plague raves.

Een jaar later liggen de kaarten er heel anders voor. De afgelopen zomer stikte het van de illegale raves, en taboe is het allang niet meer. ‘We hebben anderhalf jaar solidariteit getoond, maar het voelt alsof we die niet terugkrijgen’, zegt Aron Friedman. Friedman is behoorlijk betrokken bij het nachtleven, als rave-organisator van Capsule, als dj en als schrijver. Eerder hielp hij de Unmute Us-organisatie met een open brief, nadat het kabinet weigerde te reageren op het eerste protest. En hij is behoorlijk boos over de gang van zaken: hij zag hoe het kabinet de heropening verkeerd aanpakte, hoe de "discopiek" in de schoenen van de dancescene geschoven werd. Hij keek stomverbaasd naar de Formule 1 (want: meten met twee maten) en naar de hype-filmpjes uit België en Berlijn. En hij voelt de frustratie dat zelfs binnen de officiële mogelijkheden – buiten, tot 750 bezoekers – nauwelijks een vergunning te krijgen is. In Nederland zit de dancewereld op het reservebankje, en het kabinet wil het daar houden, zo bleek gisteren uit de onthulling van Ruben Brouwer. Friedman: ‘Het is totaal arbitrair en oneerlijk. Wij worden overduidelijk niet serieus genomen, waarom zouden wij de regels dan nog serieus moeten nemen?’

Project X in het Vondelpark

Den Haag is als de dood voor dance, denkt hij,  en hij is niet bang om dat uit te leggen in politieke termen. ‘We worden weggezet als een zooitje ongeregeld. De gemiddelde rechtse politicus denkt dat “discotheken” plekken zijn waar je komt na de bedrijfsborrel, om daar af te sauzen met een pak coke en tegen een meisje aan te schuren. Het is zo’n banale weergave van wat het is.’ De nacht is voor de ratten, dat is het gangbare idee. De beelden die we de afgelopen anderhalf jaar van illegale feesten voorbij zagen komen, zullen er niet aan meegeholpen hebben. Je weet wel, uit reportages van de NOS en het AD. Uit de hand gelopen Snapchat-raves, Project X in het Vondelpark, een vuilnisbelt van lachgaspatronen en lege bierblikjes. ‘Maar dat zijn niet de raves die wij geven,’ zegt Aron Friedman nadrukkelijk. ‘We zijn ons heel bewust van de tijdelijkheid van de plekken waar zoiets kan. Er zijn misschien tien, max twintig plekken waar je iets kunt doen. De ongeschreven regel: misbruik die plekken niet. De politie is coulant, maar als je een teringbende achterlaat is het klaar. Wat je zag in het Vondelpark is bizar. Je kunt toch zelf ook wel bedenken dat je een tasje mee moet nemen om op te ruimen?’

Een boel van deze organisaties trekken een scherpe lijn tussen zichzelf en de ‘improv raves’ uit het coronatijdperk. Ten eerste vanwege de veiligheid. Neem bijvoorbeeld Kraft und Licht, dat is een behoorlijk professionele productie. En niet alleen vanwege het podium en de intense lichtinstallatie, over de veiligheid is ook scherp nagedacht. Tinke Donkers: ‘Eigenlijk willen we een mini-festival opzetten, dus we zijn weken bezig. We werkten met een entreepunt en de CoronaCheck-app, maar op een illegale heb je natuurlijk geen afgehekt terrein, dus in theorie kon je zo omlopen. Daarom hebben we polsbandjes en festivalmuntjes aan het plan toegevoegd, zodat iedereen alsnog langs het controlepunt moest komen om die te halen, en daarvoor alsnog de check moest doen." Maar het veiligheidsplan gaat verder dan alleen corona. Wat als er iemand out gaat? Wat als er brand uitbreekt? En dus hebben ze het hele riedeltje: brandblussers, BHV, ze dragen zelfs portofoons zodat er altijd contact tussen de organisatoren kan zijn.

(Tekst loopt door na de foto...)

Wauw, dáárom dus!

Dat ze het professioneel proberen aan te pakken, is geen toeval. Een boel van de organisatoren die meewerkten aan dit stuk doen het al jaren. Vóór corona bloeide de illegale scene van Amsterdam, met zo’n vijftien vaste rave-organisatoren. Een boel van hen zijn zelf ook betrokken bij het nachtleven, als programmeur, dj, boeker bij clubs of organisator van festivals. Geen wonder dat het bij hen begint te kriebelen. De honger naar de dansvloer groeit natuurlijk bij iedereen die er normaal gesproken zijn brood mee verdient. Ook bij dj en producer Job Sifre, oud-resident van De School. De afgelopen tijd was hij behoorlijk vocaal over de impact van het beleid op de mentale gezondheid van mensen in de sector. Vorig jaar draaide hij bewust niet bij plague raves, maar sinds deze zomer draait-ie weer hier en daar. 'Bij één van mijn eerste sets was ik zo gefocust dat ik de emotie nauwelijks voelde. Tot ik mijn laatste plaat draaide. Toen kwam die emotie los, en voelde ik even: wauw, dáárom dus. Tijdens de pandemie zat mijn zelfvertrouwen in een wak. Als je anderhalf jaar niet kunt doen wat je het allerliefste doet, ga je twijfelen aan alles wat je hebt opgebouwd. Nu heb ik op een paar illegalen gedraaid, en is mijn mentale batterij weer even opgeladen. Maar ik moet eerlijk zijn, ik zie het nu niet rooskleurig in, zoals het kabinet het aanpakt. Op deze manier kunnen we nergens naartoe bouwen.’

En dat gaat verder dan het missen van de bas in je lijf. Veel clubs fungeren als een ‘safe space’, als een plek waar je je even thuis en jezelf kunt voelen. Ze zijn veel meer dan ‘een avondje uit’. Dat ziet ook Isabelle Ho Kang You, mede-oprichter van Eerste Communie. Het feest vond plaats als illegale, maar vond ook een officieel thuis bij Garage Noord. ‘Het grootste deel van ons publiek komt uit de queerscene. Wat ze in Den Haag niet begrijpen: er is een groot verschil tussen hedonisme en vrijheid. Als queer vluchteling of queer persoon van kleur is het behoorlijk lastig om aansluiting te vinden in de maatschappij. Voor die mensen is deze scene een warm bad. Ze mogen gewoon zichzelf zijn.’ Afgelopen zomer zag ze het ook misgaan: tijdens zo’n typische Snapchatrave op de beruchte ravelocatie De Keerkring werd een homoseksuele man in elkaar geslagen. En er zijn meer van die verhalen. Juist voorbeelden waarbij het mis gaat, maken het besef groter hoe belangrijk die safe spaces voor mensen zijn, en hoe kwetsbaar de bezoekers als ze een zwervend ravebestaan leiden.

Feesten als Eerste Communie zien zichzelf als een "waardegemeenschap", maar dat betekent niet per se dat je er op een bepaalde manier hoeft uit te zien. Sterker nog, ze zetten zich ervan af. Juist omdat het deurbeleid in Amsterdam soms voelde als een vleeskeuring: ben jij wel cool genoeg? You: ‘Als iemand hier in haar blote tietjes wil dansen, moet ze dat vrijelijk kunnen doen, maar bij ons kan een kakker in een pak ook gewoon techno zijn.’ Terug naar de roots van de scene, dat is het idee. En: weg met die exclusiviteitsdeals en de headlinercultuur, die wordt aangejaagd door de festivals. DJ’s verlangen er ook zelf naar, denkt Friedman. ‘Voor corona gaven we een rave waar we Seth Troxler voor hadden geboekt. We konden geen fee geven. Hij zei: “Joh, maakt niet uit, ik doe het voor de scene.” Hij had zijn hele boekingskantoor meegenomen, en ook Luke Slater [Planetary Assault Systems] zei: “Wow, dit heb ik sinds de jaren negentig niet meer meegemaakt!”

Telefoons op vliegtuigstand

Dan nu de belangrijkste vraag. Hoe kom je op zo’n rave terecht? Het antwoord is even simpel als ingewikkeld: je moet bij de community horen. Veel ‘nieuwe’ raves delen info via Instagram Stories, maar voor een boel organisatoren is Whatsapp gangbaarder. Coördinaten in je Google Maps, en go. Tegelijkertijd moet je oppassen dat je locatie niet in de wilde weg gedeeld wordt. Een rave van 150 man is te behappen, maar voor duizend man rukt de politie wel uit. Zo vertelt een organisator: ‘Raves worden ook vaak ontdekt via telefoon signaal. Dat hebben we uit laten zoeken. Blijkbaar kunnen ze het telefoonsignaal van grote concentraties mensen oppikken, daarom vragen we onze bezoekers hun telefoon op vliegtuigstand te zetten.’

Klinkt als een urban myth? Ach, het is ook de charme van zulke raves. Nog zoiets: hoe vind je als organisator van raves een geschikte locatie? Zoals Friedman al zei zijn er een handvol bekende, geschikte locaties. Maar nu Amsterdam barst van de raves, heeft de politie die ravelocaties continu in het vizier. ‘Daarom moet je nieuwe locaties zoeken,’ grijnst Floris van der Werk van Tropical Lazer Storm, een rave-organisatie die zowel legaal als illegale feesten geeft, en tijdens de pandemie met selecte groepjes bleef doorraven toen de besmettingscijfers laag waren. Laatst hielpen ze één van hun residents met een illegale rave, en een nieuwe staat alweer op de agenda. Maar waar? 'Je kijkt naar de kaart: waar wonen géén mensen, maar is nog wel Amsterdam-ish? En dan daarheen, met de auto of de motor.' Bij toeval stuitte één van hun resident dj's, bij het uitlaten van de hond, op een deur van een brug.  Effe kijken, dachten ze. Er zat een klein slotje open. Die hebben ze opengeknipt, en een nieuw slotje opgedaan. Toen dat slot er na drie weken wachten nog steeds opzat, wisten ze: hier komt niemand. Ook handig zo’n bunker, want dat dempt het geluid. Dan heb je ook niet het gevaar dat een buurtbewoner overlast ervaart.'

Wat als de politie daadwerkelijk opdaagt? Om eerlijk te zijn: die kans is behoorlijk groot. Wannéér dat gebeurt, dat is de vraag. Floris: ‘Je wilt geen rave van duizend man hebben, dan ben je de lul en nemen ze je geluidssysteem mee. Tijdens de pandemie kwamen ze nog wel eens met een hele Mannschaft, maar dat is niet meer zo. Als je het klein houdt, netjes bent en één iemand als spreker naar voren schuift, is de politie heel coulant.'

Een andere organisator deelt eenzelfde verhaal. 'Toen de politie kwam heb ik uitgelegd dat we een publiek hebben met veel gemarginaliseerde groepen, die het nodig hebben omdat ze elders weinig aansluiting vinden. Ik heb ze verteld over de maatregelen die we genomen hadden, dat we EHBO hebben. Ze waren onder de indruk. Die agenten zeiden: wij houden ook van feestjes en festivals en we begrijpen het wel. De noodzaak kwam wel goed over. Toen gingen ze overleggen met controlebureau, houdt er rekening mee dat je moet stopen. Toen kwam hij terug en zei hij: je krijgt nog een uurtje. Maak er een fijn feestje van.’

Betekent dit dat de politie het niet meer kan handhaven? Omdat er simpelweg te veel zijn, omdat je met één politiewagen maar moeilijk 250 ravers kunt verjagen, of omdat ze het misschien ergens ook wel een beetje begrijpen? Ach, het zou allemaal kunnen. Wat duidelijk is: mensen willen raven, en het kabinet probeert tevergeefs het deksel op de ketel te houden. Maar het is overduidelijk slechts een kwestie van tijd voordat die gaat overkoken.

Raven bij Tropical Lazer Storm