Waar is de gitaarheld anno 2020 gebleven? Waar is de gitaarheld anno 2020 gebleven?

Vijftien jaar geleden was mijn slaapkamer een eregalerij voor gitaarhelden. Boven het bed hing een poster van Kurt Cobain, op zijn knieën met een zwarte Stratocaster tussen zijn benen. Tegenover hem een neon print van Jimi Hendrix. En boven het Line 6-versterkertje een verzamelposter met de grote namen van het moment: Josh Homme, Kirk Hammett, John Mayer, Tom Morello, Matthew Bellamy, Jack White, The Edge, Steve Vai, Johnny Marr en zo nog een stuk of dertig bekende koppen waar ik direct de beste solo’s van kon neuriën. Oh ja, er hing ook nog een gesigneerd affiche van Anton Goudsmit. Vroeg een vriend of vriendin wie dat was? Dan zuchtte ik. De allerbeste gitarist van Nederland. Duh! Naast mijn bed een stapeltje gitaarbladen, de Slane Castle-livedvd van Red Hot Chili Peppers stond op repeat (vooral voor de jankende gitaarsolo’s van John Frusciante), en ik zat hele dagen op ultimate-guitar.com om uit te vogelen what the fuck Jonny Greenwood nou precies doet in ‘Paranoid Android’. 

Nu heb ik mijn namaak-Telecaster al jaren niet meer aangeraakt (ik weet eigenlijk niet eens waar–ie is gebleven?!). Maar opeens kwam alles terug toen bekend werd dat twee van de grote gitaristen uit die periode (John Frusciante en Slash) op Pinkpop zullen spelen. Zijn er in de afgelopen twintig jaar nog nieuwe gitaariconen bij gekomen? En zo ja, wie dan? Laten we daar eens naar op zoek gaan.

Een logisch beginpunt voor die zoektocht is vakblad Gitarist. In het nummer van maart vind je direct de uitslagen van de Gitarist Poll Awards 2020, de jaarlijkse lezersverkiezing voor de allerbeste gitaristen ter wereld. ‘Dé graadmeter van wat “in” is op dit moment wat betreft gitaarspel en gitaarproducten’, schrijven ze zelf. Wie prijkt er anno 2020 bovenaan? Hou je vast, hoor… Mark Knopfler, de snarenman van Dire Straits en vooral bekend van zijn aalgladde ‘Sultans of Swing’-solo. Verder in de lijst? Eric Clapton op 2, Joe Bonamassa (argh!) op 3 en John Mayer op 4. De eerste verrassende naam is de in Israël geboren jazzgitarist Gilad Hekselman (pas op plek 18) en daarachter progmetal-man Tosin Abasi. 

Hoofdredacteur Erk Willemsen lacht als een boer met kiespijn wanneer ik hem erover opbel. Ja, ook hij had graag een wat frissere lijst gezien. ‘Als gitaarjournalisten houden wij ons continu bezig met de ontwikkelingen qua gitaarspel en gitaarsound, en we doen verslag van wat er aan nieuwe gitaarmuziek verschijnt’, zegt hij. ‘…..maar onze lezers zijn daarin iets minder met ons meegegroeid. Dat zie je aan de uitslagen van zo’n gitaristen-poll. Er komen toch weer gitaristen naar voren die afgelopen jaar niks nieuws hebben gedaan.’

Tuurlijk zijn er wel frisse nieuwe gitaarhelden (daarover zo meer), maar de spoeling is dun. Hoe zou dat komen? ‘Gitaarmuziek is over de afgelopen twintig jaar steeds meer verdrongen uit de hitlijsten door dance, hiphop en r&b’, aldus Erk Willemsen. Noem maar eens een Grote Rockband van nu. Ja, Twenty One Pilots, maar die spelen amper gitaar. Imagine Dragons hetzelfde verhaal. 

Zit er toch een gitaar in de band? Dan is de gitarist niet meer de god in de spotlight die zijn momenten pakt met ellenlange solo’s. Nee, hij heeft een dienende rol. Willemsen: ‘De begeleidende gitaristen komen niet zo voor het voetlicht. Ze hebben een superbelangrijke functie binnen de bands, maar ze zijn minder interessant dan de Jimi Hendrixen van deze wereld.’ 

Zouden de solo’s in rockmuziek zijn verdwenen door de komst van streamingdiensten? Nummers worden in dit tijdperk immers steeds korter, dus is er minder ruimte om eenzaam in de woestijn voor een kerkje te gaan staan jengelen. ‘Nee joh, gitaarsolo’s zijn al veel eerder verdwenen. Dat is een tendens van 2000 tot 2010, misschien zelfs nog eerder. Muziekliefhebbers hadden gewoon genoeg van al die solo’s. Iedereen zit te wachten tot het voorbij is. Behalve de gitaristen zelf!’ Zijn er dan helemaal geen iconische solo’s verschenen in de afgelopen tien jaar? ‘Eerlijk gezegd zou ik daar echt over moeten nadenken. Als John Mayer een nieuw album uitbrengt, staat er vast ergens 30 seconden aan solo op.’

(Tekst gaat verder na de video)

Ook Jack Pisters staat even met zijn mond vol tanden. ‘Een goede gitaarsolo van nu?… Het gekke is dat ik daar echt over moet nadenken. Ik heb lang gitaarles gegeven in de buurt, toen had je een assortiment van twintig solo’s die je móést bestuderen. Maar tegenwoordig zou ik het eigenlijk niet weten.’

En dat zegt nogal wat. Pisters is allereerst een begenadigd gitarist (hij speelde bij Avalon, maar ook met Anouk, Ayreon en Keith Caputo), en daarnaast mede-artistiek leider van het Amsterdam Electric Guitar Heaven Festival en voorzitter van de Sena European Guitar Awards. Maar boven alles is hij de ontwerper en studieleider van de popafdeling van het Conservatorium van Amsterdam. Kortom: een groot gedeelte van de Nederlandse gitaristen die je op de Popronde, Noorderslag en in de poppodia ziet, is bij hem in de leer geweest. ‘Er zijn inderdaad nog weinig studenten die een uur lang thuis gaan zitten oefenen op gitaarsolo’s om indruk te maken op hun buurjongetje. Zoals Slash en Frusciante in de jaren negentig het instrument een nieuwe impuls hebben gegeven, zo zijn er eigenlijk geen nieuwe rolmodellen in de mainstream bij gekomen.’

Wil er dan nog wel íémand gitarist worden? Of ziet Pisters het aantal inschrijvingen van aanstormende gitaristen drastisch teruglopen? ‘Dat laatste valt wel mee. Het is over de afgelopen tien jaar ietsjes gekrompen. Vroeger waren het er 110, afgelopen jaar 98. Maar we hebben slechts 27 plekken, en het niveau is nog altijd ontzettend hoog.’ 

Kwamen gitaristen vroeger naar het conservatorium om zich te focussen op virtuoos spel, tegenwoordig zijn zijn studenten vaak alles tegelijk: gitarist, maar ook producer, songwriter en muzikant. ‘De balans is doorgeslagen naar het liedje, en dat lijkt me heel gezond. Het is belangrijk dat alles in dienst staat van het geheel. Thuis schroeven ze hele producties in elkaar in Ableton of Logic, ze spelen zelf ook meteen de basgitaar en de keyboards in. En als ze dan gitaar spelen, gebruiken ze de gitaar niet meer voor een strakke riff of solo, maar om texturen in te vullen. Dat komt door de invloed van eighties-bands zoals U2. The Edge wilde niet de gitaarrockheld uithangen, maar hij speelde wavey ritmepartijen. Elke gitarist heeft tegenwoordig een gigantisch pedalboard vol effecten. Zo zoeken ze hun eigen stem. Neem de band Knalpot in Amsterdam. Die wil helemaal geen gitaar spelen die nog klinkt als een gitaar. Je mag je gitaar veel extremer laten klinken.’ 

(tekst gaat verder na de video)

Een van de oud-studenten van Jack Pisters is Tessa Raadman, gitarist van EUT. ‘Spierballensolo’s hebben me nooit getrokken’, zegt ze. ‘Ik vond het altijd al leuker om dienend te spelen, en als ik al solo’s moest uitzoeken voor een schoolopdracht? Dan voelde ik me daar niet zo bij op mijn gemak. Ik wil de lijm zijn tussen alles wat er in de band gebeurt. Daaruit haal ik mijn voldoening.’

En in die hoek heeft ze wel degelijk haar helden. ‘Johnny Marr van The Smiths is een van mijn grote inspiratiebronnen. Hij is qua sound superinnovatief en gebruikt veel chorus en reverb. Zijn tokkeltjes zijn bijna als water, het is zó mooi zoals hij weet melodie en akkoorden te verweven binnen een enkele partij.’ In dezelfde hoek noemt ze Warpaint, en Kevin Parker van Tame Impala is ook een grote inspiratiebron. ‘Hij is geen shredder, maar zijn sound en sfeer zijn te gek.’

Maar haar grote held? Dat is Annie Clark alias St. Vincent. ‘Ze weet zichzelf ieder album opnieuw uit te vinden, je kunt nooit voorspellen wat ze doet en haar gitaar klinkt bijna niet meer als een gitaar. Vaak denk ik: “What the fuck is dit?” Ik heb veel interviews met haar gekeken, en wat ze dus doet: ze tekent in MIDI haar partijen uit, en leert zichzelf vervolgens hoe ze dat kan spelen. Dat is dus juist niet intuïtief, maar precies andersom.’ 

(tekst gaat verder na de video)

Ook Vedran Mirčetić ziet Annie Clark als groot icoon. Hij is gitarist bij Neerlands grootste rockband De Staat. Luister hun laatste single ‘Phoenix’ en je moet echt zoeken naar de gitaren. Liever gebruikt hij zijn gitaar als stoorzender met vrij radicale effecten. Ja, dan wordt het al gauw technisch nerden. ‘Nu de traditionele rock uitsterft is er een hele stroming aan rockbands die meer synths gebruiken, daar moet je als gitarist je plek binnen zien te vinden. Ik gebruik graag de Boss gitaarsynthesizer en ben groot fan van EarthQuaker Devices, een boetiekmerk uit Ohio dat allerlei vette dingen bouwt. De Rainbow Machine die je op ‘KITTY KITTY’ hoort, dat is eigenlijk een soort Super Mario-Nintendo-synth. Je speelt een noot, en die loopt op in kwarten.’

‘Een pentatonische bluessolo zal ik niet zo snel meer spelen, dat past niet zo bij De Staat. Mijn uitgangspunt: je mag best soleren, maar dan moet je een sound gebruiken die nog meer opvalt dan de noten die je speelt. Of als je geen rare sound gebruikt, dan moet het juist harmonisch avontuurlijk zijn. Een solo hoort dienend te zijn, als kleine compositie op zich binnen het nummer.’

En dat alles doet St. Vincent alias Annie Clark heel goed. ‘Als je naar haar luistert, weet je nooit of het een gitaar of een synth is. En haar partijen zijn heel vet. Ze is technisch een sterke gitarist, maar speelt toch ook dienend en functioneel. En als je haar live ziet, snap je pas hoe moeilijk die partijen zijn.’ 

Is er dan geen plek meer in de wereld voor de gitarist die zijn Stratocaster het liefst laat janken als een hongerige baby? Natuurlijk wel! Pablo van de Poel (DeWolff) inspireert in Nederland hele hordes aan kids om bluestoonladders te beklimmen, en de lezers van Gitarist stemden de pas 25-jarige Leif de Leeuw tot Nederlandse gitarist van het jaar. De Leeuw speelt bluesrock zoals de bluesrock bedoeld is, en toerde bijvoorbeeld anderhalf jaar met het werk van Allman Brothers. 

De Leeuw is zelfs zo’n Allman-gek dat hij zo op het vliegtuig naar New York stapt om hun allerlaatste optreden bij te wonen. ‘De nog levende leden doen één laatste show in Madison Square Garden. Daar moet je wel heen, hè? Die muziek is echt kicken, zo’n lekkere stijl!’

De Leeuw begon ooit met gitaar spelen via de platencollectie van zijn vader: een kast vol Pink Floyd, The Eagles, J.J. Cale en Steve Miller. ‘Ik ben dat op gehoor gaan uitvogelen, de oldschool manier dus. Ik was niet echt geïnteresseerd in hedendaagse gitaristen, maar wilde gewoon bluesrock spelen zoals mijn grote helden. Eric Clapton, David Gilmour, Stevie Ray Vaughn. In die tijd dook ik ook in Joe Bonamassa, een van de allergrootsten nu. Het is een beetje commercieel wat hij doet, dan vind ik gasten zoals Marcus King eigenlijk leuker. Hij zoekt het net effe iets meer in de combinatie van echte soul met country en funk, dat zit in het vaarwater van wat ik doe met mijn band. Maar wij zijn iets heavier.’

Al op zijn veertiende won Leif de Leeuw zijn eerste grote prijs (de Sena Guitar Awards), vervolgens speelde hij voor duizenden mensen op Ribs ’n Blues Festival en daarna is het balletje echt gaan rollen. ‘Ik heb op het conservatorium in Rotterdam gezeten. Heel gek vind ik het: als je kijkt wie daar de laatste jaren gitaar hebben gestudeerd? Je hoort er niks van, ze spelen in coverbands, als sessiemuzikant bij andere artiesten, zijn songwriter of geven les. Maar de meeste gitaristen die ik ken, zijn juist gitaar gaan spelen omdat ze die helden van vroeger vet vinden. Dan denk ik… misschien klinkt dat te logisch… ga gewoon die solo’s spelen! Ik mis het vuur bij het gitaarinstrument. Er moeten mensen zich hard blijven maken voor het instrument. En als dat moet, dan doe ik dat met alle plezier.’