Artiestenpsychologie in coronatijd: hoe klim je uit het zwarte gat? Artiestenpsychologie in coronatijd: hoe klim je uit het zwarte gat?

‘De afgelopen zes maanden waren fucking geweldig!’, grinnikte dj Dave Clarke in oktober tijdens de online conferentie van Amsterdam Dance Event. ‘De hoeveelheid slaap, de regelmaat: heerlijk vond ik het. Daardoor ga je denken: wil je echt op deze constant doorjakkerende rollercoaster blijven zitten? Of willen we de industrie veranderen?’ Het thema van gesprek: geestelijke gezondheid binnen de muziekwereld. Diezelfde maand ging een interview met de rijzende dj-ster Sherelle viraal, die juist vertelde hoe bizar stressvol de periode sinds maart was voor artiesten zoals zijzelf. En ook James Blake sprak uitgebreid over zijn mental health op de ADE-conferentie, hij vertelde dat hij onder hoogspanning staat omdat hij zich zo verantwoordelijk voelt voor zijn crew, die nu werkeloos thuis zit.

Veel artiesten balanceren in deze periode op een slap koord: enerzijds is het lekker, even een pauze van dat bizar hectische bestaan. Maar het kan ook verlammend werken, door alle vertwijfeling kun je in een zwart gat belanden. Hoe lang gaat dit duren? Kan de spaarrekening dat aan? En hoe moet je met alle stress en onzekerheid omgaan? Met weer een lockdown, weer het afzeggen van alle shows die er stonden, weer het bijstellen van alle plannen?

‘Ik zeg tegen al mijn cliënten dat er geen quick fix is’, aldus Esther van der Poel. ‘Het is een kwestie van accepteren en loslaten. Er zijn artiesten die denken: “Als het weer gaat starten, dan...” Maar je kunt niet blijven hunkeren of wachten tot het weer komt. De onzekerheid mag er zijn, maar durf erover te praten en kijk verder: waar ligt je interesse nog meer, en wat kun je nu wél doen?’

‘Het scheelt dat vrijwel alle artiesten die ik begeleid wel gewend zijn aan onzekerheid’, vult Daisy Gubbels aan. ‘Ik zie een groep artiesten die nu op zijn reserves kan blijven zitten en genoeg verdient aan streaming. Ik zie een groep artiesten met een ondernemersgeest, die nu bijvoorbeeld huizen opkopen en verkopen. En ik zie de kunstenaars die hun ziel niet willen verkopen, die nu ten onder gaan of worden gedwongen om bij PostNL pakketjes te bezorgen. Over die groep maak ik me het meest zorgen.’

Gubbels en Van Der Poel kunnen het weten: ze noemen zich artiestenpsycholoog en mentale coach voor creatieve ondernemers, hun klantenbestand bestaat goeddeels uit succesvolle muzikanten. ‘In 2013 heb ik de term artiestenpsychologie zelf maar bedacht’, vertelt Gubbels, ‘afgekeken van sportpsychologie en met vergelijkbare kenmerken, maar toch ook een andere tak van sport.’ Gubbels studeerde Psychologie en belandde bij een managementkantoor, om vervolgens grote namen als Marco Borsato, Ruud Feltkamp en Diggy Dex te begeleiden. Van Der Poel komt uit de dancewereld: ze was acht jaar lang boeker bij Anna Agency, werkte daarna nog eens zes jaar bij ID&T en besloot vervolgens het roer om te gooien. Van Der Poel: ‘Ik kwam Avicii tegen in de festivalwereld. Hij was al best aan de alcohol, en mijn moederhart zei: “Ik wil nu iets anders voor hem betekenen dan een fles champagne brengen.” De muziekbranche is een oppervlakkige harde wereld, ik wilde wat zachtheid brengen.’

Logisch dus om hen eens te vragen naar de grootste uitdagingen waar artiesten in deze periode voor staan. Gubbels: ‘We zien dat de hulpvraag compleet is veranderd. Voorheen worstelden ze vooral met herkend worden op straat, zware tourschema’s en de druk van beroemdheid. Wij als “gewone” mensen snappen dat maar moeilijk: als je over straat loopt, prikt altijd wel een stel ogen in je rug. Mensen vinden iets van je terwijl jij niets van hen vindt. Bekend worden klinkt heel aantrekkelijk voor de mensen die het niet zijn. Vraag een kind wat hij later wil worden? Dan zegt die vaak: beroemd! Maar op het moment dat mensen beroemd zijn, genieten ze er nooit echt van. Het is eigenlijk een valkuil, daar helpen we normaal mee.’ Van der Poel: ‘Ja, en voor corona  werkte ik veel met artiesten die richting een burnout gingen, teveel werk en stress ervoeren en een balans misten. Nu bestaat het werk bijna meer uit loopbaancoaching, en komen ze met vragen zoals: “Welke richting wil ik uit?” “Is dit wat het leven nu is?”’

Maar goed, er zijn ook artiesten die de aandacht missen, de mensen die verslaafd zijn geraakt aan alle ogen die er op hen gericht zijn, en nu moeten afkicken. Gubbels: ‘Als je beroemd bent, wil je dat eigenlijk met een toverstaf kunnen wegtoveren. Máár mensen ervaren het als hoogst onprettig als de roem langzaam minder en minder wordt, als je steeds iets minder comments en aanvragen krijgt, minder wordt aangesproken.’

‘Dan krijg je het Peter Jan Rens-effect: je gaat hopeloos op zoek naar aandacht. Je moet iets laten zien waar mensen iets van vinden. Artiesten gaan dan op social media een andere strategie inzetten, een heftige mening geven om maar reacties uit te lokken. Het gaat niet eens meer om positieve feedback, maar een kwantitatieve hoeveelheid respons. “Als die post op Instagram geen 5000 reacties krijgt, dan…” Het gaat om de cijfers, het is een soort ego-ding, dan kun je je als kat in het nauw gaan gedragen.’ Van der Poel: ‘Een actie als Ik Doe Niet Meer Mee was bij sommigen ook een hunkering naar aandacht. Artiesten zijn er soms niet klaar voor om zoiets te horen, als je daarover begint.’

Anno 2020 lijkt social media sowieso een snelkookpan te zijn: als je iets doms tweet, kun je zomaar in een grote Twitterstorm terecht komen die pas laat weer gaat liggen. Gubbels: ‘Het is over het algemeen heel zwaar om haatcomments te krijgen. Ik heb heel lang bij Endemol gewerkt, waar ik de acteurs van Goede Tijden, Slechte Tijden begeleidde. Er werkten ook veel jong talent, als er daar een meisje van 16 begint wordt vaak geadviseerd om niet op social media te kijken. Ik zeg altijd: je moet wél gaan kijken. Je mag het kut vinden als mensen je een “dikke pad” of “dom” noemen. Maar als je daar onder begeleiding naar gaat kijken, kan dat uitdoven. Je moet het niet ’s avonds in je eentje in bed gaan liggen lezen, maar je moet het wel durven aangaan. Kijk ernaar met je moeder, met je beste vriend of vriendin of met mij. Het werkt averechts als je níét kijkt, dan ga je het belangrijk maken en kun je echt veel schade oplopen.’

Van der Poel twijfelt daarover: ‘Bij echt grote artiesten zeg ik ook vaak: je Instagram kost je zoveel stress. Die 300 positieve comments op je nieuwe plaat zien ze niet, maar die paar negatieve raken allemaal. Je wordt altijd en overal gevolgd, soms moet je de knop uitzetten.’ Gubbels: ‘Veel mensen hebben het niet in de gaten, maar het is echt verbazingwekkend hoeveel artiesten zelf nog achter hun social media zitten.’

Nou, nog een vraagstuk dan: hoe forceer je creativiteit als je tijdens de lockdown in een writersblock zit? Als je geen inspiratie kunt opdoen tijdens een zinnenprikkelende reis naar Japan of Zuid-Amerikaans avontuur, maar naar de witte muur van je muziekkamer zit te turen in de hoop dat zich daar de volgende hit aandient? ‘Dat werkt dus niet’, zegt Van der Poel. ‘Hoe harder je de bal in het water naar beneden probeert te duwen, hoe harder hij weer omhoog komt. Veel mensen die 24/7 aan het werk zijn zoeken een quick fix, maar die bestaat helemaal niet. Leer accepteren dat je nu even niet kunt presteren.’

Gubbels: ‘Veranderingen kunnen creativiteit opwekken. Voor sommige artiesten is het ook al een verandering om een maand gewoon thuis te zitten, of even alleen maar papa te zijn. Dat brengt ook nieuwe inzichten. Als artiesten over creativiteit beginnen, vraag ik ze altijd een nieuwe omgeving op te zoeken. Dat kan ook gewoon een wandeling zijn in een bos, een keertje vissen als je dat nog nooit hebt gedaan. Ik spreek artiesten die superveel weekendjes weg zijn gegaan naar tiny houses in Nederland, zelfs dat kan al stimulerend werken als je nieuwe muziek gaat schrijven.’

Gelukkig werd het bespreken van geestelijke gezondheid de afgelopen tien jaar in de muziekwereld al steeds normaler, zeggen de twee. Van der Poel: ‘Ik merk het ook in mijn presentaties, vroeger was het een vies woord, een taboe, tegenwoordig is er op ADE een hele dag aan panels gewijd aan mental health.’

Gubbels: ‘En artiesten schamen zich er ook niet meer voor, ze durven op tv en social media te benoemen dat ze mentale begeleiding hebben gehad. Maar ik krijg nog steeds veel reacties: artiestenpsychologie?! Mag ik je nummer hebben? Als ik eerder had geweten dat zoiets bestond, dan had dat me zoveel leed bespaard.’

Van der Poel: ‘Avicii was de definitieve omslag. Artiesten waren altijd overgeleverd aan hun manager, maar die heeft een financieel belang bij het succes van de artiest en laat bepaalde keuzes daarvan afhangen. Boekers, stylisten, pr-medewerkers: iedereen verdient meer als de artiest een drukkere agenda heeft. Zo ontstaat ook meer stress, de druk ligt hoog om te blijven presteren. Niet dat het team kwade bedoelingen heeft, maar veel artiesten voelen zich heel verantwoordelijk dat hun geluidsmensen nu geen werk meer hebben. Juist daarom is het belangrijk dat artiesten ook worden bijgestaan door een coach, begeleider of psycholoog, iemand die geen direct belang heeft bij het financiële succes maar kan bespreken waar de artiest het gelukkigst van wordt.’