Het had zo mooi moeten zijn, 6000 mensen rond een duinmeertje op Terschelling, een geweldige line-up met onder meer Antal en Motor City Drum Ensemble, wat kon er mis gaan? Nou, klagende omwonenden dus. Nou zijn er wel meer festivals die daar last van hebben, maar bijna nooit zien we zo’n fataal pingpongspel als rond eilan. Geen vergunning, toch een vergunning, streep erdoor, nieuwe hoop. De burgemeester van Terschelling deed er alles aan om het rond te krijgen, maar uiteindelijk ging op 7 september toch de stekker eruit. Daar stonden ze dan, de podiumdelen waren al verscheept, loodsen vol vaten bier en niet onbelangrijk: alle kaartjes verkocht.
En toen werd het stil. Natuurlijk communiceerde eilân via hun social kanalen over de afgelasting - alle kaartjes zouden vergoed worden - maar ze gingen tot nu toe nog niet heel uitgebreid in op de achtergronden van het drama. Waar ging het nu mis? Zijn er fouten gemaakt bij de vergunningsaanvraag? Komt er een nieuwe poging? In podcast De Machine vertellen Rob Simon (concept, programmering, marketing) en Daniël van Drunen (vergunningen, productie) hun kant van het verhaal. ‘De gemeente Terschelling is voor ons een rots in de branding geweest’, steekt Rob Simon van wal. Van Drunen: ’Zij hebben er alles aan gedaan om dit te laten slagen. De uitdaging is dat er mensen zijn die niet zo van dit soort plannen houden, en dat zij zich tegenwoordig heel goed kunnen organiseren. Op Twitter domineren ze, en ze vinden elkaar in belangengroepen, waarin ze delen wat juridisch gezien werkt. Je merkt dat tegenstanders van onderwerp naar onderwerp migreren, tot ze iets vinden dat juridisch hout snijdt. Dat is in ons geval gelukt.’
Het meest veelbesproken festival van de afgelopen jaar was niet Pinkpop, niet Lowlands en ook niet Amsterdam Dance Event. Nee, het was een evenement dat na een uitzonderlijk pingpongspel rond de vergunning uiteindelijk niet door kon gaan: eilân. Rob Simon en Daniël van Drunen vertellen in de Machine waar het mis ging.
Laten we bij het begin beginnen. Jullie lanceerden een festival op Terschelling, dat in eerste instantie met gejuich ontvangen werd. De kaartjes vlogen over de toonbank. Wat was het idee?
Rob: ‘We begonnen drie jaar geleden met de ambitie een meerdaags festival te organiseren. We houden van dat soort festivals. Hoeveel locaties heb jij bezocht, Daniël?’
Daniël: ‘Ik heb een boekje gemaakt met 85 mogelijke locaties, die ik gescoord heb op alle mogelijkheden: politiek, infrastructuur, kampeermogelijkheden. Daar zaten acht kanshebbers tussen, en Terschelling bleek op elk vlak het mooist. Dan zeg ik tegen Rob: verzin hier eens een geweldig concept voor. Zo is het idee geboren.’
Dus je zoekt eerst op de landkaart een mooi terrein met een welwillende burgemeester, en dan ga je beginnen. Wat wilden jullie neerzetten?
Rob: ‘Een muziekfestival dat eigentijds is, dat live muziek en elektronische muziek combineert. Met een doelgroep die aansluit bij de locatie, een natuurgebied, een eiland. Het wordt al snel een kleine vakantie. We hebben gepoogd ons te richten op een iets oudere bezoeker, die wat meer luxe gewend is en het niet erg vindt om de boot te nemen. Om eerlijk te zijn verwachtten we ook niet dat mensen vier dagen alleen op ons festival zouden blijven. Terschelling als eiland is onderdeel van de ervaring. Je slaat de duinen, het strand en de dorpjes niet over.’
Dat snap ik wel, zo werkt het bij Into The Great Wide Open ook. Toch stort je wel 6.000 mensen over het eiland uit.
Daniël: ‘Op Terschelling wonen zo’n 5.000 mensen, maar in het topseizoen groeit de capaciteit van het eiland naar 25.000 mensen. Die bezoekers van ons zijn klein bier voor het eiland. Het mooie aan het weekend zoals het uiteindelijk was, is dat het een soort introductie is geworden van onze doelgroep. De strandtenten zaten vol, de kroegen ook. Er was een soort angst voor house muziek liefhebbers, drugsgebruikers, dat kon geen goed volk zijn. Het uiteindelijke weekend liet zien dat dat wel meeviel.’
Rob: ‘De bar/dancings in Midsland hebben de hoogste omzet en de minste incidenten ooit gehad, is ons verteld.’
Je doelt nu op de honderden bezoekers die uiteindelijk alsnog naar het eiland gingen. Ze hadden een bungalow en een boot geboekt, oppas voor de kinderen geregeld en dachten: fuck it, we gaan toch. Hebben jullie je hart vast gehouden?
Rob: ‘Het was een surreële situatie. We stonden op het punt met de opbouw te gaan beginnen en waren in feite in rouw. Tegelijk moesten we de afbouw gaan voorbereiden, want alles stond al klaar. Op dat moment sijpelde door dat veel mensen alsnog van plan waren naar het eiland te komen. Er ontstond ook een soort Project X-achtige angst bij het lokale gezag.’
Je wilt als organisator neem ik aan ook niet dat mensen op het festivalterrein vuur gaan maken en geluidsoverlast veroorzaken.
Rob: ‘We werden gebeld door de lokale politie of we meer wisten en of wij dingen organiseerden. Dat hebben we niet gedaan. We hebben iedereen die we kenden gevraagd om zich netjes te gedragen. We komen daar niet om overlast te veroorzaken.’
Daniël: ‘Het gekke is: de voornaamste burgerlijke ongehoorzaamheid kwam niet van onze bezoekers maar van mensen die op Terschelling wonen. Die vormden een soort anarchie tegen de gemeente, wat niet helemaal terecht is want de gemeente heeft ons heel erg willen helpen.’
Rob: ‘Er was een bijeenkomst op onze beoogde locatie, georganiseerd door eilanders die het niet eens waren met de rechter en de bezwaren, en die daar met kratjes bier en aggregaten een soort demonstratie hielden. Het was daar heel gemoedelijk.’
Kun je je verzekeren tegen zo’n afgelasting?
Daniël: ‘We hebben ons verzekerd tegen annulering. Dat doet sinds de zomerstorm van 2017 vrijwel elke organisatie. Welcome To the Future werd die dag afgelast, en wij hadden ook een productie voor een klant die tegen de vlakte ging. Voor ons was dat een wake-up call. Maar deze situatie is erg uniek. Omdat het een lopende zaak is lijkt het me niet verstandig de details hier te bespreken.’
Rob: ‘Binnen 24 uur stonden er mannen in pak om ons te interviewen, mannen van de verzekering.’
Die willen weten of jullie fouten hebben gemaakt in het vergunningstraject?
Daniël: ‘De basis van deze verzekering is dat je enkel gedekt bent met de vergunningen. Dus nogmaals hulde voor de gemeente, die dat om vijf voor twaalf voor elkaar kreeg, anders was er helemaal geen dekking. Het lijkt erop dat dat nu wel zo is.’
Rob: ‘Maar het dekt natuurlijk niet de drie jaar voorbereiding, de liefde die er in zit en alles wat we er op termijn uit hoopten te halen.’
De netelige kwestie: waar ging het mis? De eerste keer dat ik negatieve berichten hoorde over eilân was in februari. In de Leeuwarder Courant werd schande gesproken dat jullie voorverkoop al begonnen was terwijl de vergunning niet rond was. Dat leek mij op dat moment niet raar, maar was er toen al een probleem?
Daniël: ‘Ik was toen op vakantie, terwijl het hele team zat te refreshen omdat de voorverkoop begon. Een journalist loste vanaf Terschelling een schot voor de boeg, door de burgemeester te citeren die zich in een vergadering hardop afvroeg of Terschelling op een festival zat te wachten. Hij bedoelde het misschien niet zo, maar zo begon wel iets dat nog nooit heeft plaatsgevonden: een publiek debat over de risico’s van evenementen mbt het aanvragen van vergunningen. Je moet wel beginnen met je promotie, met het boeken van artiesten op het moment dat je nog onmogelijk een vergunning rond kunt hebben.’
Is dat zo? Heb je nooit je vergunning rond als je begin met de kaartverkoop?
Daniël: ‘Uit ervaring van onze andere evenementen - het gros in Amsterdam - weet ik dat het zeldzaam is om eerder dan twee weken voor de showdag je vergunning te hebben. Je hebt natuurlijk goed overleg met ambtenaren en specialisten, en je maakt een risico analyse of je in oktober al uitgaven kan doen die je in de zomer hoopt terug te verdienen. Voor de bezoeker is dat onwerkelijk: hoe kun je in godsnaam zo’n risico nemen als je nog geen papieren hebt?’
Twee weken, dat is het moment dat je de timetable naar buiten brengt.
Daniël: ‘En dat je met een opbouw begint. Dat is in principe niet erg, tot het een keer mis gaat, en dat is hier het geval. Dan moet je echt nadenken: wat kunnen we beter doen?’
Op welk moment meldden de eerste klagers zich bij jullie?
Daniël: ‘Begin april hebben we een infoavond georganiseerd, waar we voor- en tegenstanders uitnodigden hun verhaal te doen. Ik heb dat als heel positief ervaren. Er waren natuurlijk mensen die tegen waren, mensen die dichtbij het terrein woonden en geen zin hadden in een festival bijvoorbeeld. De club die uiteindelijk naar de rechter stapte hebben we daar niet ontmoet, maar er waren mensen met vergelijkbare bezwaren. Of je nou in Amsterdam bent of op Terschelling, die bezwaren komen altijd op hetzelfde neer: herrie, drugs en drukte. Daar maken mensen zich ongerust over.’
Legitieme zorgen, lijkt me.
Daniël: ‘Absoluut, en daar moet je ook een goed plan voor maken. Als je dat niet goed uit kunt leggen aan de politie, gaat het gewoon niet door. Medische zorg bijvoorbeeld is best ingewikkeld op zo’n eiland, maar we waren daar heel ver mee. Het begon met deze bezwaren, verdedigbare punten, maar langzaam maar zeker verschoof het naar de dingen die ons uiteindelijk genekt hebben. Met deze groep is niet makkelijk een dialoog te voeren. Het oplossen van een probleem zorgt er niet voor dat ze zich ineens senang voelen bij een evenement.’
Rob: ‘Je kunt stellen dat sommige mensen gewoon tegen zijn. Ze willen hun eiland niet dele, en dat is hun goed recht. Maar hoe zo’n proces zich dan vervolgt, dat is het interessante verhaal.’
Jullie zitten in een natuurgebied. Zo’n beetje heel Terschelling valt daar onder. Natura 2000 gebieden zijn plekken in Nederland waarvan we als land besloten hebben dat die beschermd moeten worden.
Daniël: ‘Niet alleen als land, maar als continent. In de jaren negentig is Natura 2000 bedacht om vast te stellen welke gebieden beschermd moeten worden. Dat heeft effect op de bouw, de agrarische sector. Het is niet per se verboden om een evenement te organiseren in zo’n Natura 2000 gebied, maar je moet je aan strengere eisen houden. Er moet een toetsing komen van wat jouw effect is, en je moet aantonen dat jouw evenement geen blijvende schade veroorzaakt. Dat is opgenomen in de wet flora en fauna waar elke burger zich aan moet houden. Wij hebben daarvoor een vergunning aangevraagd, op een manier die nogal wat haken en ogen kent als het gaat om bezwaarperioden. In één zin: we staan in ons recht een evenement in dat gebied te organiseren, er was alleen niet voldoende tijd om daar met alle partijen consensus over te bereiken.’
Je zegt: als we maar lang genoeg gepingpongd hadden, zouden wij gewonnen hebben.
Daniël: ‘Dat is mijn persoonlijke overtuiging, ja. Op dit moment loopt nog een procedure. Ik verwacht dat de uitkomst daarvan zal zijn dat wij ons huiswerk goed gedaan hebben en dat er geen reden was om het evenement niet te laten doorgaan. De rechter heeft gezien de tijd besloten dat er een risico was. Hij heeft de veilige route gekozen en ons evenement tegengehouden.’
Zijn jullie te laat begonnen met praten met de eilanders?
Daniël: ‘Er was alle ruimte om zorgen te uiten. Wat ik belangrijk vind: ons motief was om zo duurzaam mogelijk te werken. Dan is het cru dat je juist op dat onderwerp afgerekend wordt.’
Eilanders zijn een vak apart. Het is niet makkelijk als buitenstaander iets op de Wadden te organiseren, of het nou een slijterij openen of een festival starten is.
Daniël: ‘Dat hebben we zeker meegekregen als feedback. Tot op heden is alles wat op Terschelling georganiseerd wordt homegrown. Maar uiteindelijk was ook gedeelde smart. Veel mensen waren verdrietig dat het niet doorging.’
Rob: ‘Bijna elke cateraar was lokaal, het decor werd getimmerd door een timmerman van Terschelling. We hebben ons best gedaan om het geen festival te maken van een groepje buitenstaanders. We willen graag dat locals meedenken, beslissen en verdienen.’
Bij de procedure was ook een buitenstaander betrokken: Theo van Gelder, een bekende man in de festivalwereld. Hij was het ook die succes behaalde in de rechtszaal tegen Welcome To The Village en Psy-Fi, festivals in Leeuwarden. Hoe belangrijk was zijn bijdrage als adviseur?
Daniël: ‘Fundamenteel. Theo van Gelder is een hele slimme man. Je hebt een probleem als hij andere belangen heeft dan hij. En het enige wat hij doet is zijn recht uitoefenen, daar mag je niks van vinden. Dit soort mensen is wel belangrijk voor de maatschappij. Wij zijn een festival met goede bedoelingen, maar dit soort mensen zet zich in voor de natuur, waar het vaak knelt de afgelopen jaren. Je kunt daar niet goed tegen zijn, maar het is bitter dat je niet in dialoog kunt uitleggen wat je motieven zijn. Dat zo’n evenement ook samen kan gaan met de natuur.’
Rob: ‘Onze branche is erg kwetsbaar. Een bezwaarprocedure tegen een bouwproject legt de bouw misschien twee maanden stil, maar voor ons is de deadline keihard. Je kunt op twee manieren winnen van een festival: A hele goede bezwaren hebben, B zorgen dat de deadline wordt gemist.’
Daniël: ‘De politiek is aan zet om te kijken hoe je deze kritiek kunt nuanceren, hoe je kunt komen tot betere evenementen in harmonie met de natuur, in plaats van helemaal geen evenementen in lege natuur waar niemand meer naartoe komt.’
Gaan jullie je richten op de Limburgse Peel of de Utrechtse Heuvelrug, of gaat er nog een poging komen om eilân op Terschelling van de grond te krijgen?
Rob: ‘Onze droom staat nog steeds. Wij zien ook niet per se in waarom een andere locatie meer kans maakt.’
Daniël: ‘Maar we hebben wel deze week nieuws gekregen waaruit blijkt dat ook volgend jaar de risico’s gewoon te groot zijn, zeker met de huidige problematiek rond stikstof.’
Rob: ‘De conclusie is dat we nog wel een poging willen wagen, maar dat volgend jaar onhaalbaar is. We moeten onszelf verbeteren, nog beter met de bewoners praten, nog eerder starten met het vergunningstraject. We willen een festival organiseren dat daadwerkelijk plaatsvindt.’
Daniël: ‘Als het straks doorgaat wordt het wel de beste eerste editie ooit. We hebben een dry run gehad tot de dag voor de bouw, we hebben er zo lang over nagedacht dat ons creatieve team het woord eilân niet meer kan horen. Als je straks bij dat festival aan land stapt, moet het haast wel een van de beste ervaringen van je leven worden.’