’Wat zei Cruijff ook alweer? Als je te laat bent had je eerder moeten vertrekken. Zo is het.’ Het leven in de muziek is een leven van wachten, maar niet voor Wende Snijders. Ze heeft er een spuughekel aan, en dus meldt ze keurig netjes een kwartiertje van tevoren dat ze vijf minuten te laat is. ‘Ja, nou ja, jij hebt ook een leven, toch?’ Een lange gang met posters van Tineke Schouten en het Wereld Kerstcircus leidt naar de lift, en Wende leidt de weg. Net voor het einde van de gang even de blik naar links, naar het indrukwekkende pluche van Carré. Of een leven vol wachten te voorkomen is? ‘Het hangt er vanaf of je stil zitten ook wachten noemt. Ik heb laatst tegen mijn manager gezegd: als ik wacht voor een optreden, zullen we dan niet over to do-lists praten? Ik heb dat wachten juist nodig om in de juiste energie te blijven.’ De lift glijdt open, twee hoog, en Wende zet de sleutel in haar deur. ‘Dit is mijn hok. Hoe cool is het dat Carré dit gewoon beschikbaar heeft gesteld? Het was een opslagruimte waar keukendingen lagen.’
Wende Snijders - of gewoon kort: Wende - is zo een soort artist in residence van Carré, van de Koninklijke zaal aan de Amstel. Al is dat hok bescheiden. Een tafel, een keukentje, een rijtje dvd’s. Je ziet dat er gewerkt wordt, maar niet geleefd. Dan staat ze op. ‘Even een James Bond-momentje. Toch het geilste dat je kunt doen als iemand op bezoek komt.’ Ze opent een klein hangslotje en trekt twee schuifdeuren uit elkaar. En dan openbaart zich Wende’s geheimpje: Klein Carré, een oefenruimte. Zwarte theatervloer, spiegels aan de wand en in het midden haar vleugel, met daarop een streng briefje: ‘Don’t Touch’. Wie toelichting wil kan in keurig handschrift de kleine lettertjes lezen. Het is hetzelfde keurige handschrift waarmee Wende af en toe dingen in een opschrijfboekje zet. Vooral nieuwe literatuur om tot zich te nemen. Jules Evans bijvoorbeeld, Brits filosoof die een boek heeft geschreven over de waarde van extase in de maatschappij.
3voor12 maakte op Lowlands vorig jaar dit filmpje met Evans, waarin een onverwachte ontmoeting op wonderbaarlijke wijze zijn betoog onderstreepte.
’Eigenlijk wilde ik graag iemand begraven.' Ze zegt het zonder knipoog. Wende Snijders haalt alles uit de kast om het leven, de dood en de grote catharsis die festival heet te vieren op Down The Rabbit Hole. ‘Hoe ga je dat dan doen, met een soort euthanasie, ofzo? Daar had ik niet over nagedacht.’
Je snapt er helemaal niks van!
‘Ik vind dit fantastisch’, lacht Wende als ze het filmpje met Jules Evans bekijkt. ‘Dit kun je niet bedenken!’ Het is - los van het cadeautje dat het filmpje werd - ook inhoudelijk precies waar Wende op zit te wachten, een soort vakliteratuur. Het past perfect bij het project dat ze dit weekend op Down The Rabbit Hole gaat doen. In de basis wilde ze er gewoon optreden, maar haar serieuze muziek is geschreven op het theater, niet op festivaltenten vol feestende partygangers. Hoe kun je op dag drie mensen die al een heel weekend lekker naar de klote gaan nog tot concentratie dwingen? ‘Ik vind het altijd mooi hoe mensen bij een begrafenis binnen komen, met precies de juiste concentratie. Dat klinkt misschien wat luguber, maar je weet wat ik bedoel, toch? Bij een huwelijk is dat ook zo. Ik dacht: hoe gaan we dat met Mens voor elkaar krijgen?’
Het antwoord is: context en voorspel. En daarom is Wende al het hele weekend in Beuningen. Ze verricht de officiële opening, ze gaat mensen trouwen - toch second best na begraven - en laat zich interviewen over haar erotische fantasieën. Eigenlijk gaat ze in een weekend alle aspecten van het mens-zijn opvoeren, zoals die te vinden zijn in haar voorstelling Mens. Het is een bejubelde voorstelling in het Nederlands, die echt bedoeld is om naar te luisteren. ‘Ik hoor regelmatig collega’s klagen dat niemand naar teksten luistert. Ik zie het zelf ook bij artiesten als Kate Tempest, Savages en Kendrick Lamar, mensen die heel veel tijd in hun teksten steken. En niemand luistert! Het is ook nooit stil in clubs, dat is een bekende ergernis voor muzikanten. Ik dacht: oké, stel nou dat dat mijn verantwoordelijkheid is, in plaats van te stellen dat het publiek zich niet gedraagt? Wat moet ik doen om mensen wel te laten luisteren?’
Dat lukte wonderwel op Noorderslag, waar ze eerder nog wel eens hopeloos sneuvelde op het borrelende publiek. ‘Dat dacht ik achteraf: je snapt er helemaal geen bal van, Wende!’ Maar Mens is een stap verder. Het is Wende in opperste concentratie, maar ook wild en rauw. Ze is intiem als ze het hartverscheurende liedje ‘Voor Alles’ zingt, met een tekst over angst van Joost Zwagerman. Met Dimitri Verhulst stroopte ze arm in arm de kroegen van Gent af, met het liedje ‘Alles Gaat Kapot’ als resultaat. ‘Het was een nacht waarin we allebei helemaal naar de klote gegaan zijn. Hij minder dan ik, want hij heeft conditie. Maar het was een fenomenale avond en een paar dagen later stuurde hij me de tekst.’
Zweet uit het lijf gedanst
Naar de klote gaan, dat is wat Wende wil gaan vieren op Down The Rabbit Hole. Niet als lichtzinnig hedonisme, maar tegen de schaduw van geboorte en dood, van vluchtige liefde en diepgewortelde verlatingsangst. Dat is de context, daar moet de luisteraar met een teder voorspel naartoe geleid worden. ‘Damiaan Denys is er ook op Down The Rabbit Hole, de psychiater’, zegt Wende, nog even terug grijpend op dat filmpje van Jules Evans dat ze net heeft zitten bekijken. De Brit betoogde dat de westerse cultuur het begrip ‘extase’ na de verlichting verbannen heeft. ‘Ook Damiaan is een groot pleitbezorger van de terugkeer van extase als remedie tegen heel veel angsten. De wereld wordt steeds groter, stelt hij, en instituten als het huwelijk en de vaste baan verdwijnen. Rituelen houden ons gezond. En voor de duidelijkheid: dat hoeft niet altijd met drank en drugs te maken te hebben. Ik herinner me dat ik op mijn zestiende voor het eerst naar Awakenings ging met mijn broer. Hij begon me te vertellen dat-ie van me hield, ik snapte er helemaal niks van. Nee, hij had niks met me gedeeld. Sterker nog: toen er iemand met een ballon op me afkwam heeft hij diegene weg gehoekt. Maar ik heb mezelf op een flesje water het zweet uit het lijf gedanst die dag.’
Wende praat over dit onderwerp met iedereen die ze tegenkomt. Met Nadia Duinker, oprichter van het Volkshotel. Met toiletjuffrouw Eva Pleeva, de geheim agent van de nacht die haar eigen erecode heeft om te beschermen wat ze allemaal aanschouwt. Met haar kapper, die de travestiescene in Amsterdam zo’n beetje uitgevonden heeft. ‘Die zei me: vroeger ging ik veel makkelijker uit op hakken. Dat doe ik niet meer, het is underground geworden. Maar hoe zit het dan met de romantisering van de RoXY en de IT? Het lijkt erop dat mensen denken dat alle taboes al doorbroken zijn, dat ze minder de neiging hebben grenzen op te rekken. Terwijl die noodzaak er wel degelijk is!’
En zo belanden we bij de moderne festivals, schitterende, decadente paradijsjes, gemaakt om ritueel alles los te laten. Maar dan niet op een sjamanistische of grensoverschrijdende manier. Ze zijn de ideale plek om gecontroleerd naar de klote te gaan. Te ontsnappen aan de druk van werk of gezin. Wende: ‘Damiaan zegt: wij hebben onszelf een identiteit aangemeten. Ik ben Wende, ik ben een zangeres en ik doe dit en dit en dat met mijn leven. Maar die identiteit is een illusie. Om daaraan te ontsnappen vertonen mensen destructief gedrag. Hij draait het in feite om. In plaats van te zeggen: "je zit vast in de realiteit en om daaraan te ontsnappen stort je je in een illusie", zegt hij: "Door je te verkleden of onder te dompelen ontsnap je juist aan de illusie". De realiteit is namelijk dat je niks bent, en dat te beseffen geeft een enorme vrijheid. Dat is dus iets positiefs. De decadentie zit in de commercialisering ervan.’
Mens, durf te leven!
Dat klinkt allemaal hoogdravend en pretentieus, maar zo moet je het volgens Wende vooral niet zien. Ze komt de bezoeker van Down The Rabbit Hole ook geen spiegel voorhouden. Alsjeblieft! ‘Nee, dit zijn mijn fascinaties, en die deel ik. Mens is een gesprek. Ik ben een 39-jarige vrouw die zichzelf vragen stelt. Ik heb een aantal dingen gedaan in het leven, sommige zijn gelukt, andere niet. Hoe moet ik me verhouden tot het leven, tot andere mensen? Ik heb wel antwoorden op die vragen, maar ze zijn niet eenduidig. Het gaat van verlatingsangst tot "Mens, durf te leven".’
Mens, durf te leven, de slogan uit een klassiek Nederland lied, al geschreven in 1917 (!), groot gemaakt door bohemièn Ramses Shaffy. Wende brengt het in haar show als een soort apotheose, als de grote verlichting na alle intense emoties waarmee ze haar luisteraar confronteert. Op Noorderslag voelde je letterlijk een zucht van opluchting door de zaal gaan toen ze het als slotnummer aanhief. ‘In je recensie over die show noemde je me ‘over-serieus’. Toen dacht ik: maar ik ben pas net begonnen, dit was de light-versie. Ik dacht ook: kennelijk heeft de popmuziek een probleem met emotioneel dieper gaan, met muziek die concentratie vraagt. Maar juist daarom was Noorderslag ook een soort overwinning voor me. Ik stond daar na Boef - die gast, wat een cojones! - en dacht: ga ik het doen. Ik hoef niks voor de popscene, ik doe het voor mezelf. I don’t give a shit!’
Is er tussen al het werk door nog een beetje ruimte om op Down The Rabbit Hole gecontroleerd naar de klote te gaan? ‘Niet echt, maar ik heb die drang ook minder dan vroeger. Ik hoef ook niet zozeer ergens voor te vluchten. Ik heb een leuk leven, ben fucking blij met wat ik allemaal kan doen. Ik hoef niet zo nodig zelf naar de klote, maar ik heb wel ongelofelijk veel zin om te dansen. Dat ga ik zeker doen!’