De Mick Jagger van Zambia gaat eindelijk op wereldtournee De Mick Jagger van Zambia gaat eindelijk op wereldtournee

Zijn dansmoves waren legendarisch, zijn stijl werd door iedereen gekopieerd, en met zijn band vulde hij stadions in binnen- en buitenland: Emmanuel Chanda was de Mick Jagger van Zambia. Zijn Rolling Stones heette WITCH, een afkorting voor ‘We Intend To Cause Havoc’. En een ravage veroorzaken, dat deden ze, met hun mix van fuzzy Cream-gitaren, grooves die Black Sabbath niet zouden misstaan, en invloeden uit traditionele Zambiaanse muziek. Zamrock werd het genre genoemd, en Chanda’s WITCH was in de jaren ‘70 de allerpopulairste vertegenwoordiger. Chanda’s stem klonk zelfs als die van Jagger, dus doopte men hem ‘Jagari’. Shows duurden soms wel zes uur lang: telkens wilde het publiek de grote hits opnieuw horen, met een paar covertjes van grote Amerikaanse en Britse hits ertussen. Jagari was het magnetische middelpunt, zwetend, schreeuwend, springend. Een geboren ster.

Tot zover het glorieuze begin van de legende van Jagari en WITCH, die later meerdere verdrietige wendingen zou nemen. Rond 1980 moest Jagari een eind maken aan zijn carrière als rockster. Afrika had hij al veroverd, maar de wereldtournee waar hij zo van droomde was er niet van gekomen. Tot nu: op 66-jarige leeftijd reist Jagari ondanks alle tegenslag en tegen zijn eigen stoutste verwachtingen in alsnog de wereld rond met WITCH. Een gloednieuwe WITCH welteverstaan, met twee Nederlandse muzikanten: Jacco Gardner en Nic Mauskovic. Samen met Jagari en nog drie bandleden touren ze nu door heel Europa. ‘Een heel bijzonder project’, noemt Jacco het in een telefoongesprek. Hij en Nic – voorman van de Mauskovic Dance Band – zijn op dat moment in de Amsterdamse Garage Noord aan het repeteren met hun andere gezamenlijke project Bruxas (zegge: bróe-zjas, Portugees voor 'heksen' – de naam is een eerbetoon aan WITCH). Zowel WITCH als Bruxas staan dit weekend op Dekmantel: ‘Mooi dat het op die manier samenkomt.’

Tekst gaat door onder de video

Even terug naar het begin van het avontuur. Zowel Jacco als Nic verwerken een hoop Afrikaanse invloeden in hun muziek. Daar moesten ze dus eigenlijk ook een keer naartoe, vonden ze. Van Gio Arlotta, een bevriende regisseur, wisten ze dat hij al meerdere keren naar Zambia gereisd was voor zijn documentaire over WITCH. Hij kwam met een voorstel: ga mee naar Zambia, want ze hebben nog een bassist en een drummer nodig. 'Ik zei niet meteen ja,' vertelt Jacco, 'je moet wel in grote schoenen staan. Het zijn hele ambitieuze baslijnen.' Hij had al jaren geen bas gespeeld. Als je dan meteen bij WITCH gaat bassen, is het toch een beetje alsof je de Tour de France gaat rijden terwijl je vorige fiets een driewieler was. 'Ik speelde alleen maar af en toe bas op een opname, maar nooit live shows. Niet meer sinds ik in een bandje zat toen ik veertien was.' Een uitdaging dus. Eigenlijk alleen maar reden te meer om het te doen. Er viel voor Gardner enorm veel te leren: 'Het ritmegevoel daar, hoe ze telkens een ritmevariatie aanbrengen in een baslijn en niet elke keer hetzelfde spelen, dat komt voor bassisten daar op een hele natuurlijke manier. Ik ben dat nu meer aan het benaderen dan dat ik echt diezelfde natuur heb. Het begint inmiddels een beetje te komen, nu ik meer speel. Het is een hele andere benadering dan de Westerse manier van bas spelen.'

De eerste ontmoeting tussen de twee Nederlanders en Jagari vond in 2017 plaats in de hoofdstad Lusaka. Voor de documentaire, waarin Chanda's comeback gevolgd wordt, had Arlotto natuurlijk een fotogenieke locatie uitgezocht. 'Wij zaten gewoon aan een ontbijtje bij onze travel lodge, en toen kwam Jagari ineens aan met een gitaar. Een heel blije, hele energieke man. Hij begon meteen muziek te maken, en wij hadden gelijk zoiets van “wat een energie, wat een goeie vibe”. ' Ze ontmoetten later ook Jagari's vrouw, kinderen en kleinkinderen: 'Hij heeft een enorme familie. We kregen een heel warm onthaal met veel eten, iedereen was blij om ons te zien.' Die warmte zag hij vaak in de twee weken die Gardner in Zambia besteedde. 'Mensen lachen sowieso heel makkelijk met elkaar. Zelfs als mensen elkaar jaren niet gezien hebben, is het alsof ze elkaar gisteren nog zagen in een café. Ik heb weinig mensen echt serieus gezien, iedereen heeft een soort existentiële positiviteit over zich.' Voor Gardner, die in Nederland opgroeide en nu in Portugal woont, was Zambia een hele nieuwe ervaring: 'Ik ben daar als blanke natuurlijk in de minderheid, dus soms voelde ik me wel een beetje bekeken. Maar ik denk dat dat juist heel goed is om te ervaren, om eens echt op te vallen en in de minderheid te zijn. Er zijn zoveel mensen die dat in Nederland elke dag meemaken, terwijl de meeste Nederlanders gewoon niet weten hoe dat voelt.'

Tekst gaat door onder de foto

Inmiddels hebben Jacco en Nic met WITCH al een flink aantal Europese shows op de teller staan. Ze speelden in het Amsterdamse Paradiso Noord, deden een Boiler Room sessie in Londen, en staan deze zomer nog in Oslo, Stockholm en Parijs. Hoe is het om een icoon als Chanda zijn levenslange droom te zien verwezenlijken? 'Hij is heel excited de hele tijd, maar ook wel zenuwachtig. Hij is het niet gewend om zo veel shows te spelen, dus daar lijdt zijn stem een beetje onder. Hij heeft geen getrainde zangstem of zo, het is gewoon een echte rocker. Hij kan zich ook niet beheersen op het podium, hij wordt helemaal uitzinnig. Dat maakt hem een fantastische performer, maar zijn stem blijft daardoor niet helemaal intact. Daar wordt-ie dan weer een beetje nerveus van, omdat die tour heel veel voor hem betekent.' Jagari had dan ook nooit verwacht dat dit hem ooit nog zou overkomen.

In 1964 werd Zambia bevrijd van het Britse koloniale juk. De eerste Zambiaanse president, Kenneth Kaunda, was een activist die protestliederen zong. Door de winstgevende kopermijnen ging het goed met de economie. Dat was het Zambia van Chanda's jeugd, waar hij de vrijheid had om tegen de conservatieve normen aan te schoppen en zich liet inspireren door zijn helden uit de Amerikaanse en Britse rock: Cream, Black Sabbath, Jimi Hendrix, Eric Clapton. En de Stones natuurlijk. Lusaka bruiste, de zamrock scene bloeide, jonge vrijgevochten muzikanten werden internationale idolen. Maar halverwege de jaren zeventig kelderde de wereldwijde koperprijs. Er heerste onrust langs de grenzen en in omliggende landen. Kenneth Kaunda's nieuwe, vrije regering begon steeds meer op een autoritair regime te lijken. In 1972 schafte Kaunda het meerpartijenstelsel al af, en alle dissidenten en vrijzinnigen moesten steeds meer oppassen. Lusaka kreeg een avondklok, waardoor bands alleen nog maar overdag konden spelen. De muziekbusiness was zelfs in de hoogtijdagen van zamrock al geen vetpot, en de inkomsten werden alleen maar minder. Chanda had een vrouw te onderhouden, met kinderen op komst. Hij stopte.

Tekst gaat door onder de video

Niet lang daarna werd de zamrock scene door een tragische golf overspoeld: de AIDS-crisis. Chanda is de enige overlevende van de originele line-up van WITCH; zijn bandleden verloor hij een voor een aan de gevolgen van de ziekte. 'Je merkt aan hem dat hij deze tour graag met zijn oude bandleden mee had willen maken', vertelt Jacco. 'Dat merk je niet in zijn houding naar ons toe, maar hij draagt wel een bepaalde melancholie met zich mee. Hij had die droom natuurlijk graag willen verwezenlijken met de muzikanten die al die partijen hebben geschreven. Het haalt veel herinneringen naar boven. Het is voor hem echt een rollercoaster.'

Na zijn tijd in WITCH heeft Chanda muziekles gegeven, en zich op een zeker moment bekeerd tot het Christendom. Inmiddels werkt hij in zijn eigen edelstenenmijn. 'Zijn vrouw is een priester in de kerk daar. Als hij niet aan het werk is in de mijn, dan is-ie in dat kerkgenootschap bezig.' De strenge opvattingen van het kerkgenootschap over seculiere muziek lijken Chanda soms dwars te zitten, ziet Jacco: 'Hij heeft er af en toe wel moeite mee. Hij zou niet zo snel meer beginnen over hoe vet hij Black Sabbath vond, bijvoorbeeld. Het is voor hem toch wel moeilijk om te combineren in zijn hoofd. De kerk heeft hem destijds ook verteld dat hij zijn platen moest verbranden, en weet ik veel wat nog meer. Allerlei dingen die moesten van de gemeenschap. Het is een complex geheel, daar probeert hij nu zijn weg in te vinden.' Langzaam lukt het Jagari beter om zijn liefde voor muziek en zijn geloof met elkaar te rijmen: 'Hij begint steeds meer het gevoel te krijgen van “Als dit het talent is dat God mij gegeven heeft, dan zou Hij ook hier oké mee moeten zijn.”.'

WITCH en Bruxas staan dit weekend allebei op Dekmantel Festival, van 1 tot en met 5 augustus in Amsterdam. De documentaire over WITCH, We Intend To Cause Havoc, is op dit moment in postproductie.