Je zal maar een paar dagen voor je festival nog in de rechtszaal zitten, in afwachting van het oordeel van de rechter. Mag het doorgaan, of stort alles in? Festivals Appelsap en Solar gebeurde het deze zomer. In beide gevallen kregen de eisers, boze buurtbewoners, ongelijk. De festivals konden doorgaan, maar zo waren er dit jaar veel meer zaken tegen festivals. Logisch. Meer festivals betekent meer herrie, meer verkeersoverlast en meer mogelijke schade aan de locacties waar ze gehouden worden. Buren zijn de overlast beu en vechten de vergunning van het festival aan. Precies, de vergunning. Het overgrote deel van de zaken zijn niet van buren tegen de festivals, maar van buren tegen de gemeente. De festivals zouden niet voldoen aan de eisen die gesteld worden voor de vergunning, de gemeente zou onzorgvuldig geweest zijn in de verlening ervan.
Festivalterreur vs burengezeur
De overlast die met de festivalisering gepaard gaat, en wat doen festivals er aan?
Ook dit jaar groeide het aantal festivals, en het aantal bezoekers ervan. Mensen vinden festivals leuk, zo veel is duidelijk. Tegelijk waren er dit jaar ook weer rechtszaken tegen festivals. De kranten stonden vol met boze opiniestukken. Er zijn dus ook veel mensen die festivals niet leuk vinden, zo veel is duidelijk. Maar hoe zit het met die rechtszaken, wie tegen wie worden ze aangespannen? En doen die festivals nou echt iets om overlast te verminderen? In gesprek met een festivalorganisator, een klager en een geluid-expert.
Neem Appelsap. De uitleg van de voorzitter de vereniging Vrienden van het Flevopark is typisch voor dit soort gevallen. “Ik heb absoluut niks tegen het festival”, vertelt Goos van der Sijde. “Het is een principiële kwestie die we uitvechten. We zijn niet uit op een faillissement van Appelsap, maar dat dat dreigt is geen argument om van een rechtszaak af te zien. Het is vooral een zaak tegen de gemeente. Er wordt voor het festival afgeweken van de vergunning die er voor het park ligt. Eenmalig zeggen ze, maar er is ook een experiment gaande vanuit de gemeente voor het spreiden voor festivals. Het kan dus ook zijn dat er nu vaker festivals gehouden gaan worden. Spreiding is goed, maar niet in het Flevopark. Het park heeft een bijzondere natuur, waar wij met onze vereniging graag excursies organiseren. Het is geen hobby om te protesteren, we zien de festivals als een bedreiging voor het voortbestaan van het park in de huidige vorm.”
Grasnapolsky had een vergelijkbare zaak aan de broek, al is de reden daar nog wat moeilijker te begrijpen. Het festival vindt plaats in Radio Kootwijk, midden op de Veluwe. De bewoners van gehucht Radio Kootwijk waren bang voor te veel auto's door het dorp. Het festival nam daarom maatregelen: bezoekers moesten hun auto kilometers verderop parkeren en werden met de bus naar het terrein gebracht. Ondanks overleg en goede afstemming tussen het dorp en het festival, dienden een aantal dorpsbewoners een bezwaarschrift in tegen de verleende vergunning. Een dag voor het festival. Het festivals kon desondanks doorgaan, de zaak zou pas erna behandeld worden. Toen dat uiteindelijk zou gebeuren, werd het bezwaarschrift ingetrokken.
Solar dan, in Roermond. Het festival zou te groot zijn geworden, er was te veel verkeersoverlast, de veiligheid was in het geding, bewoners hadden onredelijk veel overlast. Ook hier oordeelde de rechter dat de vergunning terecht was verleend en het festival door kon gaan. Maar het gaat ook wel eens mis. Zo werd in juni het Rotterdamse Modular vroegtijdig afgekapt na klachten. En in dezelfde stad kreeg het festival Expedition op het allerlaatste moment geen vergunning, waarop het van een fraaie buitenlocatie naar de Ahoy verkaste.
Komkommertijd en nuance
Buurtbewoners tegen de gemeente dus, maar met het festival in een onhandige positie er tussen. Zij vangen immers de voornaamste klappen op, zowel financieel als qua publiciteit. De media springen er boven op, zeker midden in de komkommertijd. Sjoerd Wynia, mede-eigenaar van Good Guyz en Air, heeft nogal wat ervaring met dergelijke zaken en met belangenverenigingen van buurtbewoners. Als medeorganisator van o.a. Buiten Westen, Amsterdam Open Air en Milkshake is hij in de afgelopen jaren genoeg tegen gekomen. Bovendien is in Amsterdam de festivalisering het meest merkbaar. De overlast ervan is een hot item.
De bekendste zaak was die rond Amsterdam Open Air. Deze zomer bepaalde de Raad van State namelijk dat het festival in 2013 met de toen beschikbare vergunningen inderdaad niet in het bestemmingsplan paste, zoals klagers al beweerden. “In het bestemmingsplan staat dat het park geschikt is voor recreatie. Daarbij worden wat voorbeelden gegeven. Een festival stond daar niet tussen, maar het was volgens ons geen limitatieve opsomming. De Raad van State oordeelde dat er toch een omgevingsvergunning had moeten zijn. Met een dergelijke vergunning moet je aan een stuk meer eisen voldoen. Het mag maar een x-aantal dagen duren, je moet aantonen dat je geen schade veroorzaakt voor flora en fauna, etc. Het gekke van die uitspraak was ook dat hij meteen vernietigd werd. Het festival had immers al plaats gevonden, en in 2014 en 2015 hadden we al wel de goede vergunningen. En die evenementvergunningen zelf waren wel terecht en zorvuldig verleend, oordeelde de raad. Het was dus eigenlijk 1-1.”
In de media werd het evengoed gebracht als een overwinning van de eisers. Het festival had immers nooit mogen plaatsvinden. Dat die boodschap zo nadrukkelijk overkomt, heeft alles te maken met de manier waarop tegenstanders zich georganiseerd hebben. Zo is er in Amsterdam bijvoorbeeld nu een overkoepelend parkenoverleg, waarin dit soort zaken breder overlegd worden. Zij treden de media tegemoet met een goed verhaal: opiniestukken en interviews met boze mensen doen het goed, ook qua clicks. Vergelijk overlast van festivals met gedwongen seks, en je hebt de jackpot: dubbele woordwaarde, dubbele clicks, dubbel zo veel aandacht voor de overlast die festivals veroorzaken. "Woorden als terreur en pretparkisering doen het goed. Het is bijna een PVV-achtige demagogie. Je roept heel hard iets stelligs en hoopt dat er tien procent van blijft hangen," aldus Wynia.
Dat neemt niet weg dat de hele discussie wel degelijk legitiem is, stelt Wynia. "Net als toerisme vormen festival een belangrijke economische motor achter de stad Amsterdam. Maar het veroorzaakt overlast. Punt. Dat moet je als organisator ook nooit ontkennen. Het is een probleem dat de gemeente moet oplossen. Lastig, want stadsdelen zijn namelijk ook blij met het positieve nieuws rond festivals. Het maakt een wijk aantrekkelijk. Daarnaast zijn parken aangelegd voor recreatie en ontspanning, en de vorm daarvan verandert nu eenmaal. Tegenstanders roepen vaak, 'Ga maar naar een parkeerterrein!' Nou, gezellig, denk ik dan. En de Not In My Backyard groepjes zullen altijd zeggen: spreidingsbeleid prima, maar niet in ons park."
Herrie
Een van allergrootste problemen bij festivals is natuurlijk geluidsoverlast. Buurtbewoners worden stapelgek, terwijl ze misschien al tien jaar in relatieve rust in hun huis wonen. Tegelijk weet ook iedereen dat zachter geluid al snel aanvoelt als slecht geluid. Sterk terug schroeven is geen optie. Wel zijn andere maatregelen denkbaar.
Om aan de verplichte geluidsnormen te voldoen, huren festivals gespecialiseerde bureaus in. Ron Westerveld heeft zo’n bureau. Hij is betrokken bij tientallen festivals, zoals Dominator, Defqon.1, DGTL, Dekmantel, Awakenings en Mysteryland. Hij ontwerpt niet alleen het geluidsplan voor die festivals, maar beheert tijdens het festival ook bij voorkeur de klachtenlijn. Niet alleen om klagers zo goed mogelijk te woord te staan, legt Westerveld uit. "Ik zit daar ook om direct aansluitend een geluidsmeting te doen. Op basis van deze metingen wordt een goed klachtendossier opgebouwd, een goede basis waarmee gemeentes weloverwogen keuzes kunnen maken in het verstrekken van toekomstige vergunningen. Daarnaast werkt de persoonlijke aandacht voor de klagers vaak positief."
Het valt Westerveld op dat dat er opvallend vaak klachten worden ingediend van relatief grote afstand tot festivals (geluidniveau ligt dan veelal rond het stadsniveau, zo’n 45 à 50 dB(A)). "De gedachte hierbij is dat wanneer het op die afstand hoorbaar is het geluidniveau op het festivalterrein dan wel extreem hoog moet zijn. Merken de omwonenden dat het geluid in de loop van de dag steeds harder wordt, dan vinden ze het ook vervelend. Met name technofestivals werken duidelijk naar een piek toe."
Na de klachten
Er zijn natuurlijk ook een hoop terechte klachten, waarop gereageerd moet worden. “Door het draaien van de wind kan het gebeuren dat area's die daarvoor geen problemen waren, dat ineens wel zijn. Reductie van het geluidsniveau van de betreffende area werkt dan direct. Klagers zien dan dat er meteen gehandeld wordt. Bij Dekmantel werden bijvoorbeeld achteraf klachten ingetrokken, omdat we direct kwamen meten en het konden uitleggen. Het is ook niet zo dat we constant tegen de grens aan willen zitten, we blijven er liever ruim onder. Dat weten omwonenden vaak niet. Bij Appelsap is dat bijvoorbeeld gelukt, dankzij de voorzieningen en een beetje geluk van de wind.”
Toch gaat het niet altijd goed. Zo komen er soms pas veel later veel klachten binnen. "Achteraf kan een organisatie wel meer dan honderd klachten krijgen. Zorgvuldige stroomlijning van klachten is dan ook een belangrijk verbeterpunt. Hiermee wordt het mogelijk om te anticiperen en escalatie te voorkomen. Daarnaast kunnen festivals er van leren voor volgende edities. Vaak is achteraf niet duidelijk wat de klachten zijn, of wie de klagers waren. Vanwege privacy worden die gegevens niet doorgegeven aan festivals, maar daardoor zie je ook niet uit welke buurt de klachten komen. Dat maakt verbeteringen doorvoeren extra lastig."
Platgestampt groen
De klachten gaan natuurlijk niet alleen om het geluid. Er zijn duidelijke trends te zien in de klachten, vertelt Sjoerd Wynia. Zo ging het een paar jaar geleden vooral om de broedvogels. En dus gaat een onafhankelijk bureau van vogelexperts ruim voor het festival drie nachten in de bosjes liggen. Hier een specht, daar een uil, alles wordt genoteerd. Het festival kan daar bij de opbouw rekening mee houden. Na afloop gaan de vogelaars weer de struiken in om de schade op te nemen. "En elke keer blijkt dat er niks aan de hand is. Het jaar erop waren het ineens de vleermuizen die last zouden hebben.”
Maar toch. Ook al is het misschien een klein groepje dat het hardst klaagt, er zijn mensen die echt veel last hebben. Stel, je woont al twintig jaar rustig naast het NDSM-terrein, en nu is daar ineens elke week iets te doen. Omwonenden van het Westerpark zien hun groenstrook toch echt een paar keer per jaar afgesloten, en het gras zal her en der absoluut beschadigd zijn. Dat parken er zelf onder te lijden is dit jaar een van de belangrijkste argumenten in de rechtszaken. Terecht, lijkt het. Kijk naar de foto’s en beelden van gekapte bomen, kale plekken, lege vogelnesten en geknakte bloemen. Daar schrik je als zelfs fervent festivalganger van.
Het groen wordt dan ook strak in de gaten gehouden, vertelt Wynia. “Van tevoren wordt al getoetst of er geen onherstelbare schade zal zijn. We nemen vervolgens een hoop maatregelen om dat te voorkomen. We leggen we vlonders op drukke plekken om het gras te beschermen. Bij de op- en afbouw is er iemand die alleen maar zorgt dat al het zware transport op de platen blijft. Die rijdt constant rond op een fiets, met afzetlint om te zorgen dat een heftruck niet per ongeluk achteruit steekt en sporen trekt in het gras. Er wordt ook altijd geroepen dat het opknappen van het park van gemeentegeld gaat. Onzin, er staat altijd in het contract dat de festivalorganisator verantwoordelijk is voor de kosten die gemaakt moeten worden. Dat kan maar zo €15.000 zijn voor het zaaien van nieuw gras of het doorprikken van de grond."
"En die foto’s, je weet nooit wat je ziet of wat het verhaal is. Wij hebben voor het festival nog nooit een boom laten kappen. Af en toe is er bijvoorbeeld een ziek, dan wordt die verwijderd door de beheerder van het gebied, buiten ons om. Er wordt dan meteen moord en brand geschreeuwd, dat het park omgehakt wordt voor het festival. Daar moeten wij ons dan weer tegen verdedigen, terwijl het een kwestie van regulier onderhoud is. Zo is er altijd veel te doen om de rietorchis, een beschermde plant die in het Gaasperpark voorkomt. Jaren voordat Amsterdam Open Air bestond, heeft er een flinke kap plaatsgevonden in het park. Dezelfde mensen die nu tegen het festival zijn, hebben ook daar tegen geprocedeerd, tot aan de Raad van State. Ze hebben het uiteindelijk verloren. Wat blijkt: de rietorchis groeit zonder die kap helemaal niet goed, omdat ie te weinig licht krijgt. Ook werd er dit jaar een nieuw voetpad aangelegd. Gewoon, omdat het oude versleten was. 'Voor het festival, schande!' werd er geroepen. Niet waar natuurlijk."
Omkoping
Ach, en tegen sommige klagers kun je nu eenmaal niet op. Sjoerd Wynia: “Wat je ook doet, dat kleine groepje met brandende toortsen en hooivorken roept overal schande over. Zo hoorden we eens dat bejaarden last hadden van een van onze festivals. Toen belden we het zorgcentrum op. Het bleek dat ze het juist wel leuk vonden, er gebeurde weer eens iets in het park. We wilden evengoed iets doen. We hebben een schoonmaakactie op gezet, bloemen langs gebracht. Dat werd vervolgens door de tegenstanders weer geframed als omkoping. Dan denk ik echt, het is nooit goed.”