Praten helpt bij het vinden van een andere oplossing dan de dood

Na het lezen van het artikel waarin Mart’s oproep wordt beschreven, gaan mijn gedachten naar Koninginnedag eind jaren negentig. Met een groep mensen voorkom ik die dag een zelfdoding. Ik word nu, voor het eerst in meer dan twintig jaar, emotioneel van deze ervaring en dit maakt dat ik iets met de actie van Mart wil doen. Ik app de hoofdredacteur en vraag hem wat hij van een interview met Mart vindt over zijn oproep, maar ook over hóé je met elkaar in gesprek gaat. “Goed idee zeg!”, appt hij meteen terug. Het blijkt een onderwerp dat veel muzikanten als inspiratiebron benoemen, wanneer zij nieuwe muziek met de redactie delen.

Een paar maanden later neemt Mart plaats in de groene fauteuil in mijn studio. Voordat ik een vraag heb kunnen stellen, begint hij  te vertellen over zijn oplichterssyndroom. Hij twijfelt daardoor of hij wel iets kan bijdragen aan dit onderwerp. “Ik ben vroeger heel hard gepest”, zegt hij over waar hij denkt dat dit vandaan komt. “ Dat heeft een stemmetje in mijn hoofd gecreëerd dat af en toe zegt: Jij bent niks.”

Ik luister naar zijn verhaal door open vragen te blijven stellen, toon begrip voor zijn gedachten en benoem dat ik dit bij mijzelf herken. Een hardnekkig gebrek aan vertrouwen in mezelf zorgt ervoor dat ik mij noch fotograaf, noch schrijver kan voelen. Zelfs wanneer iemand mij een compliment geeft, accepteer of geloof ik niet dat ik verantwoordelijk ben voor het resultaat en benoem ik snel wat ik nog beter had kunnen doen.

Mart reageert door te vertellen over zijn werk in de gehandicaptenzorg. "Wat doe ik hier?", twijfelde hij recent aan zichzelf nadat hij op een nieuwe woonvoorziening was gaan werken. Collega’s steunen hem door te zeggen dat hij zijn werk goed doet. Hij geeft daar meteen, onbedoeld, een voorbeeld van. “Ik was gisteren aan het werk met een bijna dove cliënt die niet kan praten”, zegt Mart. “De eerste week werd hij alleen maar boos op mij, maar gisteren ging ik zijn sigaretten schieten en zat hij ineens de hele tijd zijn duim op te steken."

Mart is ook drummer van de Utrechtse post-metalband Ontaard. “We combineren dynamisch spel; soms wat zachter, dan weer kneiterhard. Met spoken word, maar ook met schreeuwen”. Zijn stijl van drummen noemt hij basic. “Ik gooi niet met stokken of doe niet hele rare fills. Af en toe ga ik te snel”, zegt hij hard lachend. “Als ik drum met Ontaard heb ik gewoon een hele goede tijd.”

Een paar dagen voor het optreden van Ontaard in de dB’s, waar hij uiteindelijk zijn oproep doet, leert Mart dat Ramón van Geytenbeek, zanger van HOOFS, is overleden. “Holy shit!”, was zijn eerste reactie. Mart: “Daarna stortte ik helemaal in, een mental breakdown.”

Hij nam snel contact op met Thomas Huikeshoven, gitarist van HOOFS, om te vragen wat er was gebeurd. “Ik was heel kwaad, niet op hém, maar op dat hij geen andere uitweg meer zag dan zelfdoding”, vertelt Mart. “Het heeft me denk ik het meest geraakt dat hij het gevecht met zichzelf heeft verloren.” Een traan rolt over zijn wang.

Mart vertelt dat er een paar weken volgden waarin hij dan weer verdrietig en dan weer boos was. “Het was heel gek, want ik sprak hem niet veel, maar toch deed het mij super veel”, legt hij uit over wat er in hem omging. “Ik had zijn nummer niet eens.”

Ze blijken elkaar wel al lang te kennen en ontmoetten elkaar in de periode dat Mart als stagiair bij Epitaph Records in Amsterdam werkte. Ramón werkte op dat moment bij de Sugar Factory in een naastgelegen pand. Mart: “Ik had geen sleutel van ons kantoor en wachtte voor de deur. Ramón kwam dan soms langslopen en maakte een praatje met me.”

Ze hielden online contact en zagen elkaar bij underground concerten. Mensen in deze scene zien elkaar regelmatig over een langere periode. “Iedereen ziet elkaar als gelijken. Of je nou metal of punk maakt, je mag er zijn en jij doet er toe”, legt hij uit waarom mensen in deze scene, en dus ook Ramón, als familie voelen.

Mart bleef moeite hebben met begrijpen wáárom het overlijden van Ramón zoveel met hem deed. De vriendin van Mart hielp hem met deze vraag door met hem te praten. “Ramón was heel lief en oordeelde niet. Je kon zijn wie je wilde zijn”, vertelt Mart met een hoorbare emotie. “Hij was heel open, gaf je snel een knuffel en wilde altijd weten hoe het met jou ging.” Het is duidelijk dat het warme, persoonlijke contact dat zij hadden er voor zorgde dat dit verlies hard aan kwam.

“Soms denk ik, van mij hoeft het allemaal niet meer”, zegt een man in een interactieve video. Mart moet uit drie suggesties een reactie kiezen op wat de man zegt. Hij kiest voor: 'Wat hoeft er dan niet meer?' De man in de video blijft nu om de vraag heen draaien.

Mart kiest in de herkansing voor de vraag: 'Denk je weleens aan zelfmoord?' Er volgt een bevestigend antwoord. Mart: “Het is een hele heftige eerste vraag, dus ik vond het logischer om eerst die andere te stellen.” De training legt uit dat het toch belangrijk is om het direct te benoemen.

De video gaat verder. “Ik heb echt alles geprobeerd, het wordt gewoon niet beter, ben er wel klaar mee eigenlijk”, zegt de man. Mart kiest 'Heb je dit al met anderen besproken?' Deze reactie is bijna goed. Mart: “Ik dacht ook wel dat dat het tweede antwoord, 'Welke gedachten heb je bij zelfmoord?', goed zou zijn, maar ik zou dat zelf nooit kiezen.”

De man in de video beaamt dat hij het zwaar heeft. Mart mag weer een antwoord kiezen en gaat voor: ‘Heb je een concreet plan?’ Dit is goed, want doorvragen helpt om meer inzicht te krijgen in de ernst van de situatie.

In het derde deel gaat de training kort in op samen professionele hulp zoeken, want het is belangrijk dat iemand met zelfmoordgedachten hier professionele hulp bij krijgt, bijvoorbeeld van een huisarts. Daarna sluit Mart de training af met een toets. Hij heeft slechts twee vragen fout en krijgt een certificaat. “Allemaal die training volgen!”, roept hij.

Hij vervolgt op serieuze toon: “Ik hoop dat mensen na het lezen van dit artikel meer gericht zijn op het praten over hun mentale welzijn of contact leggen met iemand waarvan ze weten dat het niet goed gaat.” Ook wil hij graag het advies met hen delen dat hij kreeg toen hij vanuit de commerciële muziekwereld de stap naar de zorg maakte: “Wees jezelf, wees geïnteresseerd, heb een open houding, en wees niet bang om op je bek te gaan.”

Direct na zijn oproep sprak Mart met meerdere mensen die hem complimenteerden met de manier waarop hij dit had aangepakt. Mart is inmiddels bezig hier een vervolg aan te geven. “Dit staat nog in de kinderschoenen, maar het belangrijkste is dat we met elkaar in gesprek blijven over mentale gezondheid. Wanneer we niet over onze innerlijke wereld, zoals gedachten aan zelfdoding praten blijft het stigma bestaan dat het onderwerp niet bespreekbaar kan worden gemaakt.” Blijf met elkaar in gesprek gaan, juist als het moeilijk wordt.