Utrechtse cultuur krijgt ruim 12.000 m² extra ruimte Utrechtse cultuur krijgt ruim 12.000 m² extra ruimte

Verspreid over de stad komen in 2025 diverse gemeentelijke panden beschikbaar. Samen zijn die goed voor 12.400 m² aan creatieve werk-, presentatie- en ontmoetingsruimte. Naast maatschappelijke functies zoals zorg, educatie en sport, zet de gemeente daarvoor ook nadrukkelijk in op een culturele invulling. Dat is een forse stap in de bredere gemeentelijke ambitie om 80.000 m² extra culturele broedplaatsen te realiseren. Voor die beschikbare vierkante meters zoekt de gemeente partijen die daar een creatieve en betaalbare invulling aan willen geven. Die zoektocht gaat via een openbare aanbesteding. Daarin worden geïnteresseerde partijen gevraagd om een plan voor een locatie in te dienen. "We zetten een opdracht uit in de stad om partijen te vinden die dat goed voor ons zouden kunnen gaan doen", licht cultuurwethouder Eva Oosters toe. Dat hoeven niet per se 'middenpartijen' te zijn, die panden beheren en daarbinnen ruimtes onder verhuren (zoals bijvoorbeeld DePlaatsmaker). "Het kan ook iemand zijn die zegt: 'ik word de huurder en ik ga hier zelf iets maken waarbij meerdere initiatieven zich kunnen aansluiten'."

Oosters ziet dat het aantal vierkante meters om op een betaalbare manier te kunnen 'maken' nog te klein is, of dat nou in de muziek is of voor andere vormen van kunst. "We kijken daarom wat we met ons eigen vastgoed kunnen doen, of hoe we dingen kunnen realiseren. Daarnaast hebben ook een subsidieregeling culturele broedplaatsen. Dat is een paar honderdduizend euro waarmee we initiatieven die een eerste stap willen zetten in het maken van zo'n broedplaats, of die een mooie locatie op het oog hebben, een financieel zetje in de rug geven." 

Partijen die interesse hebben om een broedplaats te starten of een hulpvraag hebben kunnen ook met vragen aankloppen bij de gemeente. "Er is een broedplaatscoördinator (Marije de Bruin, red.), die een schakel vormt tussen verschillende broedplaatsen in de stad en de gemeente. Een plan hoeft dan ook niet helemaal in de steigers te staan. Het kan ook een beginfase zijn of een idee waarmee we als gemeente graag zouden willen helpen."

Extra vierkante meters zijn belangrijk, maar die moeten ook betaalbaar zijn. Daarom heeft de gemeente betaalbaarheid als een van de selectiecriteria opgenomen. Geïnteresseerde partijen kunnen in hun aanvraag laten zien hoe ze plekken betaalbaar aan willen bieden. "Zo'n partij is dan kansrijker om een inschrijving te winnen", legt Oosters uit. "In de selectie proberen we dus onder andere op betaalbaarheid te sturen. Ook gedurende de periode dat zo'n partij die vierkante meters beheert, houden we in de gaten of dat nog steeds zo is."

Naast betaalbaarheid zijn er verschillende andere criteria waarop inschrijvingen worden beoordeeld. Die verschillen per locatie. "Er zijn verschillende locaties die nu gerealiseerd worden. De Vlampijpateliers komen weer terug en dan met meer vierkante meters erbij. Maar je hebt bijvoorbeeld ook Tussen de Rails, richting Lunetten, waar wat bij komt, de Musketon, dat veel meer een soort wijkcultuurhuis karakter heeft of het het Attleeplantsoen, de oude Raffaëlschool. Al die locaties hebben eigen karakters waar we op kunnen sturen wat we daarin zouden willen hebben." Iedere locatie krijgt dus op maat gemaakte criteria. Oosters: "Het is een bijzonder jaar, in de zin dat er zoveel tegelijk naar buiten gaan, maar het zijn wel allemaal afzonderlijke uitvragen."

Ook voor de Forten Lunetten I, II en III worden partijen gezocht. Voor Fort Lunet II wordt in de uitvraag ook de mogelijkheid voor nachtcultuur gegeven. "We zijn aan het onderzoeken om daar een aantal nachten per jaar iets te laten organiseren." Of dat lukt hangt van verschillende factoren af. "Een deel van de haalbaarheid is dat een partij zegt dat ze dat heel graag willen doen en hoe dat eruit zou kunnen zien. Daarnaast spelen ook de ecologie van de omgeving en andere factoren mee. Als gemeente moeten we dat goed afwegen en zoeken, maar nachtcultuur zit in de opties, dus het is zeker een kans." 

Het aantal nachten waarop daar iets georganiseerd kan worden is aanzienlijk, waarmee het een structurele nachtlocatie zou worden. Daarmee zou ook een van de doelstellingen van de Nachtvisie gerealiseerd worden, namelijk drie nieuwe nachtlocaties. Kabul à GoGo is daarvan de eerste, een nieuwe club op het Jaarbeursplein de tweede en Fort Lunet II dus de mogelijke derde. "Dat zou ook in het kader van de nachtvisie natuurlijk wel een mooie zijn", bevestigt Oosters. "Ook omdat het Jaarbeursplein nog even duurt. Daarnaast is dit ook een ander deel van de stad, waar die behoefte er wel is met veel jonge bewoners in de omgeving. Het is ook een hele vette locatie, een echt fort." Op het fort zou ruimte zijn voor rond de 100 bezoekers. "Het is wel een kleine locatie, maar dat is ook wel passend in de diversiteit van het aanbod dat we überhaupt in de stad hebben."

Ook op de andere locaties is er ruimte voor het maken van muziek. "Er zijn verschillende manieren waarop muziekpartijen met ons in gesprek kunnen over locaties. In de werfkelders van Berlijnplein is er bijvoorbeeld nog steeds ruimte waarover partijen met de gemeente in gesprek zijn. En Tussen de Rails (tussen de Lunetten en de spoorlijn naar Arnhem, red.) is ook een locatie waar we vooral kijken naar muzikale partijen. We hebben ook een tijd budget gehad om de ruimtes voor muziekstudio's uit te breiden en er zijn ook nieuwe repetitielocaties gekomen, bijvoorbeeld op de Meubelboulevard. Zo hopen we stukje bij beetje extra vierkante meters voor repetitieruimtes te kunnen creëren."

Nieuw aanbod met deze omvang is belangrijk. Tegelijkertijd zijn er ook bestaande locaties met tijdelijke contracten die mogelijk verdwijnen. Hoe gaat de gemeente daarmee om? Oosters: "We hebben vastgesteld dat we die 80.000 vierkante meter extra willen halen. Dat maakt dat niet alleen wij, maar ook de rest van de organisatie het belang van die creatieve plekken ziet en ze ook graag wil behouden. Maar soms is het niet onze eigen grond, of niet ons eigen pand. Dat maakt het complex om tegen een grondeigenaar te zeggen dat een bepaalde broedplaats toch moet blijven. Wat we dan proberen te doen is om de broedplaatsen zelf te helpen met gesprekken met de grondeigenaren en ze ook financieel te ondersteunen waar het kan en nodig is." 

"Sommige locaties zitten ook in onze financiële structuur. De Nijverheid zit bijvoorbeeld in de cultuurnota. En de broedplaatscoördinator is er om de zorgen die er zijn of de zaken waar broedplaatsen tegenaan lopen zoveel mogelijk bij ons te brengen, zodat we er ook echt iets mee kunnen. Tegelijkertijd is het nog steeds uitdagend, ook omdat het vaak om hele dure vierkante meters gaat. Dat drukt het meest op haalbaarheid van dit soort locaties. We proberen het probleem echter van alle kanten aan te vallen."

Gevraagd naar haar ideale invulling van de nieuwe vierkante meters zegt Oosters: "Ik zou vooral willen dat het plekken van ontmoeting worden. Dat er betaalbare maakruimte is, waar mensen echt bij elkaar komen."

De inschrijving voor de forten Lunet I, II en II is inmiddels aangekondigd. In september start de officiële selectieprcoedure. De andere inschrijvingen worden voor het grootste deel in de loop van 2025 opengesteld, met een enkele aan het begin 2026. Zulke inschrijvingen nemen vaak meerdere maanden in beslag, wat betekent dat er op zijn vroegst begin 2026 bekend wordt wie er in de forten aan de slag gaat. De aankondigingen van de locaties zijn te vinden op de website van de gemeente Utrecht.