Gemeente Utrecht en Broedplaatsen-netwerk willen betaalbare werkplekken voor creatieven waarborgen Gemeente Utrecht en Broedplaatsen-netwerk willen betaalbare werkplekken voor creatieven waarborgen

Dat de ruimte in Utrecht steeds schaarser wordt en de druk op de bestaande ruimte toeneemt, is geen nieuws. Door de woningnood blijven er steeds minder betaalbare plekken over en vaak hebben de culturele en creatieve sectoren daarbij het nakijken. Anderhalf jaar geleden beschreven we al uitgebreid dat muzikale broedplaatsen in Utrecht onder druk staan. Andere culturele en creatieve disciplines zitten in hetzelfde schuitje.

In dat artikel was dB’s een in het oog springend voorbeeld voor de ontwikkelingen die in de hele stad zichtbaar zijn. Toen was het zeer de vraag of het poppodium in het CAB-gebouw zou kunnen blijven, terwijl die wens wel door eigenaar NS en de gemeente Utrecht op papier was vastgelegd. Inmiddels weten we echter dat dB’s dit jaar vertrekt uit het huidige pand, onder andere door de hoge kosten om het pand voldoende geluidsisolerend te maken. Het muziekcomplex met oefenruimtes, zaal, opnamestudio en een café heeft gelukkig om de hoek in het Werkspoorkwartier een nieuwe locatie gevonden, maar dit soms loopt dit ook anders zoals bijvoorbeeld in het geval van Kytopia.

Ondanks de schaarse ruimte in de stad en de drukke vastgoedmarkt willen de gemeente Utrecht en het Broedplaatsennetwerk extra plek creëren en bestaande plekken behouden voor de creatieve broedplaatsen. Daaronder zijn ook plekken die geheel of gedeeltelijk een muziekfunctie hebben. Beide partijen hebben de afspraken vastgelegd in een Broedplaatsenconvenant, het eerste in Nederland. Het convenant is ondertekend door Anke Klein (wethouder Cultuur) en Eelco Eerenberg (wethouder Vastgoed) namens de gemeente Utrecht en Roswita Warmerdam (VechtclubXL) en Arna Notten (DePlaatsmaker) namens het Broedplaatsennetwerk Utrecht.

Utrechts Broedplaatsennetwerk
Het broedplaatsennetwerk bestaat uit 14 broedplaatsen: De Nijverheid, LOU Oudenoord, DePlaatsmaker, Vechtclub, Metaalkathedraal, KLANK, De Createur, Klompenfabriek, DRUK, De Stadstuin, Hof van Cartesius, Kanaal 030, dB’s en Hooghiemstra.
Samen hebben ze op dit moment 10.000 huurders en 135.000 vierkante meter creatieve werkruimte in de stad.

Het initiatief voor het convenant komt van beide partijen. De gemeente was al bezig met een nota over de huisvesting van de culturele en creatieve sector, waar ook een aantal broedplaatsen bij betrokken waren. “We liepen als broedplaatsen ook op tegen een aantal zaken die gedeeltelijk waren opgenomen in de nota”, licht Roswita Warmerdam toe, “maar waar nog wel extra handen en voeten aan gegeven konden worden, zoals financieel, de indeling in het aantal m2 etc. Vandaar dat we een aanvullend convenant hebben gemaakt om samen te werken aan de invulling en alvast een aantal kaders te scheppen.”

“Met deze in Nederland unieke samenwerking zetten we ons in om in 2040 80.000 m2 extra ruimte gerealiseerd te hebben voor cultuur in de stad”, zegt wethouder Anke Klein. “Cultuur is essentieel voor onze samenleving. Het is van belang dat we met elkaar afspraken maken over hoe we hier ruimte aan geven, net zoals we dat bijvoorbeeld doen voor sport en onderwijs. De creatieve broedplaatsen met presentatieplekken voor startende makers, maar ook voor kunstenaars op topniveau zijn van toegevoegde waarde voor Utrecht en de aantrekkelijkheid van de stad van nu en de toekomst.”

De problemen spelen vooral op plekken die tijdelijk een culturele of creatieve functie hebben, maar uiteindelijk bestemd zijn voor woningbouw. In het afgesloten convenant schrijven de gemeente en het Broedplaatsennetwerk: “Terwijl de stad voller raakt en de ruimte krimpt, gaat het op veel plekken nog niet goed. In de schetsfase worden waardevolle ambities uitgesproken die vervolgens in de uitwerking niet waargemaakt worden. De druk op de markt levert hoge grondprijzen op, de kosten van projecten stijgen en er worden veel ambities gestapeld.”

Als er geen of te zachte afspraken zijn over het garanderen en/of financieren van de culturele functies in een gebied waar nieuwbouw moet komen, springt de markt in dat gat en geeft er een commerciële invulling aan. Het gevolg is dat de ruimtes voor creatieven in de stad onbetaalbaar worden en verdwijnen. “Er worden nog te weinig concrete afspraken gemaakt die zorgen voor bescherming van de ambities en de realisatie ervan”, constateren de beide partners. “Dit resulteert in steeds meer tijdelijke ruimte die komt te vervallen en te weinig nieuwe ruimte die daarvoor in de plaats komt, terwijl de vraag nog veel groter is dan het huidige aanbod.”

“Iedere sector heeft wel zijn eigen vraagstukken”, zegt Warmerdam. “Bij muziekprofessionals gaat het over flinke investeringen om de ruimte in gebruik te kunnen nemen en is de duur van het contract van groot belang om de investeringen af te schrijven.” Voor muziekprofessionals is tot en met 2024 overigens ook een subsidie beschikbaar voor de bouw van een muziekstudio.

In het convenant zijn verschillende afspraken vastgelegd waarmee de gemeente en het Utrechts Broedplaatsennetwerk aan de slag gaan. Die afspraken gaan onder andere over een plek aan tafel voor experts uit het convenant, bijvoorbeeld bij de invulling van leegstaande panden, of het zorgen voor meer kennis en betrokkenheid binnen de gemeente.

De 80.000 vierkante meter extra werkruimte moet erbij komen door in te zetten op het behoud van bestaande werkplekken en verdwijnende plekken te compenseren. Maar ook door meer maatwerk te leveren, in te zetten op leegstandsinvulling en een maatschappelijke grondprijs voor broedplaatsen vast te leggen. Wethouder Eerenberg (Vastgoed): “Wij zien een duidelijke maatschappelijke meerwaarde van meer cultuur in de stad voor onze inwoners. En dat is precies waar we een deel van ons vastgoed bewust voor willen inzetten: we geven die panden graag een maatschappelijk invulling. Een culturele broedplaats is daar een goed voorbeeld van.” Daarnaast worden bij grote bouwprojecten binnen de gemeente afspraken gemaakt over het behouden en toevoegen van vierkante meters voor broedplaatsen. Ook wordt er gestreefd naar een goede spreiding van cultuurlocaties in heel Utrecht. Het budgettaire kader om de extra 80.000 m2 te realiseren moet in de komende periode helder worden.

De broedplaatsen zijn blij met het convenant en de afspraken die erin gemaakt zijn. “In tijden waarin de creatieve en culturele sectoren gigantisch onder druk staan en de landelijke woningnood de druk op ruimte nog verder opvoert, zijn we ontzettend blij dat we met dit convenant betaalbare plekken voor creatieve ondernemers, makers en kunstenaars kunnen waarborgen voor de toekomst”, zegt Arna Notten van DePlaatsmaker.

“Als de afgelopen jaren iets hebben uitgewezen, is het hoe onmisbaar de rol van de culturele en creatieve sector is: ze geven zuurstof aan onze stad”, licht Roswita Warmerdam van VechtclubXL toe. “Door samen te werken aan het uitbreiden van betaalbare ruimte, zorgen we ervoor dat Utrecht kan doorgroeien in innovatie, ondernemerschap en als voedingsbodem.”