Ook dit jaar is Draaimolen weer duizelingwekkend ambitieus qua stagedesign, lichtkunst en het megadwarse programma. Veel spannende b2b’s ook, met alle risico’s van dien. Maar als het werkt? Dan is het ook meteen vrij magisch.

Hé, kijk eens omhoog. Zie je dat? Die grote, flikkerende kubussen die boven het publiek hangen? We staan hier bij The Tunnel, een lange smalle stage tussen de hoge bomen van het Tilburgse MOB-complex, en wanneer de avond is gevallen, is de magnifieke constructie in volle glorie te bewonderen. De kubussen worden vol rook gepompt, als ware het donderwolken in een doosje, terwijl de lichtpalen flitsen alsof we door een tunnel sjezen. Wow.

Nee, op geen festival kun je je zo vergapen aan de vele kunstzinnige stages als op Draaimolen. Zie je die flycam bij The Pit, een reuzenbadkuip waar nu een gigantische spot over het publiek vliegt aan twee lange kabels? Of die reusachtige roestige monoliet bij de Aura-stage van het Rotterdamse label Nous’Klaer, die ook dienstdoet als waterval bij de stage? Loop door en stuit op een kraakwit alienlaboratorium voor experimentele live-sets en speciale projecten. Vroeg op de dag trekt Tilbo/ambientartiest/geurkunstenaar Brian Omen daar wolkjes van geluid op, die ook nog eens hartstikke lekker ruiken (… of zijn dat toch die jointjes?). En de main is dit jaar weer anders vorm gegeven: met verhogingen achter de booths en tussenruimtes waardoor dj’s van alle kanten omsingeld zijn door swingende dansers, een gigantische LED-kubus bovenop de booth (waar de hele dag technische problemen zijn, maar wanneer het donker is en ze die kubus aan de praat krijgen? Dan zien die vuurwerkprojecties er ook meteen vrij magisch uit).

Allerlei festivals lieten zich door die designs al inspireren, van de Chapel-kloon op Best Kept Secret tot constructies op de mainstage die nu te bewonderen zijn op technofestivals hier en daar en ook het doorschijnende doekendesign dat zo gracieus aan de randen van Eris Drew’ en Octo Octo’s bosrave wappert zagen we al bij het smaakvolle dancefestival Drift afgelopen jaar. Het mag gezegd worden: in tien jaar tijd is Draaimolen uitgegroeid tot een behoorlijk toonaangevend dancefestival op het gebied van stagedesign.

Draaimolen 2023

Meer stagehosts dan ooit

Zouden festivalprogrammeurs ook jaloers kijken naar de vele stage-hostings en innige banden met dj’s? Want ook zo werkt Draaimolen: het geeft een deel van het programma uit handen aan dj’s en organisaties, die op hun beurt weer een paar dagen een stage komen timmeren. Zo ook de Amerikaanse house-dj’s Eris Drew en Octo Octa, en de bosrave is hun domein. Woensdag waren ze al druk in de weer met de soundcheck, vrijdag openen ze hun stage met een b2b van een uurtje (waarvan je slechts een Boy Harsher-plaat opvangt omdat de poorten van het festival veertig minuten langer dichtblijven) en staan verder te swingen en stagemanager te spelen. Bij BEIGE bijvoorbeeld, een Amerikaanse house-dj die opvalt met een speelse en niet al te pushy set die alle kanten opzwalkt, van jazzhouse tot Gorillaz en acid vol rave-sirenes. En de Rotterdamse DJ Shahmaran zet de toon met een heerlijk sassy openingsplaat vol divavocals: ‘Honey, you beter roll out the red carpet!’

Blawan keert terug voor een stage-hosting met Pariah in de kuil (de hele dag vol in de brandende zon), het Rotterdamse label Nous’Klaer is wederom van de partij en natúúrlijk is daar ook people’s prince Job Jobse, die zijn Strangelove laat landen op de mainstage. Hij stopte zichzelf een b2b met Benny Rodrigues toe, de allemansheld die te boeken staan als één van de meest veelzijdige dj’s van Nederland. Twee nationale helden dus, en ook dj’s waarvan je niet echt kunt voorstellen hoe dat samen klinkt. Dus werkelijk iedereen komt een kijkje nemen. We spotten zoal: Elias Mazian en KI/KI, iedere festivalprogrammeur op het terrein, de boys van Goldband, Sluwe Vos, de onofficiële Job Jobse fanclubvoorzitter (op zijn shirt I’M ONLY FOR JOB JOBSE HERE in comic sans), Gladde Paling (?!) en zelfs fucking Skrillex komt even kijken. Rara, wat zouden die twee samen doen?

Het hele veld laten deinen als een grote zee vuisten natuurlijk. Terwijl Benny zich kameleontisch voegt naar de trance, eurohouse en adrenaline-platen vol snarerolls van Jobse. Dropt die een speedgaragebommetje? Dan steekt Benny het Kanaal over met Pangaea en breakbeat hardcore vol divavocalen en pianostabs. Klapt Benny er - bam! - heel snel een mix in? Thumbs up en een schouderklopje van Job! Dan pakt Benny in de laatste twintig minuten nog even zijn momentje pakt, met techhouse en technoplaten die episch klinken op het bloedrood verlichte veld. Uiteindelijk wel een soort Job Jobse-light-set met íéts minder euforische momenten, maar op de vrijdagmiddag wanneer de avond valt is dat prima toeven. 

Clash of the titans: een overdaad aan b2b's

Daar moeten we nog langer bij stilstaan: altijd al ging Draaimolen prat op z’n b2b’s, dit jaar zijn er een duizelingwekkende 28 over het weekend. Een goede manier om je programma te onderscheiden in het overvolle Nederlandse dancefestivallandschap, en te zoeken naar unieke kruisbestuivingen tussen dj’s. Met logische combinaties, spannende combinaties en ronduit bizarre combinaties. Risico’s dus, want dj’s moeten uit hun eigen comfort zone en proberen sámen te bouwen naar climaxen, en dan kun je elkaar ook weleens in de weg zitten.

Soms is 1+1 dan geen 2, maar 1,4, of zelfs 0,75, en had je eigenlijk liever één dj in z’n eentje zien draaien. Maar soms kan daaruit ook iets magisch ontstaan en blijkt 1+1=3. Wat een logische match zijn de geestverwanten Torus (Den Haag), en Evian Christ (Engeland), die laatste al een gonzende naam in de avant-gardistische clubmuziek sinds-ie een decennium geleden meewerkte aan Kanye West-spektakelstuk Yeezus. Hun gedeelde liefde: trance. Maar waar trance vaak euforische wittebroekenmuziek is, is het bij hen een dystopische soundtrack, de soundtrack voor een wereld die in de fik staat. De euforie van de nineties zijn hoogstens een herinnering naar betere tijden. Dus is de flard ‘Flight 643’ alweer voorbij voor je er erg in hebt, is de grootste syntharpeggio waarmee ze de boel opengooien net een beetje vals,  stapelen ze daar weer een meedogenloze kick doorheen en verdwijnt ook de volgende classic al gauw weer in de vlammende technozee. Er valt ook wat te lachen, bij een plaat als deze bijvoorbeeld, met zijn mega-irritante beltoon en een vrouwenstem die alsmaar herhaalt: ‘Somebody answer the phone.’ Specifiek type humor waar je van moet houden. Nou, Evian Christ en Torus delen dat gevoel voor humor. (Kijk voor de grap even bij de comments op Discogs.) We zagen ze al eerder in loodsen van het formaat X-Ray – en eerlijk: daar past hun experimentele insteek misschien iets beter – maar mooi om ze eindelijk eens te zien draaien op een mainstage die past bij de grootsheid van hun platen.

Evian Christ en Torus

En dan nog de spannende matches en weirde curveballs: de secret b2b blijkt die van trippy techno-meester Donato Dozzy en UK techno-veelvraat Batu (1.4, mogen we concluderen uit het geborrel en geouwehoer). Het onwaarschijnlijke huwelijk tussen de avant-gardistische popster Sevdaliza en Spielraum-superster KI/KI, die na een meeslepend intro (speciaal gemaakt voor deze gelegenheid?) overschakelen op de grootse loeiharde techno zoals we die van KI/KI kennen (en dan blijkt 1+1 toch gewoon… 1). En dan is er nog Blawan en Skrillex. Het is de b2b waar iedereen het al maanden over heeft, en zich geen voorstelling van kan maken. Skrillex, het dubstep-icoon dat de kneepjes leerde van Noisia, die het genre een wereldwijd mainstream fenomeen maakte, en die tegelijkertijd verguisd werd door de underground dubstep-scene? Die in 2014 Lowlands headlinede? Die Skrillex staat op Draaimolen met Blawan, de freaktechno-held die het genre verwringt tot monsterlijke vervormingen?

Ja, natuurlijk, want het is 2023 en Skrillex maakt een ruk naar de underground. Met twee behoorlijk coole albums, een duivels driemanschap met Fred Again.. en Four Tet maar ook afterparty b2b’s met VTSS en Jyoty. De pit - besef: ze staan niet eens op de mainstage, maar in de veel kleinere kuil! - is natuurlijk loeivol. Je vist er zo uit welke platen Skrillex draait, die klinken namelijk drie keer zo lomp en loeihard geproduceerd als ALLES wat er verder wordt gedraaid dit weekend, het zijn suizende adrenalinebommen. Blawan daarentegen, die gaat voor freakier bass-geweld, voor monsterlijk vervormde techno. Geen set met een subtiele spanningsboog, een botsing van twee totaal tegenovergestelde werelden zelfs, zeker wanneer die toch wel compleet uiteenlopende platen vervreemdend op elkaar botsen en Skrillex het niet kan laten om door de microfoon te brullen. LETSGOOOOOOO. Hahaha. Dus haken de grootste technopuristen na een halfuurtje wel af. En toch, en toch: het is een vrij legendarische clash of the titans, vrij legendarisch ook om de ultieme techno-klassieker 'Why They Hide Their Body Under My Garage' te horen van Blawan's eigen USB (doet-ie nooit) en Skrillex op de booth te zien klimmen na een geschreeuwd dankwoord in z'n 'Fine Day Anthem'.  Op fucking Draaimolen. Een set waar we het nog maanden, nog járen over gaan hebben.1+1=2,5, vrij sick.

Donato Dozzy en Batu

Blawan en Sonny :o

Opmerkelijke ontwikkelingen: pop-edits en reggaeton

Opvallende trend in deze ‘credible’ dancewereld deze zomer: de overvloed aan kolderieke pop-edits die dj’s draaien, vaak juist van cheeky nineties en zeroes hits. Vervelende ontwikkeling, want zodra je eenmaal een ‘Freed From Desire’-techno-edit of ‘Barbie Girl’-mashup hoort, vallen de onbekendere tracks daarna altijd tegen, krijg je als danser de aandachtsspanne van een garnaal. Daarom stellen we de volgende spelregels voor: in clubs mogen dj’s twee popedits per uur draaien, op festivals drie. Draai je er eentje teveel? Gele kaart! Twee keer geel? Rood! Direct je USB-stick inleveren en oprotten. Drie keer rood in een seizoen? Dan word je verbannen naar Sint-Helena. Sorry, wij maken de regels ook weer niet.

Of wacht! Daar zijn Herrensauna-resident JASSS en TAAHLIAH, een dj uit Glasgow die haar harddance platen draait tussen pop-edits vervormd tot hun meest extreme vormen, een beetje in de geest van hyperpop-icoon SOPHIE dus. Het zijn de meest radicale pop-edits die je je kunt voorstellen. Dat snapt niet iedereen, de bloedserieuze technosnob zou hier keihard staan te cringen (is dit nu wat we techno noemen?!?!?!), maar de mensen die het snappen?  Die staan mee te brullen en te springen terwijl JASSS en TAAHLIAH hysterische hyperpop-edits van Charli XCX, Rihanna, Skrillex en zelfs David Guetta's 'Titanium' sandwitchen tussen bulldozerkicks en venijnige gebroken techno. De spelregels mogen direct weer overboord. 

Een mooie andere trend: er is steeds meer ruimte voor dj’s die Latijns-Amerikaanse invloeden meenemen zoals reggaeton. We zien ambient reggaeton-held DJ Python op de line-up, evenals Verraco, een Colombiaan wiens TraTraTrax-label zo’n beetje het hotste label van het jaar was, met clubby reggaeton en dembow (maar pas in het laatste halfuurtje wat van die platen perst) en ook zeker Florentino, een van de grote helden van de dag. Een Britse dude met roots in Colombia, die de kruisbestuiving vindt tussen baswobbels, dembowritmes en zelfs een fucking salsaplaat draait op de dansvloer. Z’n grootste wapens zijn z’n eigen reggaeton-edits en tunes, gemaakt om bilspieren te activeren die je op een house- of technofeest normaliter nooit van je leven gebruikt. Heerlijke ontdekking, hopelijk zien we die nog veel vaker terugkomen in de clubs.