Het innerlijke conflict van een kritische Swiftie Het innerlijke conflict van een kritische Swiftie

Er zijn weinig artiesten die al zo’n vijftien jaar mijn muzieksmaak domineren. Zij stond vroeger al op mijn felroze MP3-speler, en nu ieder jaar bovenaan mijn Spotify Wrapped, ze overleefde al mijn muzikale transformaties. De enige artiest van dat kaliber in mijn leven, is Taylor Swift. Ik werd fan toen ik als meisje van tien per ongeluk stuitte op de videoclip van ‘Love Story’, en ben nu, op mijn 25e, nog steeds een Swiftie. Ondertussen is 'Swiftie zijn' een beetje mijn handelsmerk geworden: al mijn vrienden associëren de Amerikaanse superster met mij, en ook op de 3voor12-redactie sta ik bekend als dé Swiftie. Eentje die het liefst 1989 (Taylor’s Version), de remake van een negen jaar oud album, als Album van de Week ziet, zeg maar. 

Toen ik 10 was, kon ik mijn liefde niet echt verklaren. Ik kwam niet verder dan de mooie jurken, mijn medelijden omdat Kanye West haar onderbrak tijdens de VMA’s en omdat een Jonas Brother haar dumpte met een telefoontje van 27 seconden. En natuurlijk het ijzersterke argument: ‘leuke liedjes’. Tegenwoordig vind ik de jurken niet meer zo boeiend en heb ik weinig medelijden met een rijke vrouw met zoveel privileges. Het is vooral de muziek waardoor ik zo van Taylor hou. Ik vind haar geen baanbrekende vocalist of innovatieve muzikant, maar haar dagboek-achtige songwriting is voor mij al mijn halve leven een bron van troost, herkenbaarheid en geruststelling. Van geen enkele andere artiest zijn er zoveel tracks waarin ik mezelf zó herken dat ik haast ga denken dat er in mijn dagboek gegluurd is.

Maar dat betekent niet dat ik oogkleppen op heb, zoals mensen vaak denken van bloedfanatieke fans. Ondanks dat Taylor Swift belangrijk voor me is, proef ik ook irritatie bij mezelf. Ik stoor me aan grote en kleine dingen, ik erger me dat sommige van haar acties (of het gebrek daaraan) haaks staan op hoe ik zelf in het leven sta. Het staat ook haaks op de blinde adoratie die je vaak ziet. Ik kan me niet voorstellen dat ik de enige ben bij wie Taylor Swift elk jaar weer hoog in Spotify Wrapped belandt, die tegelijkertijd erg kritisch is. Dus plaatste ik een oproep op Twitter (of uhm, X) in de hoop dat ik andere kritische Swifties zou vinden. Ik vond vijf lotgenoten waarmee ik in gesprek ging om antwoord te vinden: wat maakt dat we zo kritisch zijn op haar, en waarom zijn we desondanks gek op Taylor? 

Die ergernis begint bij iets wat onszelf direct aangaat, namelijk Swift’s relatie met haar fans. Ze heeft namelijk de illusie gecreëerd dat ze een goede vriendin is voor haar Swifties, en geleerden gespecialiseerd in hedendaagse popcultuur noemen haar dan ook ‘een expert’ in de instandhouding van zulke parasociale relaties. Hierin gaat ze best ver: kijk maar naar de Secret Sessions waarbij ze fans in haar huis uitnodigde zodat ze haar nieuwe platen als eerst konden horen, of Swiftmas in 2014 toen ze gepersonaliseerde cadeaus naar Swifties stuurde.

Maar wat voor vriendin ben je als je nauwelijks écht opkomt voor je fans die behoren tot gemarginaliseerde groepen, en je alleen over bepaalde maatschappelijke thema’s spreekt wanneer het in jouw belang is? Ik verwacht van popsterren geen doorwrochte essays over intersectioneel feminisme of over Israël en Palestina, maar Swift’s gebrek aan statements over bijvoorbeeld vrouwenrechten is schrijnend. Taylor is nu vrijwel de belangrijkste vrouw van de wereld! Een van de Swifties die ik vond via Twitter, de 24-jarige Ramon, deelt dit sentiment. Hij is al zo’n elf jaar fan van Swift, en erkent net als ik dat ze niet bepaald een activist is. Hij vindt het zonde dat ze haar platform zelden inzet. ‘Ik heb niet het gevoel dat Taylor Swift de vriendin is die ze zegt te zijn voor haar fans als ze zich stil houdt over bepaalde dingen.’

Tijdens Swift’s lange carrière is ze geregeld bekritiseerd om haar stilte rondom politieke thema’s. Pas bij de Amerikaanse midterms in 2018 sprak ze zich uit tegen Donald Trump. Ze gaf later tijdens een VOGUE-interview in 2019 toe dat ze bang was voor de reactie als ze zich in 2016 al had uitgesproken tegen de latere president. In de laatste jaren spreekt ze zich steeds vaker uit over politiek-maatschappelijke kwesties. Als dochter van een immigrantenmoeder van kleur, vind ik het fijn dat mijn favoriete artiest haar platform steeds vaker gebruikt voor zulke onderwerpen, maar tegelijkertijd vind ik het erg voorzichtig. Dit beaamt ook Myrte, een 24-jarige Swiftie die net als ik als tienjarig meisje al in de ban was van de ‘Love Story’-videoclip. ‘Haar activisme is in de loop van de jaren wel beter geworden, maar als je het vergelijkt met andere artiesten van haar kaliber, is het nog steeds heel subtiel. Zeker als het gaat om vrouwenrechten, waar ze zich in het verleden echt wel achter heeft geschaard… Ik snap dat dat best wel dicey onderwerpen zijn, maar als je staat voor vrouwenrechten, dan hoort het er soms ook een beetje bij dat je je nek uitsteekt. Niet dat je altijd de path of least resistance kiest.’

Ik vind het jammer dat Taylor zichzelf vaak pas uitspreekt over bepaalde thema’s wanneer het veilig is voor haar, net zoals ik er moeite mee heb dat ze zich vaak ook pas hoorbaar maakt wanneer het háár aangaat. Een van de andere Swifties die ik vond op Twitter, is de 24-jarige Jente, die fan werd bij de release van reputation in 2017. Ook zij vindt dat Swift’s feminisme ‘heel erg draait om haar’. ‘Als het politiek wordt bij haar, gaat het altijd om haar eigen gewin. Het is gewoon typisch voor iemand als Taylor Swift dat een album als Lover (2019) wel politiek getint is, maar de albums daarna niet. Daarin is ze eigenlijk ook gewoon een soort merk.’ Lover is het eerste (en meteen ook enige) album waarop Swift voor haar doen expliciet is over politiek. Ze is shady naar Trump toe, tackelt het seksisme van de muziekindustrie en betuigt haar steun aan de LHBTIQ+-gemeenschap op ‘You Need To Calm Down’. Toch voelt het niet helemaal oprecht. ‘You Need To Calm Down’ voelt meer als een manier om geld te verdienen aan de LHBTIQ+-community dan als een oprechte steunbetuiging, terwijl het anti-seksismenummer ‘The Man’ vooral gaat over hoeveel makkelijker het zou zijn als ze een man was. Jente: ‘Het is geen anthem over de emancipatie van alle vrouwen ter wereld. Nee, het gaat over háár carrière en dat die nog beter zou zijn als ze een man was.’

Taylor Swift is niet alleen mijn favoriete artiest, maar ook een merk dat gewoon knaken wil verdienen. En knaken verdient ze. Zakenblad Forbes maakte deze week bekend dat Taylor in haar ‘billionaire era’ terechtgekomen is. Zelf geef ik niet zoveel geld aan haar uit als dat andere Swifties doen. Oké, ik heb een concertkaartje. Wel een dure staanplaats, en wel helemaal in Wenen, dat moet ik meteen toegeven. Maar ik heb geen Taylor Swift-merch en heb haar platen niet op vinyl, omdat ik simpelweg niet de behoefte voel om daar vijftig euro voor neer te tellen. En ik heb ze al helemaal niet in verschillende kleuren.

Ik heb moeite met Taylor’s tactieken om meer, meer, meer te verdienen. Ze geeft haar fans het gevoel dat zij bevriend met hen is, en in ruil voor haar liefde spenderen ze al hun geld aan haar. Raïn, een 22-jarige Swiftie die in 2020 fan werd nadat hij zijn huidige vriend leerde kennen (‘ik leerde voor hem een liedje van haar op de gitaar, want ik kende NIKS van haar!’), denkt ook dat Taylor’s focus op zo’n schijnvriendschap ervoor zorgt dat ze eerder geneigd zijn om meer te kopen. Op Twitter proberen Swifties aandacht te krijgen van Swift en haar team zodat zij haar mogen ontmoeten of persoonlijk uitgenodigd worden voor een show door te bewijzen dat ze absurde bedragen uitgegeven hebben aan platen, concerten en/of merch. Het is slim: geef mensen het idee dat je bevriend met ze bent, en je krijgt er zo’n 2,2 miljard dollar aan touropbrengsten (en dat is alleen nog maar de schatting voor het Noord-Amerikaanse gedeelte van The Eras Tour!), 12 nummer 1-albums in Amerika en genoeg geld om 8 miljoenenhuizen te bezitten voor terug. Fijn voor haar natuurlijk, maar of ik het een eerlijke marketingstrategie vind? Dat niet. 

Ook Jente zet haar vraagtekens bij deze tactiek: ‘Als je je ‘vrienden’ vraagt om vijf soorten vinyl van hetzelfde album te kopen voor 40 dollar per stuk, wordt het wel heel doorzichtig.’ Swift wordt door velen gezien als het gezicht van het kapitalisme. Hier is de 24-jarige Stevie, die al in 2014 begon met luisteren naar Swift, maar pas tijdens de pandemie groot fan werd, het niet per se mee eens. Voor hen is Taylor meer een symptoom van kapitalisme dan het overkoepelende probleem. ‘Het hele kapitalistische systeem is kut. Zij heeft het niet bedacht, ze speelt het spelletje gewoon.’ Toch heb ik er moeite mee dat ze het spelletje zo speelt en zó veel geld verdient door de liefde van haar fans te exploiteren. Daar herkent Myrte zich ook in. ‘Het blijft een fokking rijke witte vrouw in een kapitalistisch systeem, maar tegelijkertijd is het ook wrang, omdat ze zich zó inzet op die parasociale relatie en ondertussen wel de bankrekening van haar fans leegtrekt.’