Heilung gaat Lowlands overweldigen met verbluffende vikingrituelen Heilung gaat Lowlands overweldigen met verbluffende vikingrituelen

Hier loopt een ceremoniemeester met een kunstig versierd hertengewei, daar een horde woeste krijgers die dierlijke brullen uitstoten. Ze torsen een instrumentarium mee van primitieve hoorns, schilden en speren. In een ritueel krijgt een naakte vrouw een strop om haar nek, even later wordt ze geofferd. Wie er in 2019 bij is op het Tilburgse festival Roadburn, staat met opengesperde mond naar het optreden van Heilung te kijken, een collectief rondom de Duitse tatoeageartiest Kai Uwe Faust en het Deense muzikantenstel Christopher Juul en Maria Franz. In de heavy wereld gonst de naam (Duits voor ‘heling’ of ‘genezing’) al rond sinds hun debuutshow op Castlefest 2017 in Lisse, op Roadburn blazen ze echt iedereen weg.

Dit weekend doen ze hun derde festivalshow in Nederland. Ditmaal niet op een niche festival, maar op Lowlands. Je zou kunnen zeggen: best een merkwaardige act om zo’n prominente plek te geven in het programma, als afsluiter in de Heineken-tent op zondag, net voordat het danceprogramma losbarst. Maar wedden dat Heilung – voor iedereen die al dan niet per ongeluk in die tent beland – het hoogtepunt van het weekend gaat worden?

Tegelijkertijd zal de show nogal wat vraagtekens oproepen, dus Heilung-geestesvader Kai Uwe Faust geeft graag vast uitleg. Want vergis je niet, vertelt hij via Zoom, dit is geen theater. Dit is een serieus ritueel, gestoeld op eeuwenoude gebruiken, vermomd als een rockshow. ‘We beginnen met een openingsceremonie, waarbij we de geesten oproepen van onze voorouders, en de geesten van de plek waar we zijn. Met wierook reinigen we de ruimte van alle ongewenste energie. Ik ga vervolgens vaak heel diep in trance. Soms krijg ik pseudo-hallucinaties, dan zie ik lichten voor mijn geestesoog.’ Zie Kai Uwe Faust dus gerust als sjamaan. ‘Een sjamaan is iemand die in trance gaat, in contact komt met de geesten en probeert de mensen om hem heen te helen. In die zin is een ritueel van Heilung puur sjamanisme.’

Begint het een beetje te jeuken, terwijl je dit leest? Anno 2023 kleven allerlei negatieve connotaties aan het woord ‘sjamanisme’. Instagram loopt over van de fopgoeroes die beweren je met holistisch geneuzel te kunnen genezen, terwijl ze vooral toegang proberen te krijgen tot je bankrekening. Die scepsis, die herkent Faust wel, zegt hij met een grijns. ‘Mensen vragen me altijd: geloof je in sjamanisme? Dan zeg ik altijd: néé. Ik was sceptisch, en ben nog altijd sceptisch. Ik geloof het pas als ik zíé dat het werkt.’

En dat zag hij. Op zeventienjarige leeftijd kwam hij voor het eerst in aanraking met sjamanisme. Hij was een satanistische ‘black metal-dude met leren jas en puntige armbanden’, die werd geplaagd door een heftige huidaandoening. Zijn vriendin zat diep in het sjamanisme, en haar vrienden hadden een proefkonijn nodig om te helen. ‘Nou ja’, zei Faust, ‘ik had alles al geprobeerd om van die huidaandoening af te komen, ik was al bij allerlei artsen geweest, en niets leek te helpen. Fix me up!’

Dus kwamen ze aan met hun getrommel en geneurie, en met een 21-daagse behandeling waarbij Faust de natuur in moest trekken en de ochtenddauw op zijn huid moest smeren. ‘Ik dacht dat ze fucking crazy waren. Ik geloofde dat ik niet te genezen was. Vanuit de reguliere geneeskunde bezien klonk hun behandeling totáál stompzinnig… maar… het werkte! Ik zag hoe mijn lichaam genas, de aandoening waar ik jarenlang mee zat was opeens weg. Dat heeft me nederig en bescheiden gemaakt. Voorheen was ik een hopeloze, boze en teleurgestelde jongen, dit heeft mijn leven op de kop gezet. Ik raakte begeisterd, zoals we dat in het Duits zeggen. Ik ben op onderzoek gegaan en kwam in contact met allerlei sjamanen en medicijnmannen.’

Muziek maakte daar altijd al een belangrijk deel van uit. Neem het nummer ‘In Maidjan’. Toen Faust een jaar of 21 was, trok hij moederziel alleen de bossen in. Dagenlang hongerde hij zichzelf uit, at hij helemaal niets, totdat hij verlicht raakte. ‘Je moet begrijpen, twee belangrijke elementen van sjamanisme zijn eenzaamheid en honger. Toen kwam deze tekst tot me. Al twintig jaar zing ik het bij privé ceremonies, en tot deze dag openen we ook de Heilung-ceremonie ermee, om in de juiste mindstate te komen.’

(tekst gaat verder na de video)

Heilung heeft een spiritueel component, maar ook een geschiedkundige component met wortels in de zogenaamde re-enactment-scene. Ze noemen het zelf ‘amplified history’, legt Faust uit. Ze baseren hun teksten op Duitse en Scandinavische runen die soms wel duizend jaar oud zijn. ‘De oude Europeanen leefden ook in sjamanistische culturen, maar in Duitsland zijn die vrij gewelddadig weggevaagd door het christendom. Daardoor weten we niet hoe hun muziek klonk. Er zijn wetenschappers die hun runen ontcijferen, maar daar vóél je nog niet veel bij. Wij proberen het ook weer geluid te geven, melodie, ritme, om het weer tot leven te wekken.’

‘Maar we weten wel vrij nauwkeurig hoe men zich duizend jaar terug kleedde’, vervolgt hij. ‘Welke materialen ze gebruikten, zelfs welke steekpatronen men gebruikte om kleding te maken. We zijn daarin best streng: ik draag tijdens het ritueel alleen kleding zoals men die duizend jaar geleden ook zou dragen, dus ook zonder plastic.’ Hij lacht. ‘Bij een van de krijgers uit ons krijgerskoor schiet elke keer de arm uit de kom, terwijl hij woest op het podium rondspringt en danst. Dan moet je creatief zijn, want duizend jaar geleden hadden ze nog geen mitella’s. Dus gebruiken we een touw van hennep en een hertengewei om zijn arm te verbinden.’

Op tour levert dat nog weleens problemen op. Want ehm, wat moet de douane ervan denken als je met een arsenaal aan hertengeweien, dierenbotten en wapens op pad bent? ‘Ja, we zijn in heel wat komische situaties terechtgekomen, en het was ook weleens een beetje eng. Ik kan me herinneren dat we een paar jaar geleden met 30 mensen op tour gingen naar Rusland. Onze groep werd in tweeën gesplitst. Ik belandde zonder tolk, maar met een doos vol zwaarden, bij de x-ray-scan. Die gast zag de wapens en werd helemaal gek. Hij sprak geen woord Engels of Duits, het enige dat ik verstond was dat hij documenten wilde zien. Maar die had ik niet, die had de andere groep. Heel ongemakkelijk was dat, ik heb in alle talen die ik kende geroepen dat dit theater-rekwisieten waren. Gelukkig ben ik toen niet in de gevangenis beland.’

Heilung neemt ook muziek op met menselijke botten, maar die gaan niet mee op tour, haast Faust zich te zeggen. ‘Dat zou de douane vast niet leuk vinden. In veel landen is het verboden om menselijke botten te bezitten, in Denemarken is het wel legaal. Waarom we die gebruiken? In allerlei culturen, zoals de Viking-cultuur, was het gebruikelijk om de graven open te laten zodat je in contact kon blijven met de overledenen. In Borneo bewaren ze mensenschedels, er zijn kerken gebouwd van mensenbotten, de Tibetaanse Bön sjamaan draagt een gewaad waarin botten zijn verweven. We gebruiken zulke botten in de studio omdat er geesten mee gemoeid zijn die we willen oproepen, en dat doen we vol respect, in ceremoniële setting, met gebed en vol toewijding. Ik wil nu niet oproepen dat je naar de dichtstbijzijnde begraafplaats rent, wat botten opgraaft en daarmee begint te rammelen.’

Al sinds de jaren negentig ziet Faust in de maatschappij een hernieuwde interesse in de thema’s waar hij ook mee worstelt. ‘Lange tijd gaf de kerk alle antwoorden op vragen als: waar komen we vandaan? Waar gaan we naartoe? Waarom ben ik hier? De kerk stelde dat wij als mensheid het allerbelangrijkste en beste zijn dat God ooit heeft gemaakt, dat we de wereld in moesten trekken om alle middelen te confiskeren. Nu zoeken mensen zelf weer nieuwe antwoorden op de grote levensvragen, en komen ze erachter dat we slechts een klein onderdeeltje zijn van de aarde. Planten en dieren willen hier ook leven. En het is heel simpel: het bos kan gemakkelijk zonder ons overleven. Maar wij kunnen niet zonder het bos. We moeten voor de aarde zorgen. Dat is uiteindelijk de boodschap die we willen overbrengen.’