Roadburn 2019: waar muisstil ook heavy kan zijn Roadburn 2019: waar muisstil ook heavy kan zijn

‘Wees alsjeblieft stil wanneer je de grote zaal betreedt’, staat er donderdagmiddag op briefjes geplakt in de 013. Natuurlijk, iedereen die wel ’ns op Roadburn is geweest, weet inmiddels wel dat het festival voor heavy muziek in alle windrichtingen méér is dan zware gitaren. Dat er ruimte is voor verstilling. Maar dit jaar kun je in Tilburg echt opvallend veel shows zien waar je een speld kunt horen vallen, en zelfs het niesje vanuit de andere hoek van de grote zaal nog meekrijgt.

Bij mainstage-opener Myrkur, bijvoorbeeld. Onder die naam maakte de Deense zangeres Amalie Bruun een paar venijnige black metal-platen, maar nu zit ze achter een flinke vleugel neergevlijd met een brandend kaarsje erop, omringd door zangeressen, strijkers, een mandoline-speler en een kleine trom, om traditionele Scandinavische folk-nummers te vertolken. Een plechtig begin van Roadburn, maar ook een beetje tuttig.

Een deur verderop imponeert Thor Harris met zijn vrienden. Ooit liet Thor het als percussionist van de iconische noiserockgroep Swans continu donderen, nu speelt hij sierlijke minimalcomposities met ritmische verschuivingen op xylofoon, basklarinet en dwarsfluit. Vooral die klarinetpartijen zijn prachtig. Soms vormen ze elegante melodieën, maar vaker wiebelende arpeggio’s en solo’s die zich verweven met het xylofoon-gepingel van Thor. Begin je je af te vragen wat hij op Roadburn doet? Dan speelt–ie opeens een duister voortkruipende riff. Als je die op ’n omlaag gestemde gitaar had gespeeld, was het gewoon doommetal.

Zaterdag sluit Jaye Jayle af in de Green Room (kleine 013 zaal). Evan Patterson speelt hier heel veel, onder meer met zijn metalband Young Widows en als Jaye Jayle. Met die laatste band is de Amerikaan ook de vaste begeleider van (zijn vrouw) Emma Ruth Rundle en laat die hier net ook veel op de bühne staan. Jaye Jayle heeft soms dezelfde folknoir vibe als Rundle, maar is veelzijdiger. Het ene moment folky, rootsy, maar ook heel (free) jazzy spelend en met elektronica flirtend. De band is op z'n sterkst in darkfolk, die richting Wovenhand gaat, versterkt door Pattersons Nick Cave-achtige timbre. "This is a song about the devil, and I think Roadburn believes in the Devil", bromt hij en zet The Beast Keeps Cool in.

Marissa Nadlers duistere gothic folkkant is bekend van vier platen op Sacred Bones. Haar nieuwe project Droneflower (met gitarist Stephen Brodsky van o.a. Cave In, Mutoid Man) is ook helemaal Roadburm. Maar vandaag staat ze heel ‘bloot’ in Patronaat, solo met gitaar, een van haar schilderijen als backdrop. Niet alleen haar muziek is fragiel. De schuchtere Nadler oogt nerveus, herstart een song, worstelt met pedalen en laat de bottleneck vallen. Ze moet zelf ook wat lachen om haar gefriemel (“One day I will have a guitar tech”) en het wordt haar grinnikend vergeven. Haar hese stem klinkt alsof die ieder moment van huiverende emotie kan overslaan. Met ijle zang en minimale gitaaraanslagen serveert ze haar engelachtige folk. Het publiek is een en al aandacht en plaatst hun plastic bekertjes uiterst behoedzaam op de grond. Dan wenkt ze iemand. Met de zware, dronende gitaar van Brodsky krijgt de show even wat meer gewicht. ‘Blue Vapor’ begeleidt ze dan zelf ook rauwer op gitaar. De in blauw licht badende song, haar door het gewelf schallende uithalen, de hele ambiance en alles is om de vingers bij af te likken. Zelden was een artiest meer op haar plaats in het fraaie, voormalige Patronaatsgebouw.

Nee, dan Anna von Hausswolff, kind van een Zweedse avant garde-kunstenaar die al een klein decennium opvalt met een gitzwarte smeltkroes van folk, doomy rock, drones en grootse pop. Bij haar mainstage-show vraag je je vooral continu af waarom ze nooit eerder op Roadburn speelde. Neem een nummer als ‘The Mysterious Vanishing of Electra’: het is gotische rock met de grandeur van Florence + The Machine, maar ze gilt en krijst het refrein vol terwijl ze dissonante akkoorden op haar kerkorgel ramt. Ze maakte het even eerder al piepklein in een Morricone-moment met mondharmonica op het puntje van het podium, en weer grootser dan groot in het episch voortrazende slotstuk. Het hoogtepunt van het weekend.

Nou ja, naast Heilung, het Deense schouwspel rondom een tatoeageartiest die stokoude teksten uit de IJzertijd en het Viking-tijdperk op muziek heeft gezet. Het is de hype van het weekend en het lijkt wel alsof iedereen het wil zien, zo druk is het in de grote zaal van 013. Er valt ook nogal wat te zien. Een ceremoniemeester met een kunstig versierd hertengewei, acht krijgers met schilden die woest en dierlijk brullen, een instrumentarium van primitieve hoorns en trommels, het ritueel waarbij een topless vrouw een strop aan haar nek krijgt en aan een speer wordt geregen…

Sommigen kijken met opengesperde mond toe, anderen kunnen hun lach niet inhouden. De show van Heilung klinkt inderdaad nogal belachelijk als je het zo navertelt, maar ziet er serieus prachtig uit en de sound is overrompelend vet. De ritmes van wapengekletter en bulderende oorlogsdrums zijn oorverdovend, het contrast tussen het beestachtig gegrom van de krijgers en engelachtige zang klopt precies. Maar moeten we dit nou opera noemen? Een musical? Of paganfolk, zoals ze zelf zeggen?

Probeer na het weekend maar eens aan een buitenstaander uit te leggen wat Roadburn zo’n uniek festival maakt. Nou… Stel je voor dat James Blake niet één optreden op Lowlands gaf, maar drie: een pianoconcert, een show gefocust op het laatste album en dan ook nog een verrassings-dubstep-dj-set in de X-Ray. Of stel je voor dat De Staat speciaal voor Down The Rabbit Hole een uur aan nieuwe muziek schrijft. Of stel je voor dat Bon Iver niet alleen de mainstage afsluit op Best Kept Secret, maar ook nog een heel programma met bevriende acts cureert. En dat dan allemaal gelijk, met de grootste helden in de niche van zware gitaren, stoner, metal en andere duisternis. Roadburn kent werkelijk een overdaad aan speciale projecten.

Ja, dan snap je wel dat zo’n tachtig procent van de bezoekers uit het buitenland komt, dat er van donderdag tot zondag overal rijen staan en mensen vanuit Japan en Brazilië ieder jaar overvliegen om erbij te zijn. Ook dit jaar loopt Roadburn over van de speciale projecten: de Japanse postrockband Mono overrompelt als headliner op de donderdag, waar ze de prachtige plaat Hymn to the Immortal Wind (2009) integraal spelen met strijkers, en dan doen ze zaterdag ook nog een donkerdere verrassingsshow in de veel kleinere Patronaat-zaal. De keiharde Amerikaanse sludgemetalband Thou speelt zelfs viermaal: een reguliere show, een covers-set op de skatebaan, een gezamenlijk optreden met zangeres Emma Ruth Rundle (die stemmen gaan verrassend goed samen!) en een ‘akoestische’ show. Die laatste valt nog wel het meest op: ze hebben nog wel gewoon hun Flying V en Les Paul mee, maar trappen de distortion niet in en klinken opeens als een verstilde slowcoreband. Erg cool.

En dan zijn er nog drie speciale compositieopdrachten, waarvoor festivaldirecteur Walter Hoeijmakers persoonlijk artiesten vraagt om nieuw werk te schrijven. Molasses, bijvoorbeeld, waarvoor vier bandleden van de iconische Eindhovense groep The Devil’s Blood weer bij elkaar zijn gekomen. Zonder de overleden frontman Selim Lemouchi, maar met zijn zus Farida als boegbeeld, keren zij de occulte rock en heavy metal de rug toe en mikken op bijna jazzy psychrock. Er is een jankende lapsteel, er zijn lange vijfkwartsjams en meanderende Rhodes-solo’s. Bijzonder om te zien dat de grote zaal van begin tot eind vol blijft, maar echte impact blijft nog een beetje uit.

Compositieopdracht Maalstroom is als een viering van Nederlandse black metal, de scene die op Roadburn 2017 al volop ruimte kreeg als 'New wave of Dutch black metal’. Ditmaal heeft Roadburn de hele zaterdag in Patronaat ingeruimd en spannen zeventien (!) muzikanten samen. Ze treden eerst met eigen groepen Turia, Laster, Terzij de Horde, Witte Wieven en Dodecahedron op, waarna Maalstroom afsluit. 

De dag krijgt een tragische, loodzware lading door het overlijden van Tilburger Michiel Eikenaar, frontman van Nihill en een spilfiguur in de Nederlandse black scene. Onder meer Molasses en festivaldirecteur Hoeijmakers (bij de ontvangst van de Zilveren Legpenning van Tilburg) stonden dit weekend al stil bij Eikenaars ziekte. Iedereen op het podium in Patronaat is zaterdag in rouw en in de zaal zijn zijn vrouw, vele familieleden en vrienden bijeen. Om te stellen dat er een intense, beklemmende sfeer hangt, is nog voorzichtig uitgedrukt. Die intensiteit is ook meer dan voelbaar bij het vernietigende optreden van Eikenaars vroegere band Dodecahedron.

Black metal wordt niet zelden weggezet als muziek over dood, satan, sodomie en bloedvergieten en de agressie spat natuurlijk ook van het podium (en het artwork). Maar hier laat de scene zich weer van de meest hartverwarmende, verbroederende kant zien, men snikt, snottert en steunt elkaar vooral. Zo is Roadburn weer het festival waar je lief, leed en luid met elkaar deelt, waar je vrienden voor het leven maakt en waar je weggevallen naasten samen eert. En waar gezamenlijk rouwen een helaas te vaak voorkomend ritueel is. 

Bij Maalstroom komt alles samen en ongetwijfeld nog harder binnen. Vijf stukken zijn er geschreven en de aftrap is vanaf de eerste minuut totaal verzengend. Visueel is het ook overdonderend, met psychedelische beelden, een Romaanse klokkentoren en vooral veel Rotterdamse architectuur. Deel twee opent intrigerend met een solo EBM-act maar even later bouwt de industrial gestaag uit naar alles versplinterende metal. Na een meer grungy intro en weer een bezettingswisseling pakt Ryanne - DOOL - van Dorst de microfoon voor het meest toegankelijke (en melodieus gezongen) stuk black metal van de dag. Het laatste stuk biedt een soort EDM met klassieke elementen en valt wat tegen. Maar allejezus wat een tour de force was dit, wederom een bevestiging dat de vaderlandse black zich kan meten met de Noordse. Heel bijzonder hoeveel liefde en troost er vandaag van deze genadeloos opgediende muziek uitgaat. 

Roadburn komt voort uit de stonerrock-community en het festival heeft geruime tijd dat stempel met zich meegedragen, maar denkt eigenlijk al lang veel breder. Wovenhand speelde er in 2011 al, folkgroep Current 93 was in 2008 al curator. Anno 2019 is er gelukkig nog heel veel hard en heavy op Roadburn te ontdekken en met Sleep zelfs een stonerlegende als headliner aangetrokken. Sleep speelt twee sets van twee uur, zaterdag doen ze stonermetal-blauwdruk Holy Mountain integraal, gevolgd door het legendarische Dopesmoker. Zondag gaan ze met recente plaat The Sciences gedrevener te werk. 

Vaste prik is de heavy psych-tak die ook nu weer dik bedeeld is. De surprise op vrijdag is de afsluitende psych-set van het Texaanse Crypt Trip, die bedwelmt van seventies tot psychedelische fuzzrock. Een dag later blijkt ook LOOP het nog niet verleerd. De in 2013 herenigde psych-veteranen nemen de volle 013 mee in hun in Kraut gedrenkte uitgesponnen psychedelica. Nieuw is de Amsterdamse band Temple Fang, rond ex-Death Alley-bassist Dennis en zijn linkshandige gitaarmaatje Jevin. Er is nog geen muziek uit, maar live hebben ze al zo’n heavy psychreputatie dat programmeurs van Paaspop tot het Belgische Desertfest toehapten. Dat maken ze op de vroege zaterdag volledig waar in een afgeladen Hall Of Fame.  

Hard, écht hard is Morne. De sludgers beuken vrijdag al heftig in op de skatebaan, maar toepen zaterdag nog over in de grote Koepelhal. Het gedreun van de Amerikanen resoneert al onder het spoorviaduct. Ze imponeren met een mokerharde set die de zaal geleidelijk ook wel leger blaast. Voor Daughters is zondagmiddag de main stage helemaal volgestroomd: naargeestige noiserock, erg Brits en nineties, gemeen, hectisch, hard en no nonsense gespeeld. Frontman Alexis S.F. Marshall spuugt, schreeuwt, beent rusteloos rond en duikt al snel op het publiek, om op de bar te eindigen.

Maar de grootste verrassing van Roadburn? Daar loop je bijna per ongeluk tegenaan. Het is een verrassingsset van Lingua Ignota op de skatebaan naast de grote koepelhal. Ze staat midden op de baan, met het publiek 360 graden om haar heen. Wanneer ze begint te krijsen over vervormde beats, pakt ze ook drie bouwlampen aan kabels. Ze zwaait er vervaarlijk mee boven haar hoofd, slaat ze vervolgens keihard tegen de grond. Jarenlang werd ze mishandeld door verschillende mannen, vertelde ze al in interviews, en die ervaringen probeerde ze te verwerken in de meest gruwelijke industriële noise, én in wonderschone pianoballades waarin ze het volle bereik van haar klassiek geschoolde stem laat horen. Het vat meteen Roadburn samen: zoals een loeiharde gitaarriff de impact kan hebben van een stomp in de maag, zo kan ook een verstild intens pianonummer je doen snakken naar adem.