Het is een heet hangijzer in politiek Den Haag: minister Hugo de Jonge wilde dolgraag 2G invoeren, maar in de Kamer was geen meerderheid om die stap te zetten. Het zou leiden tot een sterkere tweedeling in de maatschappij, het is een vorm vaccinatiedrang, en bovendien werd de effectiviteit betwist. Dat heeft alles te maken met de grote besmettelijkheid van de deltavariant en inmiddels de nog grotere besmettelijkheid van omicron. Waar eerst gedacht werd dat vaccinatie ook voldoende tegen overdracht van het virus beschermde, weten we nu wel beter: ook gevaccineerden kunnen het virus gewoon dragen. En daarmee werkt het schild van 3G niet zo goed als in beginsel gehoopt. Ongevaccineerden uitsluiten van het coronatoegangsbewijs (CTB) maakt weinig uit, concluderen de onderzoekers. Testen wel.
Belangrijk in het onderzoek is ook de ontwikkeling van het virus zelf. De effectiviteit van het CTB zou een jaar geleden – ten tijde van de fieldlabs – veel groter geweest zijn dan nu. Minister Kuipers stelt in zijn kamerbrief: ‘Met de inzet van een CTB was het in november 2021 mogelijk om het reproductiegetal tot onder de 1 te laten dalen. Op basis van de modellering van de epidemiologische situatie in januari 2022 was dat niet mogelijk. Dit bevestigt dat de inzet van het CTB dan ook te allen tijde in relatie tot de epidemiologische situatie en het geldende maatregelenpakket moet worden bezien.’
In Nederland is volop gesproken over 2G en 3G, maar eigenlijk weinig over 1G. In Denemarken is het CTB wel volop gebruikt met 1G, halverwege vorig jaar, toen de vaccinatiegraad nog niet hoog genoeg was. Met die methode was in het Scandinavische land veel meer mogelijk dan in ons land. In Nederland gebeurde dat alleen bij de fieldlabs in het voorjaar, waarbij alle deelnemers getest werden. De algemene invoering van het CTB in Nederland viel samen met de vaccinatiecampagne én de opkomst van de deltavariant, en het ging direct mis. De opening van clubs en festivals in de zomer zorgde direct voor de zogeheten ‘discopiek’, een sterke stijging van de besmettingen. Het kabinet zette vervolgens in op 2G, met als impliciete hoop dat daarmee twijfelaars eerder een vaccin zouden nemen. Ook met die gedachte maken de onderzoekers korte metten: ‘De groep ongevaccineerden die aangeeft dat ze een vaccin zullen nemen als het CTB wordt afgeschaft is groter dan de groep die zegt een vaccin te nemen als de overheid 2G invoert of op meerdere plekken 3G invoert (werk/onderwijs).’
Of het kabinet op basis van deze aanbevelingen 2G laat schieten en zich zal focussen op 1G is zeer de vraag. De onderzoekers concluderen namelijk ook dat die methode veel moeilijker uitvoerbaar is. Het is immers duurder, vraagt om een enorme logistiek, om nog maar te zwijgen over het gedoe dat het elke burger oplevert. GroenLink Kamerlid Lisa Westerveld twittert over het onderzoek: 'Bij grondwettelijk ingrijpende maatregelen zoals 2G moet de onderbouwing staan als een huis. Daar vragen wij al sinds september om. Ingrijpend beleid mag nooit gebaseerd zijn op politiek wensdenken. En dan te bedenken dat het plan aanvankelijk was om drie verregaande wetsvoorstellen in anderhalve week (!) door de Kamer te jassen. Blij dat we dat wisten te voorkomen.'
De inzet van het coronatoegangsbewijs met 2G (alleen gevaccineerde of herstelde personen toelaten) zou weinig effect hebben. Dat concluderen onderzoekers van verschillende Nederlandse universiteiten die de effectiviteit van het CTB onderzochten in opdracht van het ministerie van VWS. Overstappen van 3G – waarbij ook niet-gevaccineerden met een verse negatieve test binnen mogen bij bijvoorbeeld een concert – maakt nauwelijks verschil, maar de invoer van 1G (iedereen testen, gevaccineerd of niet) had in het afgelopen najaar wel veel meer contacten mogelijk kunnen maken.